“Хайдах оһох оттон олорбуппут буолла” дэһэллэр Өлөчөй олохтоохторо

Быйыл күһүн Мэҥэ Хаҥалас улууһун Өлөчөй нэһилиэгин дьонугар үөрүүлээх түгэн тосхойдо. Хас эмэ сылы быһа кэтэспит гаастарын ситимин социальнай гаастааһын чэрчитинэн  “Сахатранснефтегаз” уолаттара тардан, балаҕан ыйын 16 күнүгэр күөх ситимҥэ 100-чэ ыалы холбоон кэбиспиттэрэ.

Өлөчөй нэһилиэгэ Майаттан 60 км ыраах сытар, 260-ча киһи олорор. Алтан орто оскуолатыгар 44 оҕо үөрэнэр, уһу­йааҥҥа 13 оҕо сылдьар. Ону таһынан, өрөспүүбүлүкэтээҕи интэринээт-оскуола баар, онно 33 оҕо үөрэнэр, балачча элбэх кэлии киһи үлэлиир.

Баччааҥҥа диэри маһы кэрдэн, тиэйэн, ону оттон, кыстыгы туораан олорбут дьоҥҥо, дьэ кырдьык, үөрүүлээх дьыала. Гаас ситимэ Матрена Федоровна Билюкина дьиэтигэр эмиэ киирэн, тохсунньу 1 күнүгэр 94 сааһын туолар ытык кырдьаҕас үөрүүтэ муҥура суох. Кини дьиэтэ социальнай гаастаа­һыҥҥа хапсан, 150 тыһ. солк. көрүллүбүт. Ол харчынан дьиэ иһинээҕи гаас ситимин тартарбыттар, сүрүн матырыйаал­лары:  турбалары, радиаторы, хочуолу ылбыттар. Онон социаль­най гаастааһыҥҥа хапсыбыттара улахан көмө буол­бут.

Матрена Федоровна кэргэнэ Роман Поликарповиһы кытта 13 оҕону төрөтөн улаатыннарбыттар. Улахан ыал аҕата үйэтин тухары сылгыһыт­таан, төрүөҕүн 100 бырыһыан энчирэппэккэ көрөр-истэр, улаатыннарар үлэһит үтүөтэ киһи этэ. 1969 с. туппут ос­­куолатыгар билигин да үөрэнэ сылдьаллар. 2016 с. күн сириттэн барбыт. Билюкиннар Мэҥэ Хаҥалас улууһун “Ытык ыал”, өрөспүүбүлүкэтээҕи “Кыһыл көмүс дьиэ кэргэн” кинигэҕэ киирбит дьоннор. Оҕолор улуус­тарыгар, Дьокуускайга олороллор, сиэн, хос сиэн элбэх.

“Сэрии сылларыгар ийэбит балтын кытта төгүрүк тулаа­йах хаалан, Нам Хамаҕаттатыгар баар оҕо дьиэтигэр иитиллэн тыыннаах хаалбыттар, онон махтанан, оҕолоро, сиэннэрэ “Оҕоҕо анаммыт олох” кинигэни таһаартарбыппыт”, – диэн кэпсиир кыыһа, алын кылаастар учууталлара Мария Негнюрова. – Ийэбит билигин биир кыыһын кытта ик­­киэн олороллор. “Уһун үйэлэнэн, гаас киириитигэр тии­­йэр күннээх эбиппин, дьиэ­ҕэ биир сылаас температураны тутан турара наһаа үчүгэй” диэн хайгыыр. Оһоҕунан оттунар буолан, тыабытын бүтүннүү кэрдэн бүтэрдибит. Эдэр ыаллар иккилии этээстээх дьиэ­ни туттан баран, маһынан оттунан эрэйи көрөллөр. Көһөн барыы да баар, хата билигин гаас киирэн, төттөрү кэлиэхтэрэ”.

Моорук суолунан бэйэ-бэ­йэлэриттэн чугас түөрт нэһилиэк олорор. “Табаҕаҕа киирбитэ ыраатта, Моорукка – 5, Бүтэйдээххэ 4 сыллааҕыта гаас киирбитэ. Хата, быйыл биһиэхэ диэри тардан аҕаллылар. Хайдах оһох оттон олорбуппут буолла диибит”, – диэн Мария Романовна “Сахатранснефтегаз” салалтатыгар, үлэһиттэригэр махталын тиэрдэр.

Былаан быйыл да аһара туолла

2021 с. “Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйа социаль­най газификация бырайыагын киллэрбитин дойду бэрэсидьиэнэ В.В. Путин РФ өйөөн, Федеральнай Мунньахха муус устардааҕы Туһаайыы этиитигэр бу бырайыагы олоххо киллэрэргэ сорудахтаабыта. Бу бырагыраа­ма киириэҕиттэн, 8406 ыалга гаас ситимэ холбонно.

2024 сыллааҕы барыллаан көрүүнэн, социальнай гаастаа­һын эрэгийиэннээҕи эпэрээтэрэ «Сахатранснефтегаз», Дьокуускайы киллэрэн туран, 11 улууска 1867 дьиэҕэ гааһы киллэриэхтээҕин, 2500-тэн тахса дьиэҕэ киллэрбит.

Өрөспүүбүлүкэ киин куоратыгар 960-ча дьиэ кэргэҥҥэ ас астаналларыгар, дьиэлэрин сылыталларыгар гаас киирбит, оттон Чурапчы улууһугар – 625 ыалга. Олору кытта үс бастыҥ иһигэр 260 ыалга гаас ситимигэр холбообут Горнай улууһа киирбит. Инньэ гынан, былааннарын аһара толорбуттар. Атын улуустарга балаһыанньа эмиэ куһаҕана суох, тоҕо диэтэххэ, бары кэриэтэ Ил Дархан Айсен Николаев салалталаах эрэги­йиэннээҕи ыстаап сыл саҕаланыытыгар туруорбут былаанын куоһарбыттар. Холобур, Үөһээ Бүлүү улууһа былаан быһыытынан 26 ыалга гааһы киллэрэрин оннугар 87 ыалы ситимнээх гааһынан хааччыйбыт. Бүлүү улууһугар былаанынан 36 ыалга гаас киириэхтээҕин, 70 ыалга киирбит. Мэҥэ Хаҥалас улууһугар былаан быһыытынан 187 киллэрии оннугар 246 дьиэ гааһынан хааччыллыбыт. Хаҥалас улууһугар 99 ыалга гааһы киллэрбиттэр, былааҥҥа 61 этэ. Нам улууһугар 55 дьиэ былааннаммытыттан 84 дьиэ­ҕэ киирбит. Ленскэй оройуонугар 59 ыалга киирбит, былааннаммытынан 33 этэ. Жатайга былаан быһыытынан 18 ыалга киириэхтээҕин 15 дьиэҕэ киирбит уонна Кэбээйи улууһугар былааҥҥа 1 дьиэ оннугар 3 ыал гаастаммыт.

“Сахатранснефтегаз” на­цио­
нальнай ньиэп-гаас хам­паанньатын генеральнай дириэк­тэрэ Алексей Коло­дезников иһитиннэрбитинэн, туһунан категориялаах дьон дьиэтигэр гааһы киллэриигэ ураты болҕомто ууруллубут. Холобур, быйыл дьиэлэригэр гааһы киллэртэриигэ байыаннай дьа­йыы кыттыылаахтарын 70-тан тахса дьиэ кэргэннэрэ эрэги­йиэннээҕи чэпчэтиинэн туһаммыт. Ону таһынан, кэлим дуогабарынан 170 кыаммат дьиэ кэргэттэр, инбэлииттэр, атын да категорияҕа киирэр дьоннор гааһынан хааччыллыбыттар. Дьэ онон кытаанах усулуо­буйаҕа олорор дьон күннээҕи олохторо быдан чэпчээбит.

Алексей Колодезников, социальнай гаастааһын былаа­нын хаттаан аһара толоруу хампаанньа үлэһиттэрин, бэдэрээтчиттэр, куораттар, улуустар, нэһилиэктэр дьаһалталарын көмөлөрүнэн уонна өрөспүүбүлүкэ салалтата, эрэгийиэннээҕи ыстаап чилиэннэрэ гаас салаатын өйүүллэрин түмүгүттэн тахсар диэн быһаар­да.

Ол таһынан, кини иһитиннэрбитинэн, Айсен Николаев өйөбүлүнэн, аан дойдуга биллэр «Газпром» тэрилтэ нөҥүө Саха сиригэр улахан бырагы­раама олоххо киирэн олус таһым­наахтых үлэлии турар. Ол курдук, Алдан, Ленскэй, Нерюнгри уонна Өлүөхүмэ оройуоннарыгар 2026 сылга диэри 28 нэһилиэккэ гаас ситимэ киириэхтээх. Бу нэһилиэктэргэ гаас ситимэ тиийдэҕинэ, олохтоохтор эмиэ социальнай гаастаа­һын бырагыраамаҕа кыттар кыахтаныахтара.

Социальнай гаастааһын кимнээххэ көрүллэрий?

Кыра дохуоттаах уонна тустаах категориялаах дьоҥҥо үбүнэн көмө: (кыра дохуот­таах дьоҥҥо, Аҕа дойду сэриитин кыттыылаахтарыгар, Аҕа дойду сэриитин кыттыылаахтарын огдооболоругар уонна инбэлииттэригэр, “Блокадаламмыт Ленинград олохтооҕо” бэлиэлээх дьоҥҥо, тыыл бэтэрээннэригэр, элбэх оҕолоох ыалларга (дохуоттарын аахсыбакка), эпэкииннэргэ (попечителлэргэ), ол иһигэр 3 уонна онтон элбэх тулаайахтары уонна төрөппүт көрүүтэ суох хаалбыт оҕолору иитэ ылбыт төрөппүттэргэ, бойо­буой дьа­йыылар бэтэрээннэригэр уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин чилиэннэригэр, байыаннай дьайыы кыттыы­лаахтарыгар уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин чилиэннэригэр (бойобуой дьайыы бэтэрээннэрин уонна байыаннай дьайыы кыттыылаахтарын дьиэ кэргэттэрин чилиэннэрэ: эр-ойох буоларга регистрация­ламмыт кэргэнэ, төрөппүттэр (эпэкииннэр), I группа­лаах инбэлииттэр уонна инбэ­лиит оҕолору көрөр-истэр дьон, биир киһиэхэ тиксэр дохуоттара тиийинэн олоруу алын кээмэйиттэн 2 төгүл кыра дохуот­таах соҕотох үлэлээбэт биэнсийэлээхтэр) – 202 тыһ. солк. диэри көрүллэр.