“Хара салаа община” табаһыттарга дьиэлэри туттарбыт

Бу күннэргэ Дьокуускайга табаһыттар төрдүс сийиэстэрин чэрчитинэн араас тэрээһиннэр ыытылла тураллар. Онно кэлбит салайааччылар, табаһыттар, чуум үлэһиттэрэ  уопуттарын атастаһаллар, үгүс саҥаны билэллэр-көрөллөр.

Дьааҥы улууһуттан улуустааҕы дьокутааттар сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлэ Е. В.Ноговицына, тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыга К.С.Ефимова,  “Хара салаа община” ТХПК бэрэссэдээтэлэ Александр Потапов бу сийиэскэ эмиэ кытыннылар. Бу общинаҕа  чуум үлэһитэ Алена Слепцова СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) Грамотатын үөрүүлээх быһыыга-майгыга тутта. Алена Константиновна аҕатын, тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитин Константин Николаевич Слепцов уонна ийэтин Майя Саввична Павлова таба иитиитигэр үтүө үгэстэрин салҕааччынан буолара кэрэхсэбиллээх.

Александр Потапов общинаны салайбыта бэһис сылыгар барбыт.  Кини бэрэссэдээтэл быһыытынан үлэтин саҕалыаҕыттан табаһыттар олохторун чэпчэтэргэ, үлэлиир усулуобуйаны тэрийэргэ диэн сыал-сорук туруоруммут. Ол курдук, бу ааспыт түөрт сыл устата үс дьиэни туттарбыт уонна биир дьиэни үрдүн көтүттэрэн, хапытаалынайдык өрөмүөннэппит. Онон табаһыттар кыһыҥҥы өттүгэр көһө сылдьар сирдэринэн сылаас дьиэлэргэ кыстыыр усулуобуйалара тэриллибит.

—— “Хара салаа общината” ТХПК 600-чэ табалаахпыт, онон “нестандартнай” диэҥҥэ киирсэбит. Общинабытыгар икки көһө сылдьар дьиэ кэргэн үлэлиир. Ол курдук, Винокуровтар уонна Голиковтар  дьиэ кэргэттэрэ. Биһиги “контактное разведение оленей” диэҥҥэ киирсэр буолан, табаларбыт олус сымнаҕас буолаллар. Уруккулуу сыарҕалаах  сылдьабыт. Хаста эмэ табанан көһөбүт. Көһөн барарбытыгар 305 км айанныыбыт. Үчүгэйдик айаннаатахпытына, бэһис хонукпутугар олохтоох сирбитигэр тиийэбит. Табаһыттар, чуум үлэһиттэрин олохторун-дьаһахтарын чэпчэтэргэ, биллэн турар, көмө олус наада. Дьааҥы улууһун дьаһалтата биир дьиэбитин туттарбытыгар 300 тыһ. солк. көмөлөспүтэ. Табалаах национальнай нэһилиэгин дьаһалтата оҕолорбутун ыстаадаттан төттөрү аҕалыыга бөртөлүөтү көтүтүүнү тэрийиигэ көмөлөһөр. Ону тэҥэ нэһилиэккэ быһаччы производствонан дьарыктанар общинаны кытта мунньахтары тэрийэрэ көдьүүстээх буолуо этэ. Көмүсчүттэр өттүлэриттэн көмө баар, — диир бэрэссэдээтэл.

Александр Александрович табаһыттар IV  сийиэстэригэр үгүс оруннааҕы, суолталаах кыһалҕалары таарыйдылар диир. Ол курдук, ханнык баҕарар таба иитэр хаһаайыстыбаларга үлэһит илии —  табаһыттар тиийбэт буолбуттарын кыһалҕатын сөпкө туруорсубуттарын бэлиэтиир. Ону статистика да чахчылара туоһуулуулларын туһунан этэр. Тоҕо диэтэххэ, табаһыттар сааһыран эрэллэринэн, эдэр солбук ирдэнэр.

—  Мин санаабар, эдэр дьону ыстаадаларга таһаарыыга туох ирдэнэрий? Үчүгэй олорор-үлэлиир усулуобуйаны тэрийиэхтээхпит, төһө кыалларынан. Онон олорор дьиэ тутуохпутун, интэриниэтинэн, спутниковай сибээһинэн хааччыйахпытын наада. Сийиэскэ тыл этээччилэр бөрө элбээбитин, бөрө тириитин тутуллар сыаната чэпчэкитин таарыйдылар. Сөпкө этэллэр. Дьиҥэ, эбээн эһэни бултаспат омук. Ол да буоллар, былырыын үс тыатааҕыны бултаатылар. Дьиэ таһыгар кэлэр буоллулар, суола-ииһэ да элбээтэ. Онон үлэһиттэргэ уонна оҕолорго олус сэрэхтэннэ. Куттал суох буолуутун хааччыйар туһуттан оҕолорбутун ыраах ыыппаппыт, — диэн табаһыттар уопсай кыһалҕаларын чопчулаата.

“Хара салаа община” ТХПК төһө да тиэйэн аҕалыы уустуктардааҕын үрдүнэн, олохтоох дьыссааты таба этинэн дуогабар быһыытынан хааччыйар.

Инникитин хаһаайыстыба күүһэ-кыаҕа тиийэринэн, таба иитиитин салаата сайдарыгар бары күүһүн ууруоҕа диэн эрэнэбит.

Хаартыскалар: А.Потапов тиксэриилэрэ  (архыып)