Хаарыйар от күнэ бэлиэтэнэр

Норуот халандаарынан, Хаарыйар от (крапива) күнэ бэлиэтэнэр. Бу нууччаларга былыр-былыргыттан кэлбит үгэс буолар. Бу күн хаарыйар от муҥутуур күүһүрэр, онтон уоҕа мөлтөөн барар диэн итэҕэйэллэрэ.

Бу күн ыал ийэлэрэ хаарыйар оттон миин, бөрүөк, салаат оҥороллоро. Хаарыйар оттон таҥас өрөллөрө, быа хаталлара. Бу маннык таҥаһы кэппит киһи ыалдьыбат, харысхаллаах буолар диэн итэҕэйэллэрэ. Систэрэ ыалдьар дьон кур оҥостон кэтэллэрэ. Аныгы кэмҥэ хаарыйар оттон бөҕөх (браслет) оҥорон кэтэллэр, бу киһини эмтиир, ыраастыыр, куһаҕан тыынтан көмүскүүр. Ол иһин бу оту аан, түннүк аттыгар, муннуктарга ыйыыллара. Уматан баран, буруотунан дьиэни ыраастыыллара.

Хаарыйар от элбэх битэмииннээх, олус туһалаах үүнээйи. Тумууга, хааны тохтоторго, сүһүөх, тирии ыарыыларыгар көмөлөөх. Ууга оргутан баран, баттаҕы сайҕаннахха, кылабачытар, эмтиир.

2002 сылтан Крапивна куоракка (Тула куорат аттыгар баар) Норуоттар икки ардыларынааҕы хаарыйар от бэстибээлин тэрийэн ыыталлар. Бу бэстибээли Л.Толстой «Ясная Поляна» мусуой-уһаайбата уонна оройуон дьаһалтата тэрийэллэр. Бу былыргы тутуулардаах куорат гербэтигэр хаарыйар от ойуута баар.

Сылтан сыл бэстибээл кэҥээн иһэр. Туристар билэн, хото кэлэр буоллулар. Бу кэмҥэ хаарыйар отунан тириини хаарыйтардахха, ыраастанаҕын, кыһыны быһа ыалдьыбаккын диэн итэҕэйэллэр.

Куорат уулуссаларынан скоморохтар, коробейниктар, араастаан таҥныбыт дьон ыллыы-ыллыы кэрийэ сылдьан, дьону саататаллар, трээһиннэргэ ыҥыраллар. Кэнсиэртэр, көрдөөх күрэстэр, маастар-кылаастар, быыстапкалар, сувенирдары оҥоруу, о.д.а. буолаллар.

Кэлбит дьон хайаан да окко хаарыйтаран ылыахтаахтар. Өссө «хаарыйар отунан кыргыһыылары» тэрийэллэр. Бу оттон араас сувенирдары оҥорорго үөрэтэллэр. Эр дьону былыргы сэрии сэбинэн туттарга, ох саанан ытарга, о.д.а. үөрэтэллэр. Дьахталлар хаарыйар оттон элбэх бүлүүдэни оҥорорго күрэстэһэллэр.

Бэстибээлгэ хаарыйар оттон элбэх бүлүүдэ астанар — аатырбыт щи, бэрэски, бөрүөк, салаат, чэй, тууһаммыт от… Ыалдьыттар Плавна өрүскэ киирэн сөтүөлүү-сөтүөлүү, окко хаарыйтараллар.

Манна даҕатан эттэххэ, Европа дойдуларыгар хаарыйар оту эмиэ олус сөбүлүүллэр, бэл, пиэрмэлэргэ үүннэрэллэр. Ураты таҥастары өрөллөр, эмтэри, баттах суунар сомпууннары оҥороллор.

Дэлэҕэ да Ганс Христиан Андерсен «Дикие лебеди» остуоруйатыгар бу үгэс кэпсэниэ дуо? Онно маачахалара убайдарын кубаларга кубулуппутун, балтылара хас биирдиилэригэр хаарыйар оттон ырбаахы өрөн, быыһаталыыр.