Хагдарыйбыт букеттар, сэрэхтээх «миинэлэр»…

“Тэллэй маска кытта үүммүт” диэн суруктаах хаартыскалар социальнай ситими бараатылар. Оччо үлүгэр үүммүттэн мин да тииһинээри, бүтэһик икки нэдиэлэ куорат эргин ойуурдары кэрийдим. Уонна…

Бүлүүлүүр суолга “миинэ” элбэх

Тэллэйтэн букатын маттым дии сырыттахпына, массыыналаах дьүөгэм эрийэн, “Бүлүүлүүр суолунан тэллэй көрө баран эрэбин, барсаҕын дуо?” диэбитин ылынан, күн иккис аҥаарыгар дьиэбиттэн кэлэн илдьэ барда.

Мырааны тахсааты кытта кыралаан массыыналар тураллар. Даачалары ааспыт кэннэ букатын хойдон барда. Били, тэлэбиисэргэ көрдөрөр омук дойдуларыгар курдук трасса икки өттө барыта массыына. Букатын отутус килэмиэтиргэ чугаһаан баран “чэ, манна киирэн көрүөх” диэн тимир көлө арыый аҕыйах сирин булан, суол уҥа кытыытыгар тохтоотубут. Ойуурга үктэнээт да дьон номнуо сылдьыбыт сибикитин биллибит, итиннэ тэллэй тиэрэ быраҕыллан сытар, манна быһыллан атаҕа эрэ оҥойо сытар. Суолтан арыый тэйэ түһүөххэ диэн иһирдьэ киирбиппит, доҕоор, дьэ, ол масленок бөҕө кытаран турар диэн ыраахтан одуулаан тиийбит сирим аттыгар маҥан кумааҕы сытар. Хаама түспүтүм кэннэ лиитирэ аҥаардаах уу былаастык иһитэ быраҕыллыбыта көстөр. Өрдөөҕүтэ быраҕыллыбыт балык кэнсиэрбэтин бааҥката дьэбиннирэн болоорор. Дьон кэрийбэтэҕэ дуу диэн санааттан өссө түгэҕин диэки харбыалаһабын. Суох, күн бэҕэһээ эрэ туттуллубут кумааҕылар бу маҥхайан сыталлар. Туох кумааҕыта маҥхайан сытарын бэйэҕит да сэрэйэн эрдэххит. Дьэ дьаабы. Инньэ гынан, уһаабатыбыт, аны “миинэни” тэпсэн кэбиһэн ол алдьархайа буолуо диэн төттөрү тэскилээтибит.

Аҕыйах хонугунан дьиэ кэргэнинэн куруук сылдьар сирбитигэр Үс Хатыҥ диэки бардыбыт. Олус Бүлүүлүүр суол курдук буолбата ини диэн испэр эрэх-турах санаалаахпын. Ол эрээри быйыл, этэллэрин курдук, тэллэй маска эрэ үүммэтэх буолан эбитэ дуу, элбэх киһи сылдьыбыт сибикитэ син биир биллэр, дөрүн-дөрүн кумааҕы көстөн ааһар. Дьэ, куораппыт тулатынааҕы ойуур ити курдук сыллата бөҕүнэн-саҕынан мунньуллан иһэр.

Эдэрдиин-кырдьаҕастыын, турардыын-турбаттыын дьон ордук тыаҕа тахсар кэмэ — саас айылҕа уһуктуута уонна күһүн тэллэй, отон үүнүүтэ. Саас уопсастыбанньык оҕолор тахсан сыбаалка кэриэтэ өрөһөлөммүт бөҕү ыраастыахтара. Кэннилэриттэн “пикниктээччилэр”, “сир астааччылар”, “тэллэйдьиттэр” тахсан эмиэ киртитиэхтэрэ турдаҕа…

Сирбитин аһатабыт дии- дии күҥҥэ уонунан ааһар массыынаҕа олорсо сылдьар кырата түөртүү-биэстии киһи биирдии бэйэлэрэ биирдии, үстүү, биэстии уурар алаадьыларын сытын
адьырҕа кыыл ыраахтан билэн эрдэҕэ.

Кыраныыссалар — тыатааҕылар “остолобуойдара”?

Ордук баһаардар туран, тыатааҕы дьон олорор сиригэр чугаһыыра, улахан айан суолугар тахсара элбээтэ. Оннооҕор нэһилиэк кытыытынааҕы сыбаалкаларга киирэн аһыы сылдьарын видеоҕа устан ыыталлар. Сороҕор букатын даҕаны дэриэбинэҕэ киирбит буолаллар. Трасса устун “умналаһан” аһыылларын киһи этэ да барбат. Ол эрээри, быйыл сайын мэнээктээтилэр. Ити барыта ыһаарыламмыт, сытыйбыт-ымыйбыт ас сытын ылан кэлэллэр. Сирбитин аһатабыт дии-дии күҥҥэ уонунан ааһар массыынаҕа олорсо сылдьар кырата түөртүү-биэстии киһи биирдии бэйэлэрэ биирдии, үстүү, биэстии уурар алаадьыларын сытын адьырҕа кыыл ыраахтан билэн эрдэҕэ. Хаҥалас кыраныыссатыгар ууруллубут алаадьыны кэлэн сии турар эһэлээх видеоны бэйэҕит да көрдөххүт буолуо. Сайын устата хас биирдии улуус, оннооҕор нэһилиэктэр икки ардыларынааҕы кыраныыссалар алаадьынан туолаллар. Кыраныыссалары алаадьынан, харчынан, малынан-салынан киртитимэҥ диэн төһөлөөх этилиннэ, сурулунна. Син биир холумтаннар алаадьынан өрөһөлөнөн тураллар. Кыраныыссаҕа сири-дойдуну аһатабыт, тэйдибит, ойуурга киирдибит да ону умнан кумааҕыбытын элитэн кэбиһэбит.

Ууруналар сибэккинэн “симэниэхтэрэ”

Билии күнэ чугаһаата. Төрөппүттэр оҕолорун таҥаһын-сабын бэлэмнээн, сыыйа учууталга туттарар сибэккилэрин толкуйданаллар. Балаҕан ыйын ортотун диэки оскуола тулатынааҕы ууруналар хагдарыйбыт сибэккинэн туолаллар. Сыллата ким эрэ син биир ону хаартыскаҕа түһэрэн социальнай ситиминэн ыытан кэбиһэр. Аҕыйах сыллааҕыта өссө “Учууталбыт үчүгэй сибэккилэрин дьиэтигэр илдьэ барбыт. Аҕыйаҕы остуолугар уурбут, уоннааҕы боростуой сибэккилэри бөххө таһааран бырахпыт” диэн самалык суруктаах хаартыска тарҕанан турардаах. Онтон ыла кэлин тэрээһиннээх төрөппүттэрдээх кылаастар кыра-кыра сибэккилэри бэлэхтиэхтэрин оннугар, Билии күнүгэр бары кыттыһан биир улахан, дьоһуннаах, корзиналаах сибэкки дьөрбөтүн туттарар үгэстэннилэр. Уонна биир үксүн кылааһынан кыттыһан харчыларын даҕаны кэмчилииллэр. Онон балаҕан ыйыгар ууруналар сибэккинэн туолуохтарынааҕар биир улахан сибэкки дьөрбөтүн туттарар ордук дэһэллэр.

ДЬОН САНААТА

“Дьэ, диэмэ даҕаны…”

Григорий, биэнсийэлээх:

— Сөптөөх тиэмэни көтөҕөн эрэҕин. Куорат эргин тыа барыта бөх-сах. Ойоҕум тэллэйдэтэ илдьибэккин диэн хас да күн сулуйан, эмиэ эн этэриҥ курдук, маҥнай чугастыы Бүлүүлүүр суолунан тахса сылдьан баран сиргэ силлээн киирбитим. Тэллэй баҕас баар, төһө да дьон кэнниттэн сырыттарбыт, өлүүбүтүн булбуппут. Ол эрээри, олус кирдээх. Итиннэ эрэ буолбатах ээ, куорат тулатынааҕы чугас тыа барыта ити курдук. Сорох сирдэри массыыналаахтар букатын сыбаалка оҥостубут буолаллар. Умайыах да бөҕү илдьэн сүөкүүллэриттэн киһи бэркиһиир.

Валентина, куорат олохтооҕо:

— Куоракка олохсуйбутум ырааппыт буолан, оҕолорум бары куорат оскуолаларыгар үөрэммиттэрэ. Билии бырааһынньыгар барыларын сибэккилээн ыыталыырым. Оччолорго билиҥҥи курдук сибэкки хас хардыы аайы атыыламмата. Бэйэбит тугу олордубуппутунан тутан бараллара уонна ыкса ыалларбыт эмээхситтэрэ бэрсэн абырыыллара.

Аныгы кэмҥэ талбыт сибэкки баар. Мин көрдөхпүнэ, хас бырааһынньык аайы учууталга букет бэлэхтиир курдуктар. Аны астра, георгин эҥин курдук сибэккилэр болҕомтоҕо ылыллыбат да буоллулар быһыылаах. Билигин кылааска отуттан тахсалыы оҕо үөрэнэр. Итиччэ үлүгэр элбэх сибэккини ханна гыныахтарай, ууран турбаттара биллэр, онон аҕыйах хонугунан таһырдьа быраҕылларыгар эрэ тиийэр.

ХААРТЫСКА: HTTPS://PXHERE.COM/ УОННА HTTPS://WWW.PERFECTSTOCK.RU/ СААЙТАРТАН