Хайа сахата Лэгэнтэй

Аҕыйах сыллааҕыта саха эстрадатын  ураты суоллаах-иистээх ырыаһыта, хоту дойду хоһуун уола  Иннокентий Васильев-Лэгэнтэй  “Бөртөлүөт” диэн киинэтигэр дьиҥнээх олоххо баары кырдьыктаахтык ойуулаабытын  олус уйадыйан туран көрбүттээҕим. Бу уус-уран киинэтин кэнниттэн Лэгэнтэйи аҥаардастыы ырыаһыт, хоһоонньут эрэ быһыытынан буолбакка, өссө  туспа көрүүлээх, инникилээх сценарист быһыытынан бэлиэтии көрөбүн.

Бу күннэргэ, ол эбэтэр, олунньу 24 күнүгэр, Лэгэнтэй Дьокуускай куоракка Д.К. Сивцев-Суорун Омоллоон аатынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Опера уонна балет судаарыстыбаннай ты­­йаатырыгар улахан  кэнсиэри тэрийээри ол түбүгэр сылдьар. Кэнсиэркэ киирбит үбү-харчыны байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттарга көмө, өйөбүл быһыытынан ыытар соруктаахтарын туһунан Лэгэнтэй кэпсээтэ. Мантан салгыы, буолаары турар айар биэчэрин, дойдуга бэриниилээх буолуу, олоххо көрүүлэрин туһунан Иннокентий Васильевы кытары ирэ-хоро сэһэргэстибит.

Ырыа – олох аргыһа

– Иннокентий, эн саха дьонугар  ураты тыын­наах, дириҥ ис хоһоон­ноох ырыалардаах, кырдьык да, атыттарга маарыннаабат ырыаһыт, хо­­һоон айаач­чы быһыытынан биллэҕин.  Ырыа эн олоххор туох суолталааҕый, олоххор туох үтүө дьайыылары аҕалла?

– Улахан сыанаҕа ыллаабытым сүүрбэ биирис сылыгар барда. Уопсайа, Эстрада тыйаа­тырыгар уон биэс сыл үлэлээтим.  Бу сыллар тухары элбэх ырыа ылланна, хаста даҕаны айар киэһэлэрбин тэрийэн ыыттым.

Ырыа, сыанаҕа тахсан дьоҥҥо-сэргэҕэ ыллыырым, биллэн турар, миэхэ үтүө өттүнэн дьайда. Өй-санаа өттүнэн толкуйум уһаарыллыыта, элбэх дьону кытары билсии, үгүс  омугу кытары алтыһыы – бу барыта ырыа эйгэтинэн сибээстээх. Итэҕэлгэ, сиэргэ-туомҥа эмиэ  ырыанан чугаһаатым диибин.  Ити биирэ.

Иккиһинэн, оскуоланы, орто үөрэҕи бүтэрэн баран, үрдүк үөрэх кыһатыгар – Саха национальнай култууратын факультетыгар киирэн,  биэс сыл үрдүк таһымнаах, сүрдээх үчүгэй преподавателлэргэ үөрэниим – бу эмиэ ырыаһыт, киһи буолан сайдыыбар улахан олук уурбута.

– Эн ырыаларгар пат­риотизм тыына баарын үгүс киһи этэр…

– Бэйэм айбыт хоһооннорум, ырыаларым, ылсыбыт хоһооннорум, атын дьон айымньылара омугу, ыччаты, дьону-сэргэни иитэр сыаллаахтар. Ырыаларбар сахам омугун чорбото сатыыбын. Уопсайынан, баары этэрбин сөбүлүүбүн. Дьоммор-сэргэбэр харахтарын утары көрөн, кырдьыгы этэрбин ордоробун.

–  Кэлиҥҥи сылларга атын хоһоон айааччылар тылларыгар ырыаларгын суруйар буолбуккун бэлиэтии көрөбүн. Бэйэҥ суру­йууга саҥа ырыалары та­­һаара иликкин. Тоҕо?

– Хоһоон суруйабын. Ол гынан баран, саас ыллаҕын аайы, киһи бэйэтин хоһооннорун ылыммат, астыммат, сирэр диэххэ дуу, оннук буолар эбиккин. Барыта хайдах эрэ хатыланар курдук. Саҥа этии, толкуй суохха дылы. Мин улахан хоһоонньут  буолбатахпын. Эдэр, оргуйан өрүкүйэ сылдьар кэммэр хоһоон суруйуутугар ылсар этим. Билигин киһи ырааҕы-киэҥи анаара, толкуйдуу-толкуйдуу таһаарар. Онон, билигин атын дьон суруйууларын көрөбүн. Поэтессалар Наталья Харлампьева, Зинаида Архипова,  биир дойду­лааҕым Рустам Каженкин хоһоонноругар ырыалар­даахпын. Рустамныын иккиэн Дьааҥыттан төрүттээх буоламмыт, кини суруйуулара миэхэ чугастар. Мин ис турукпар, бэ­­йэбэр барсар курдуктар.

– Саха классиктарын хоһоонноругар ырыалардаах буолаайаххын? Уопсайынан,  саха литературатыгар биллэр суру­йааччылартан ордук кими чорботоҕун?

– Классиктар айымньылара улуута бэрт. Онон, кинилэргэ улаханнык ылсыбаппын. Билиҥҥилэртэн  Уйбаан Уххан өрө күүрүүлээх хоһооннорун ааҕабын, олорго матыып айабын. Кини мин тугу эрэ этэ сатыырбын оруобуна чуо бааччы хоһоонноругар тиһэн кэбиһэр.  Кини суруйуулара ордук миэхэ чугастар. Киниэнэ дорҕоонноро үчүгэйдэр. Уу сахалыы, дьоҥҥо ордук тии­йимтиэ. Биирдиилээн дьонунан бардахха, Михаил Долгун хоһоонноругар ырыалар­даахпын.

– Артыыс дьүһүн кубулуйуохтаах дииллэр. Маны кытары эн сөпсөһөҕүн дуо?

– Кырдьык, артыыстары сыанаҕа олох атын, тус олоҕор чыҥха атын диэн куруук этэллэр. Мин саныахпар, артыыс, ырыаһыт олоҕор да, сыанаҕа да дьүһүн кубулуйуо суохтаах, хайдах баарынан сылдьыахтаах. Оччотугар тус олоҕор да олороругар чэпчэки. Албына-көлдьүнэ суох. Сыанаҕа атын киһи, күннээҕи олоххо атын буолан, түмүгэр икки уобарас киһиэхэ олорон хаалыыта, бүтэһик уһугар кини олоҕор куһаҕан дьайыылаах буолуон сөп. Артыыс киһи көрөөччүнү тардар күүстээх буолуохтаах. Ити айар үлэһиккэ барытыгар сыһыаннаах.

“Ил Сүбэ” тула

– Иннокентий, эн “Ил Сүбэ” уопсастыбаннай түмсүүгэ бааргын.  «Ил Сүбэ», «Үс Түмсүү», «Урааҥхай» уопсастыбаннай тэриллиилэр ыччаты дойдуга бэриниилээх буолууга иитэр сыаллаах араас тэрээһиннэри ыыталлар. Холобур, саха эр дьонун сомоҕолуур сыаллаах сыллата эр дьон оһуокайын тэри­йэҕит. Түмсүүгүт туһунан кылгастык сырдатарыҥ ­буоллар.

– “Ил Сүбэ” диэн уопсастыбаннай түмсүү тэриллибитэ номнуо уонтан тахса сыл буолла. Манна урбаанньыттар, дьон хараҕын далыгар сылдьар биллэр-көстөр дьон, биир тылынан эттэххэ, көҥүл дьон мустан сылдьабыт. Ити этэн аһарбытыҥ курдук, Өрөспүүбүлүкэ күнүгэр Сүр оһуокайы тэрийэн ыытааччыбыт. Чөл олоҕу пропагандалыыбыт. Байыаннай дьайыыга  бэйэбит кылааппытын эмиэ киллэрэбит. Ол курдук, биһиги түмсүүбүтүттэн биир уол байыаннай дьа­йыыга сулууспалаан  кэллэ. Итиэннэ тэрээһин үлэтигэр, гуманитарнай көмөнү ыытыыга байыаннай эпэрээссийэ хара саҕаланыаҕыттан үлэлээтибит.

Духовой аркыастыр доҕуһуоллуоҕа

– Олунньу 24 күнүгэр улахан кэнсиэр оҥороо­ру сылдьаҕын. Бу туһунан ааҕааччыларбытыгар кыратык кэпсиириҥ буоллар.

– Билигин дойду үрдүнэн буола турар балаһыанньанан, сүтэн-симэлийэн, бэйэбитигэр бүгэн  хаалар табыллыбат дии саныыбын. Онон, дойдубар сэмэй кылааппын киллэрэр санааттан, бу кэнсиэрбин оҥорон эрэбин. Кэнсиэргэ киирбит үп-харчы барыта анал пуон­даҕа киирэн, байыаннай дьа­йыыга сылдьар дьоммутугар күүс-көмө буолуоҕа. Билигин буола турар байыаннай эпэ­рээссийэни биһиги дьоммут бары өйүүллэр. Барыларын түмэ тардар, сомоҕолуур курдук маннык тэрээһиннэри ыытыахпытын наада.

Улахан тэрилтэлэр, биирдиилээн дьон, уопсастыбаннай түмсүүлэр бары сомоҕолоһон уолаттарбытыгар күүс-көмө буолаллара хайҕаллаах дьыала. Анараа байыаннай дьа­йыыга сылдьар уолаттарбытыгар сурук да тиийдэҕинэ көмө-тирэх буолар. Окуопаҕа сытан киһи сурук туттаҕына ис иһиттэн үөрэр. Санаа сылааһа буоллаҕа дии.

– Кэнсиэртээбэтэҕиҥ ыраатта. Дьэ, көрөөччү туох саҥаны көрүөҕэй?

– Аан бастакытын Саха судаарыстыбаннай филармониятын духовой аркыастырын тыыннаах доҕуһуолунан  ыллыаҕым. Аҕа дойду сэриитин кэминээҕи итиэннэ билиҥҥи патриотическай ырыалары нууччалыы тылынан ыллыаҕым. Маны таһынан, Ис дьыала министиэристибэтин иһинэн баар  “Служба 02”  ансаамбыл кыттыаҕа. Варя Максималыын биир ырыаны толоруохпут. Лэкиэс гитаранан аркыастыры кытары доҕуһуол­луоҕа. Константин Степанов дойдуга таптал туһунан ырыалары ыллыаҕа. Дьэ маннык састаабынан бу дьоро киэһэбитин ыытыахпыт.

Бэчээккэ Анивера Акимова бэлэмнээтэ.