Хааммыт баттааһынын сөпкө кэмнэнэбит дуо?

Хаан баттааһына (дабылыанньа)  ханнык эрэ  ыарыы  сибикитин эбэтэр киһи туруга  мөлтүүрүн биллэрэр. Хаан  баттааһынын кэмнииргэ  дьон туохха алҕаһыырый?

Дьокуускайдааҕы килиниичэскэй балыыһа  кардио­лог-бырааһа Саргылаана Степанова сүбэтин билсиэҕиҥ.

– Саргылаана Федо­ровна, хаан баттааһынын кэмнээһин тоҕо улахан суолталааҕый?

– Артериальнай дабылыанньа хаан тымырдар истиэҥкэлэригэр төһө күүстээхтик сабыдыаллыырын көрдөрөр. Ол эбэтэр киһи хаанын баттааһына олус үрдүк эбэтэр, төттөрүтүн, наһаа намыһах буоллаҕына, ханнык эрэ ыарыы сибикитэ баар буолуон сөп. Холобур, гипертония, сүрэх, бэл, бүөр ыарыыта буолуон сөп.

Хаан баттааһынын кэмнээ­һин – сүрэх-тымыр систиэмэтин  хонтуруоллуурга  табыгас­таах уонна көдьүүстээх ньымалартан биирдэстэрэ. Ол эбэтэр   улахан ыарыылары эрдэттэн билэн харыстаныахха, сэрэниэххэ сөп.

– Хаан баттааһынын кэмнииргэ  ханнык быраа­былалары тутуһуллуох­тааҕый?

– Бастатан туран, хас да сүрүн усулуобуйаны тутуһуллуохтаах: холкутук олоруллар, кэмнэнэр  кэмҥэ табахтаныллыбат, кофе иһиллибэт уонна кэмнэниэх  30 мүнүүтэ инниттэн аһаныллыбат.  Ону сэргэ манжеты сөпкө уурунуллуох­таах – манжет сүрэх таһымынан буолуохтаах уонна наһаа кытаанахтык тутуллубат.  Манжеты сыыһа ууруннахха, көрдөрүү  алҕастардаах буолуон сөп.

– Күн ханнык кэмигэр кэмнэнэр ордугуй?

– Сарсыарда уһуктаат да, аһыах иннинэ кэмнэнэр быдан ордук. Сарсыардааҥҥы көрдөрүү ордук чопчу. Тоҕо диэтэххэ,  хамсаныы, исти­риэс уонна аһылык киһи организмыгар дьайа илик кэмэ. Көрдөрүү төһө чопчутун бигэргэтэр туһугар хаан баттааһынын иккистээн кэмнэниэххэ эмиэ сөп.

– Дьиэтигэр кэмнэнэр киһи көрдөрүүтэ хайдах буолуоҕуттан наһаа куттанар буоллаҕына, тугу гыныахтааҕый?

– Итинник дьон  элбэх. Киһи долгуйуута, биллэн турар, көрдөрүү түмүгэр дьа­­йыан сөп. Мин эмтэнээччилэрбэр 5 мүнүүтэ буола-буола уонна тэҥ усулуобуйаҕа хаста да кэмнэнэн көрөллөрүгэр сү­­бэлээччибин. Өскөтүн киһи олус санаар­ҕыыр буоллаҕына, хаста да дириҥник тыынан ылан уоскуйуохтаах  уонна аҕы­йах мүнүүтэнэн өссө кэмнэниэн сөп. Санатан эттэххэ, хаан баттааһынын хаста да кэмнэнэргэ  атын-­атыннык көрдөрбүтүттэн,   холобур, көрдөрүү үрдээн тахсыбытыттан куттаныллыа суох­таах.

– Тонометрдар араас­тара элбэх, олортон ханнык тонометр ордук чопчутук көрдөрөрүй?

– Билигин тонометр икки сүрүн көрүҥүн – мэхэньиичэс­кэйи  уонна электроннайы атыылаһыахха сөп.

Быраабыла курдук, мэхэньиичэскэй тонометрдар ордук чопчутук көрдөрөллөр. Ол гынан баран, сөпкө туһанарга уопуттаах буолуохха наада. Онтон электроннай прибордар туттарга табыгастаахтар. Ол эрээри, манжеты сыыһа ууруннахха, көрдөрүү эҥкилэ суох буолара мэктиэлэммэтин өйдүөххэ наада. Чуолаан дьиэҕэ кэмнэнэргэ тонометры туһаныы инструкциятын  тутуһуу олус наадалаах.

– Онтон туга да ыалдьыбат, чэгиэн турук­таах киһи хаанын баттааһынын төһө өр буола-буола кэмнэниэхтээҕий?

– Хаанын баттааһына сөбүгэр уонна сүрэх-тымыр систиэ­мэтин ыарыыта суох киһи  нэдиэлэҕэ биирдэ кэмнэнэрэ сөп. Ол гынан баран, гипертонияны эбэтэр атын ыарыыны уорбалыы саныыр киһи хаанын баттааһынын кэмнэнэ сылдьыахтаах. Хаанын баттааһына наар үрдүүр эбэтэр намтыыр буоллаҕына, биллэн турар, ол төрүөтүн билээри  исписэлиис­кэ көрдөрүөхтээх.

– Тонометрынан кэм­нэ­нэргэ  туохха элбэхтик сыыһалларый?

– Чахчы, сыыһаллара элбэх. Саамай элбэхтик оҥорор алҕастара:

• — Атаҕы  кириэс­тии ууран  эбэтэр кытаа­нах кириэһилэҕэ олорон кэмнэнии көрдөрүүнү буту­йуон сөп.
• — Манжет олус кытаанахтык тардылыннаҕа, көрдөрүү үрдээн тахсар.
• — Эти-сиини  ноҕурууска­лааһын эбэтэр исти­риэс  кэнниттэн тута кэмнэнии көрдөрүүтэ эмиэ үрдүк буолар.

– Уопсайынан,  хаһан да кэмнэммэт дьон  эмиэ баалларын учуоттаан ыйыттахха, киһи бэйэтэ хайаан да кэмнэнэ сылдьыахтаах дуо?

– Оннук. Ыарыы саҕаланар кэмигэр  ханнык да сибики суох буолуон сөп. Гипертониялаах  дьон үксэ үчүгэй туруктаах курдук сананар, ол гынан баран, доруобуйатыгар  уларыйыы баар буолуон эмиэ сөп. Онон бэйэни хонтуруолланыы – улахан ыарыылары сэрэтиигэ бастакы хардыы. Киһи хаанын баттааһынын мэлдьи кэмнэнэр буоллаҕына, доруобуйатыгар туох эрэ уларыйбытын бэлиэтии көрүө уонна бырааска көрдөрүнүө. Онон, ити бэйэ доруобуйатыгар кыһаллыы буолар.

Ити курдук, хаан баттаа­һынын кэмнэнии наадатын өйдөөн, болҕомтолоох­тук сыһыаннаһыҥ. Түмүгэ – бэйэ туругун тупсарыы уонна ыарыыны эрдэттэн сэрэтии.