Хаһыатчыт, теле-суруналыыс бастыҥа

Анатолий Петрович Гоголев туһунан хаһыат балаһатыгар киһи ситэн ылбычча кыайан суруйбат, оннук киэҥ, дириҥ ис хоһоонноох, далааһыннаах олох харалҕаннаах аартыгын дабайан,   суоруллубат-сотуллубат ураты суоллаах-иистээх суолу тэлэн айан-тутан кэллэҕэ.

Суруналыыстыка сис салааларын — хаһыатчыт, теле-суруналыыс быһыытынан тэҥинэн баһылаан, суруйан, көрдөрөн, салайан-дьаһайан, үөрэтэн-такайан саха суруналыыстыкатын аар-саарга аатырдыбыт, аан дойду таһымыгар таһаарбыт киһибит, киэн туттар биир идэлээхпит буоллаҕа.

Хаһыатчыт аймах саамай чугастык ылынар наҕараадабыт — “Кыһыл көмүс бөрүө” бириэмийэ хаһаайына, эрэдээктэр, теле-суруналыыс быһыытынан айбыт видеокиинэлэрэ өрөспүүбүлүкэтээҕи, Бүтүн Арассыыйатааҕы, норуоттар икки ардыларынааҕы бэстибээллэргэ, куонкурустарга үрдүктүк сыаналаммыттара. Анатолий Петрович Арассыыйа Федерациятын култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Тэлэбиидэнньэ уонна Араадьыйа Евразиятааҕы академиятын академига, төрөөбүт Уус Алдан улууһун бочуоттаах гражданина.

“Эдэр коммунистан” элбэххэ үөрэнэн

80‑с сыллар бүтүүлэригэр Анатолий Гоголевтыын өрөспүүбүлүкэтээҕи “Кыым” хаһыакка бииргэ үлэлээбиппит. Толяны “Эдэр коммунистка” отдел сэбиэдиссэйэ эрдэҕиттэн билэрим, “Үрүҥ илгэ гвардеецтара”, “Төлөһүтүү маастардара” рубрикаларынан үлэһит тыа сирин ыччатын туһунан тыыннаах репортажтарын, ырытыылаах ыстатыйаларын астына ааҕарым, сороҕор наадалаах дааннайдарын бэйэм суруйууларбар туһанарым. Баардаах баара батарбата. Оччотооҕу бартыыйынай бэчээт ирдэбиллэринэн пропагандист, көҕүлээччи, тэрийээччи быһыытынан ыччакка оруола чаҕылхайдык көстөрө. Сопхуостар комсомольскай тэрилтэлэрин икки ардыларыгар көҕүлээбит, тэрийбит “Көмүс хотуур” куонкуруһа өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн киэҥ далааһыннаммыта. “Дьокуускай” сопхуос ыччаттара бастаан, көмүс солотуулаах, чароит таастан оҥоһуллубут бириис хотууру үөрүүлээхтик өрө аспыттара.

“Миэхэ тус бэйэбэр “Эдэр коммунист” бэчээккэ үлэлиирбэр бөҕө акылааты охсубута. Ыстатыйаны ааҕыллымтыа гына суруйарга, хаһыат нөҥүө киэҥ кэпсэтиини тэрийэргэ, дьон болҕомтотун тардар хамсааһыннары тэрийэргэ үөрэппитэ”, — диэн Анатолий Петрович махтана, астына ахтар. Сэбиэскэй кэмнээҕи бартыыйынай систиэмэ айар-тутар, салайар каадырдары олоххо сыһыары тутан бэлэмниирэ, сайыннарара. Анатолий Гоголевы ыччат хаһыатыттан элбэҕи эрэннэрэр талааннаах, дьоҕурдаах диэн сыаналаан, улахан хаһыатчыт быһыытынан үүннэрээри ССКП обкуомун, Миниистирдэр Сэбиэттэрин, Үрдүкү Сэбиэт уорганнарыгар — “Кыым” хаһыакка аҕалбыттара. Ити эдэр суруналыыска улахан итэҕэл этэ, инникитин хомуньуус баартыйа чилиэнэ буолан, Үрдүкү бартыыйынай оскуола боруогун атыллыахтааҕа.

Аҕатын алгыһын ылан

Анатолий Гоголев суруналыыс да, киһи да быһыытынан ситиитигэр-хотуутугар аҕатын оруола сүҥкэн. Петр Никотонович, этэр курдук, үйэтин тухары төһө да бартыыйынай үлэһит буоллар, ис сүрэҕиттэн суруналыыстыкаҕа тардыһыылааҕа, онтукайын олоҕун устата иитиэхтээн илдьэ сылдьан баран, бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыаҕыттан араадьыйа-суруналыыс, хаһыатчыт быһыытынан биллибитэ. Бэл, үрүҥ тыына быстыар диэри суруксуттаан, теле-араадьыйа суруналыыстар идэлэринэн Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Николай Кондаков аатынан бириэмийэлэрин лауреатынан буолбута.

“Мин күөгэйэр күммүттэн сорук туруорунан суруналыыстаабатахпын, дьэ, уолум, куоһарарга дьулуһарыҥ астыга сүрдээх. Эйигиннээх буолан, олоххо мэлдьи салайар дуоһунаска миккиллэн, улахан дуоннааҕы айбатахпыттан-туппатахпыттан төрүт кэмсиммэппин. Кыах тиийэринэн алтыспыт, иилэҥкэйдэспит дьоммун суруйан бэчээттэтэ сатыаҕым”, — Петр Никотонович Анатолийын олоҕо суруналыыстыканы кытта ыксалаһарыттан астынара, долгуйара, дуоһуйара, кытаат, айымньылаах үлэ аартыктарын иэрэҥэ-саараҥа суох өрө дабайан ис диэн алгыыра. Утум салҕаныыта диэн ити буоллаҕа!

“Бэчээттэтэ сатыаҕым…” Табаарыһым аҕатын, Петр Никотоновиһы, “Кыымҥа” үлэлиир эрдэхпиттэн билэрим. Мэлдьи маҕан ырбаахылаах, хаалтыстаах, көстүүмнээх, ис култуурата таһыттан көстөр эмэнсийбит киһи үөрэн сэгэлдьийэн, мүчүйбүтүнэн, сандаарыйбытынан кэбиниэппэр киирэн кэлэрэ субу баар курдук. Билэр баҕайы, маарыын сарсыарда Бороҕонтон “буруолаабытынан” сонуннары араадьыйанан чоргуйбут куолаһынан, хайа эрэ сэрии бэтэрээнин, олох үөһүгэр сылдьар ытык кырдьаҕас туһунан суруйуутун ис хоһоонун билиһиннэрэн, кырылас буочарынан суруллубут лиистэрин сааһылыы тутан: “Чэ, тоойуом, таһаараар”, — диэн уунара.

“Тус Хоту мин дьолум, тапталым…”

“Мин — дьоллоохпун. Өскөтүн аҕам бу ыллыгы тутуһарбар тулхадыйбат тулааһын олугун охсубатаҕа буоллар, ханнык идэлэниэҕим долоҕойбор баппат. Аҕам — олоҕун тус сыратынан-сылбатынан, көмүс көлөһүнүнэн соломмут киһи. Мин тэлэбиидэнньэ вице-бэрэсидьиэнэ буолуубар аҕам алгыһа дьайдаҕа. Уопсайынан, эһээлэрин удьуордаан, сиэннэрэ, ыччат дьоно Гоголевтар суруналыыстыка күннээх тоҕойдорун устун айымньылаах айаннара салҕанар. Аҕам, Петр Никотонович, билигин тыыннааҕа буоллар, төһө эрэ сүргэтэ көтөҕүллүө этэй!” — Анатолий Петрович маҥхайбыт баттаҕын имэринэн, өрө тыынан ылар.

Эрэллээх саллаатын П. Н. Гоголевы хомуньуус баартыйата хара сааһырыар диэри Уһук Хоту, киин сирдэринэн утааран үлэлэппитэ.

— Биһиги көс олохтоох табаһыттарбыт ээ, — диэн Петр Никотонович күлэр, сөҥөөрөр буолара. Ол да иһин Анатолий Петровичка, Чокуурдаахха буоһаабыт, Мүрүгэ биһигин ыйаабыт, Саккырыырга хааман туллаҥнаабыт, “Ийээ, аҕаа!” диэн эйээрбит, кырачаан сылдьан табаҕа миккиллибит буолан, хотугу тиэмэ, төрүт олохтоох, аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар олохторун укулаата, төрүт үгэстэрэ, култууралара хаан уруулуу чугас буоллаҕа. Аҕатын алгыһынынан, “Кыым” хаһыакка үлэлии сылдьан уларыта тутуу ухханыгар миккиллэн саҥалыы тыыннаах, саҥалыы көрүүлээх аныгы тэлэбиидэнньэ эйгэтигэр көспүтэ. Саха тэлэбиидэнньэтэ сайдарыгар үгүс сыратын уурбут профессионал-суруналыыс буолан, “Саха” НКИХ бастакы вице-бэрэсидьиэнигэр тиийэ үүммүтэ. Аан дойдутааҕы Менеджмент академията ыытар куонкуруһугар “2004 сыл бастыҥ менеджерэ” номинацияҕа кыайыылааҕынан тахсыбыта өр сыллаах айар үлэтин улахан ситиһиитинэн буолар.

“Геван” үрдүккэ дабаппыта

— Хоту үөскээбит, улааппыт буоламмын, тэлэбиидэнньэҕэ “Геван” биэриини саҕалаабытым. Бу хайысха миигин аан дойдуга, Евразиятааҕы теле-пуорумнар, ХНТ түһүлгэлэригэр тириэрдибитэ, — диэн ахтар билигин бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор, күн дьоно сиэннэриниин бодьуустаһар дьоллоох эһээ Анатолий Петрович Гоголев. Кини айар бөлөҕүнүүн бэлэмнээбит “Дьүкээгирдэр”, “Көс олохтоох ыал. Надежда”, о. д.а. үгүс видео-киинэлэрэ үрдүк ситиһиилэммиттэрэ. 2002 сыллаахха V Евразиятааҕы телепуорумҥа “Атыыр муҥха” киинэтэ “Телеэкраҥҥа норуот үгэстэрин бастыҥ сырдатыы иһин” анал дьупулуомунан бэлиэтэммитэ. 2011 сыллаахха уола Петрдыын айбыт “Зов свободного оленя” киинэлэрэ XIII Евразиятааҕы пуорумҥа “Биһиги Хотубут” номинацияҕа лауреат үрдүк аатын ылбыта.

А. П. Гоголев уопсастыбаннай диэйэтэл быһыытынан Арассыыйа төрүт олохтоох норуоттарын бырааптарын, интэриэстэрин аан дойду таһымынан көмүскээһининэн утумнаахтык дьарыктанан кэлбитэ. Ол курдук, 2001 сыллаахха Дурбан куоракка (ЮАР) аҕыйах ахсааннаах норуоттар кыһалҕаларынан ХНТ аан дойдутааҕы кэмпириэнсийэтигэр кыттыбыта. 2003 сыллаахха Женеваҕа (Швейцария) төрүт олохтоох норуоттар итиэннэ Иһитиннэрэр-биллэрэр бииргэ түмсүү боппуруостарынан ХНТ Аан дойдутааҕы саммитын үлэтигэр кэтээн көрөөччү быһыытынан кыттыбыта.

— ХНТ аан дойдутааҕы кэмпириэнсийэтигэр этиибин тылыттан-тылыгар диэри өйдүүбүн. Олох кылгатан: ХНТ нөҥүө олохтоох суруналыыстары үөрэтэр куурустары тэрийиэҕиҥ. Аан дойду университеттарыгар аҕыйах ахсааннаах норуоттар оҕолоругар анал үөрэҕи аһан үөрэтиэҕиҥ. Бары кыра норуоттар дойдуларыгар сардаҥа сыдьаайдын, саас сандаардын! диэн, — кырдьаҕас хаһыатчыт, теле-суруналыыс, ХНТ курдук тэрилтэ түрүбүүнэтигэр ыттыбыт саха ньургун уола улахан айымньылаах олоҕун күннээх чааһын астына ахтар.

Олоҕун эрэллээх аргыһын, тапталлаах кэргэнин Альдона Львовналыын оҕолорун, күннэрэ-ыйдара тахсар сиэннэрин көрөн-истэн, араҥаччылаан, кинилэр тапталларыгар куустаран “эһээ, эбээ!” дэтэн дьоллоохтук олороллор.

— Биһиги, суруналыыстар, дьоҥҥо сонуну тириэрдэр аналлаахпыт. Күннээҕи үлэбитигэр-хамнаспытыгар тулалыыр эйгэни буорту гымматах, дьон өйүгэр иэрэҥ-саараҥ санааны иҥэрбэтэх киһи диэн бириинсиби тутуһуох тустаахпыт. Дьиҥэр, олохпут барыта саарбах, куһаҕан буолбатах, үтүө өрүттэр элбэхтэр, — саха суруналыыстыкатын саарына, уопуттаах салайааччы, аҕа табаарыс эдэр көлүөнэ биир идэлээхтэригэр сүбэ-соргу тылларын аныыр.