Хатастар Кыайыы 80 сылынан өйгө-сүрэххэ хаалар тэрээһиннэри ыыттылар (ВИДЕО)

Кыайыыны уһансыбыт үтүөкэн дьоммутугар ытыктабылбытын, сүгүрүйүүбүтүн тиэрдэр тэрээһиннэрбитин көхтөөхтүк ыыттыбыт.
Хатас нэһилиэгин дьоно-сэргэтэ Улуу Кыайыы 80 сылын көрсө элбэх кэрэхсэбиллээх, сэргэх уонна өйгө-санааҕа хаалар тэрээһиннэри ыытта. Онно нэһилиэнньэ олус көхтөөхтүк кытынна.

Хас биирдии тэрээһин бэйэтэ туспа бырайыактаах, сиһилии ырытыллыбыт, былааннаммыт, торумнаммыт буолан барыта уурбут-туппут курдук истиҥник-иһирэхтик, сылаастык барда. Бэлэмнэнии эрдэттэн кыралаан саҕалаан араас элбэх көрсүһүүлэр,быыстапкалар, бэстибээл, күргүөм ырыа, Кыайыы Знамятын куопуйата нэһилиэк устун айана курдук бырайыактар олоххо киириилэринэн баран испитэ. Ол туһунан сиһилии хаһыаттарга, араадьыйаҕа, тэлэбидиэнньэҕэ кэпсээбиппит. Дьэ, ол барыта түмүллэн бу дьыл ыам ыйын 7 күнүгэр анал быыстапканы тэрийдибит, арыйдыбыт, сэлэлии хаамтыбыт, миитиннээтибит, наҕараадалары, бэлэхтэри туттардыбыт, бэтэрээннэрбитин дэлэй аһылыктаах сандалыга чэйдэттибит, түөлбэлэринэн чэпчэки атлетика биир саамай чаҕылхай көрүҥэр – сүүрүүгэ эстафеталаатыбыт. Күммүтүн эйэлээх олох иһин тыыннарын толук уурбут буойуттарбытыгар сүгүрүйэн, сүтүк курус санаатын туоһута, мэҥэ бэлиэтэ буолбут туруйаларынан арыалланан кэлэн саллааппыт пааматынньыгар ытыктабылбыт, сүгүрүйүүбүт бэлиэтин чүмэчи уотунан өйдүүбүт диэн суругу суруйдубут. Бу барыта уһулунна, үйэтитилиннэ уонна куйаар ситиминэн тарҕанна. Эппитим курдук бу тэрээһиннэр хас биирдиилэрэ ааптардаах, туспа бырайыактаах. Быыстапканы Вилена Константинова уонна Наталья Иннокентьевна Игнатьева былааннаатылар, торумнаатылар. Манна тэрилтэлэр кыттыстылар – Хатастааҕы «Ситим» айымньы дьиэтэ, 70 нүөмэрдээх «Кэрэчээнэ» уһуйаан, Хатас орто оскуолата, И.Д.Панаев аатынан бибилэтиэкэ, “Тускул” КК архыыбыттан ылыллыбыт матырыйааллар, “Уруһуй” түмсүү үлэлэрэ, нэһилиэк устуоруйатын түмэлин экспонаттара, Оҕо ускуустубатын оскуолатын иитиллээччилэрэ уонна аҕаларын, ийэлэрин кэриэһин – күндүттэн күндү, сэдэхтик көстөр докумуоннарын харахтарын харатын курдук харыстыы сылдьар Вера Андреевна Потапова, Мария Васильевна Григорьева, урукку олох тулхадыйбат туоһута буолар илии сэппэрээтэрин уларсыбыт олус харыс, чэнчис уонна үлэһит бэрдэ А.Е уонна И.М.Жирковтар дьиэ-кэргэттэрэ биэрэннэр, быыстапка олус дириҥ ис хоһоонноох буолла.

Сэлэлии хаамыыны уонна миитини Быйаҥнаах Ичээнэ салайда, сценарийын суруйда. Манна нэһилиэкпит тэрилтэлэрэ, олохтоохтор олус көхтөөхтүк кытыннылар. Сэлэлии хаамыыга хас биирдии холуонна анал таҥастаах, араас атрибуттаах. Бу түгэҥҥэ Хатаспыт Октябьскай уулуссатын олохтоохторугар туспа махталбытын тиэрдиэхпит этэ. Хаамыы бу уулуссаттан саҕаланна, олохтоохтор уулуссалар ып-ыраас, олбуордар ытыктабыл, сүгүрүйүү, махтал бэлиэтинэн — мэтириэттэринэн, былаахтарынан, сибэккинэн киэргэтиллибиттэрэ көрөргө астык этэ. Миитиҥҥэ театрализованнай дьүһүйүү, ырыа-тойук, үҥкүү уонна наҕараадалааһын сиэрэ-туома буолла. Наҕараадалары тыыл уонна үлэ бэтэрээннэрэ уонна сэрии сылын оҕолоро туттулар. Миитиҥҥэ кэлиэхтэрин иннигэр сэрии уонна тыыл бэтэрээннэрин А.Тарская, А.Керемясова, Н.Нохсорова, Н.Игнатьева бэйэлэрин массыыналарынан нэһилиэкпит устун экскурсиялаттылар, дэриэбинэ хайдах курдук улааппытын, киэркэйбитин көрдөрөннөр ис сүрэхтэриттэн үөртүлэр, долгуттулар.

Миитин биир долгутуулаах махталлаах түгэнинэн Н.И.Тюляхова, В.М.Константинова салайааччылаах “Утум ситии” түмсүү салдаакка пааматынньыгы кылынан оҥорон үйэтиппитин нэһилиэк түмэлин салайааччытыгар П.А.Баишевка туттарыыта буолла.
Ол кэннэ “Тускул” Култуура киинигэр киирэллэригэр “Төрүт ас” алаадьынан, саламаатынан айах тутан көрүстүлэр. Ол кэннэ эмиэ Хатаспыт тэрилтэлэрэ, П.Баишева салайааччылаах “Мия” кафе тэрийбит саха санаабыта барыта баар (кус, хаас, сылгы иһэ, Иван Игнатьев дырыһааҥкыта, бэрэски, тиэптэл, плов, бөрүөк арааһа, торт) сандалытыгар олорон итии үүттээх чэйи иһэ-иһэ Хатастааҕы оҕо ускуустубаларын оскуолатын кэлэктиибэ уонна биирдиилээн талааннаах дьоммут бэлэмнээбит тэттик кэнсиэрдэрин көрдүлэр-иһиттилэр, эҕэрдэлэстилэр, ааспыты санаатылар. Ас-үөл өттүгэр бэлиэтээн этэр буоллахха, бу мааны остуол аһылыгын сахалыы өттүн нэһилиэк дьоно-сэргэтэ тэрийбит эбит буоллахтарына, онно эбии араас эгэлгэ минньигэс, сонун өттүн аныгылыы кейтеринговай сулууспалар астаан аҕаллылар. Ону Дьокуускай куорат дьаһалтата уонна Дьокуускай куорат социальнай харалтаҕа управлениета үбүлээтэ уонна үлэһиттэринэн хааччыйда. Манна  “Иванов” ИП минньигэс аһынан кыттыста. Минньигэс тортары Баишева Любовь, Гаврильева Анна, Игнатьнева Екатерина, Нюргуяна Слепцова оҥордулар, бэлэхтээтилэр.
Бу тэрээһин түмүгэр көрөөччү саалатыгар киирэн “Голоса памяти” – “Ахтылҕан дуораана” диэн бырайыак чэрчитинэн биир дойулаахтарбытыгар, хорсун буойуттарбытыгар анаммыт видео-матырыйаалы көрдүлэр. Бу бырайыак ааптара Зоя Баишева. Бу тэрээһин умнуллубат уонна махталаах түгэнинэн тэрээһиҥҥэ мустубут бэтэрээннэрбитин хаартыскаҕа түһэрэн баран, онно тутан бэчээттээн аҕалан бэлэхтээбит Анна, Эдуард Ивановтар дьиэ кэргэҥҥэ махталбыт муҥура суох.
Киэһээҥҥи бырагырааманы иилээччи-саҕалааччы, эппиэттээччи Хатас орто оскуолатын кэлэктиибэ буолла. Манна бырайыак ааптара Николаев Прокопий Алексеевич буолар. Биллэн турар, олус дириҥ ис хоһоонноох, киэҥ далааһыннаах бырайыак олоххо киириитигэр сыалай хамаанда үлэлээтэ. Бу тэрээһиҥҥэ оҕотуттан саҕалаан ытык сааска үктэммит дьон-сэргэ кыттыыта сылтан аайы элбээн иһэрэ кэлэр көлүөнэ ыччаппытын дойдумсах буолууга иитиигэ суолтата олус улахан.

Маны сэргэ бу күн сарсыарда аҕыс чааска Якутия Медиа холдинг типографиятыттан субу бэчээттэнэн тахсыбыт Хатас нэһилиэгин анал сыһыарыыта тахсыбыт “Киин Куорат” хаһыат бырааһынньыктааҕы нүөмэрин ыллыбыт. Бу бырайыак ааптара — Наталья Руфова. Сыһыарыы тахсыытын Хатас көхтөөх олохтоохторо бииргэ төрөөбүт Пермяковтар үлэһит династия, Козлова П.А, Баишев П.А, Аргунова Р.М, Тарабукина Е.Н, Скрыбыкина М.К, Чепалова Л.М.Пермяков Е.П, М.И.Иванова үбүлээтилэр. Бу түгэҥҥэ Г.В.Спиридонова эрэдээктэрдээх “Киин Куорат” эрэдээксийэтигэр махталбыт улахан. Галина Васильевна бу Кыайыы күнүн тэрээһинигэр маны таһынан миитиммитигэр кытынна, “Чэлгийэ” вокальнай ансаамбылынан сарсын-өйүүн Дьокуускай куорат былаһааккаларыгар ыллыахтаах. Ансаамбыл мусукаалынай салайааччытынан П.П.Егорова, уус-уран салайааччынан Индеева М.С. буолаллар.
Түмүкпэр бу суруллубут, кэпсэниллибит тэрээһиннэр нэһилиэкпит дьаһалтатын салайааччыта Пермяков Евгений Петрович быһаччы салалтатынан уонна нэһилиэкпит сайдар-үүнэр аартыктарын арыйар тэрилтэлэрбит салайааччылара Н.В.Слепцов, И.К.Сивцев, Х.Н.Лемешева, А.М.Баишев, Е.С.Брусенина, М.С.Никифорова, С.Т.Стручкова,Г.С.Николаева,А.С.Пинигин, Т.В.Гуляева, С.К.Рожин, П.И.Ылахов, Л.А.Олесов биир тыыҥҥа, биир тэтимҥэ киирэн өйөһөн, өйдөһөн үлэлээн-хамсаан олорор буоланнар таҕыста. Тэрээһиннэри ыытыыга В.А.Чепалов салайааччылаах “Тускул” КК кэлэктиибин хас биирдии үлэһитэ бэйэлэрин эппиэтинэстээх боппуруостарыгар – ким көстүүмнэри сааһылаата-наардаата, ким киэргэтии, оҥоруу-тутуу өттүгэр, ким музыканан киэргэтиигэ, ким нүөмэрдэри бэлэмнээһиҥҥэ тиритэ-хорута, астына-дуоһуйа үлэлээтилэр.

Наталья РУФОВА, Хатас

Хаартыскалар ааптар тиксэриилэрэ.

Видео Н.Руфова тиксэриитэ.