Хабаровскай иэдээнэ хатыламматар ханнык…

«Ийэбин аһынным ахан, сарсыарда Короленко уулуссатыгар «Этажи» атыы-эргиэн киин аттыгар улахан ыкка ытыттаран охтон түспүт… Хайдах тыыннаах хаалбытын өйдөөбөт. Ааһан иһэр патруль алҕас көрөн быыһаабатаҕа буоллар,  хайдах буолуо биллибэт. Тыыннаахтыы ыкка ытыттара сытар иэдээн дии! Участковай кэлэн барбыта, бэйдиэ сылдьар ыт буоллаҕына, хантан булуохпутуй диир…»

Иэдээн тахса илигинэ…

Тохсунньу 19 күнүгэр, биир кэлим диспиэччэрскэй сулуус­па нүөмэригэр сарсыарда сэттэ саҕана Короленко уулуссатыгар дьахтарга ыт саба түспүтүн туһунан иһитиннэрии киирбит. Суһал мэдиссиинэ көмөтүн сулууспата иһитиннэрбитинэн,  дьахтар арыгы испитэ биллибит. Эмсэҕэлээбит дьахтары травмпууҥҥа илдьибиттэр. Хаҥас санныгар, өттүгэр ыт ытырбыт суоллара баалларын көрөн-истэн, эмтээн баран дьиэтигэр ыыппыттар. Ити күн Центральнай уокурук управата  Бэтэринээрийэ департаменын исписэлииһин уонна полиция участковайын кытта бэйдиэ сылдьар ыттары тутуу эриэйдэтигэр сылдьыбыттар. Хаһаайыннаах эрээри босхо сылдьар ыты көрбөтөхтөр, бэйдиэ сылдьар ыты булбатахтар. Быһылаан куорат дьаһалтатын хонтуруолугар ылыллыбыт.

Злата Сычева – ТГ ханаалыгар

Саха сиригэр кыыллары көмүскүүр волонтер ТГ ханаа­лыгар бу быһылаан туһунан таһаарбыт. Злата ханаалыгар сурутааччылар ыттан эмсэҕэлээбит дьахтары бэйэтин буруйдаабыттар. Арыгы иһэн баран түүн сылдьыбыта, ыты бэйэтэ хаһыытаан кыынньаабыта буолуо диэн сабаҕалаабыттар. Кинилэр суруйалларынан, бэйдиэ сылдьар ыттары суох оҥороору дьон соруйан оҕолорун, аҕам саастаах төрөппүттэрин ытырбыттарын, куттаабыттарын туһунан социальнай ситимҥэ тарҕаталлар диэбиттэр. Ыты көмүскэһээччилэр уонна дьон икки ардыгар арахсыы туохтан тахсарый? Киһини аһыммат буолууттан дуу, кыылга кырыктаах сыһыантан дуу… Биһиги Злата Сычеваҕа эрийэн сибээскэ таҕыстыбыт, ол эрээри кини ТГ ханаалыгар суру­­тааччылара тугу суруйалларыгар эппиэтинэһи сүкпэтин, бэйдиэ сылдьар ыттары хонтуруоллуур тустаах тэрилтэлэр баалларын эттэ, «Мин волонтер эрэ буолабын, онтон атыны билбэппин»  диэн бу тула санаатын үллэстэртэн аккаастанна.

Ыттан эмсэҕэлээһин дьыалатынан Дьокуускай куорат борокуратуурата бэрэбиэркэ ыытан эрэр. Бэрэбиэркэ түмүгүнэн миэрэ ылыллыа.

Билигин приюкка 1 000 кэриҥэ ыт баар. Бу сылга приют ыттарыгар харчы көрүллэр.  Ол эрээри халлаан сылыйдаҕына, чииптээх ыттары хайдах табылларынан көҥүл ыытары былаанныыбыт.

Приют ыттарын босхо ыытыахтара

Бу соторутааҕыта Хаба­ровскай куоракка 38 саас­таах эр киһиэхэ үөрүнэн сылдьар ыттар саба түспүттэрэ. Хомойуох иһин, эр киһи мэдиссиинэ суһал көмөтүн массыынатыгар тыына быстыбыта. Биһиги ити сураҕы истээт Хабаровскай кыраай бэтэринээринэй управлениетын Семенова диэн исписэлииһин кытта кэпсэппиппит. Билиҥҥи туругунан бэйдиэ сылдьар ыттар кыһалҕаларын быһаарар сокуон бырайыагын управление иһинэн бэлэмнии сылдьабыт диэбитэ. Бэлиэтээн суруйдахха, Саҥа дьыл иннинэ Бурятия Өрөспүүбүлүкэтэ бэйдиэ сылдьар ыттары утутар туһунан сокуону ылыммыта. Ити кэнниттэн Алтайдар эмиэ маннык сокуону ылыммыттара. Оттон биһиэхэ приют ыттарын сотору босхо ыытыахтара. Бу туһунан ыты быстах кэмҥэ тутар  «Помоги выжить» пуун салайааччыта Екатерина Безрученко:

– Билигин приюкка 1 000 кэриҥэ ыт баар. Бу сылга приют ыттарыгар харчы көрүллэр. Ол эрээри халлаан сылыйдаҕына, чииптээх ыттары хайдах табылларынан көҥүл ыытары былаанныыбыт, – диэтэ.

Бэтэринээрийэ департемена хонтуруолу күүһүртэ

Социальнай ситимҥэ ааҕаач­чылар санаалара араас­таһар. Сорохтор суруйалларынан, дьахтарга саба түспүт ыт хаһаайыннаах. Хаһаайына Короленко-Лермонтов уулуссалар муннуктарыгар баар мас дьиэ бүтэһик подъеһыгар олорор диэбиттэр.  Хаһаайын түүн ытын соруйан көҥүл босхо ыытар эбит уонна күнүс хаа­йар диэбиттэр. Бэлиэтээн суруйдахха, Короленко уулуссатыгар оҕо тэрилтэтэ үгүс. Оскуолалар, оҕолор дьарыктанар успуорт саалалара бааллар.

СӨ Бэтэринээрийэ департменыгар сибээскэ тахсан бу дьыала тула сурастыбыт:

– Тохсунньу 21 күнүгэр СӨ Бэтэринээрийэҕэ департаменын судаарыстыбаннай иниспиэктэрдэрэ Дьокуускай куорат Центральнай уокуругун управатын исписэлиистэрин уонна полиция участковайын кытта эриэйдэлэргэ сылдьыбыттара. Хамыыһыйа Короленко уулусса 46 №-дээх аадырыһыгар сылдьан ити тула барытын көрбүтэ, бэрэбиэркэлээбитэ. Дьахтарга саба түспүт ыт хаһаайыннааҕа дуу, суоҕа дуу билигин чопчулана илик. Саба түспүт ыты көрдүүр үлэ салҕанар. Буолбут быһылаанынан ситимнээн, Бэтэринээрийэ департамена ыты көрүүгэ-истиигэ туһуламмыт хонтуруоллуур эриэйдэлэр үлэлэрин күүһүртэ.

Улуустарга балаһыанньа хайдаҕый?

Улуустарга балаһыанньа куораттааҕар өссө уустук диэн суруйаллар. Холобур, Абый, Дьааҥы, Таатта улуустарыгар бэйдиэ сылдьар ыттартан сылтаан уһуйааҥҥа, оскуолаҕа барар уустугурар эбит. Бу барыта хаһаайыннаах ыттар буолаллара биллэр. Ол эрээри туох даҕаны миэрэ ылыллыбатыттан дьоҥҥо саба түһүүлээх быһылааннар тахсаллар.

Билигин сотору саас буолан ыттар эмиэ үөрдүһүөхтэрэ. Аныгы үйэҕэ ыттан эмсэҕэлиир  иэдээн буол­батах дуо? Бэйдиэ сылдьар ыт кыһалҕата соҕотох Дьокуускайга эрэ баар көстүү буолбатах. Улуустарга бэйдиэ ыт ахсаана эмиэ элбэх. Ол кыһалҕаны бы­­һаарарга улуус, нэһи­лиэк дьаһалталара сөптөөх миэрэни ылыахтарын наада. Аны сааска диэри аҕыйах ый хаалла.

Билиҥҥи туругунан, Докуускайга ыты быстах кэмҥэ тутар пууҥҥа уопсайа

1 000 ыт баар. Күһүн бу сыыппара

1 300 тэҥнэһэрэ.

2020 с. бэйдиэ ыттары көрүүгэ-истиигэ  –

60 мөл. солк. көрүллүбүт, мантан 56% туттуллубут,

2021 с. –

60 мөл. солк. (90% туттуллубут),

2022 с. –

93 мөл. 12 тыһ. солк. (86,6% туттуллубут) уонна

2023 с.

94 мөл. 466 тыһ. солк. көрүллүбүт.