Хатырыкка 1944 сыллаахха ыһыах ыспыттара

Аҕа дойду улуу сэриитин кэмэ төһө да ырааттар, оччотооҕу көлүөнэ дьоммут дойду көмүскэлигэр геройдуу охсуһуулара, бэриниилээх үлэлэрэ, сырдык ааттара сурукка тиһиллиэхтээхтэр, мэҥэ тааска үйэтитиллиэхтээхтэр.

Фроҥҥа Хатырык Каганович, Ворошилов колхуостарыттан уонна сулууспалаахтартан 164 киһи уонна ону таһынан сэттэ Хатырык дьоно атын сиртэн үлэлии сылдьан фроҥҥа барбыттара, барыта холбоон 171 киһи. Олортон 64 буойун тыыннаах эргиллибитэ.

1943 с. от ыйыгар Саха АССР Совнаркомун бэрэссэдээтэлинэн Илья Егорович Винокуров анаммыта. Аччыктааһынтан, ыарахан үлэттэн илистибит дьон дьэ өрө тыыммыта:  холкуостаахтарга биирдии ынах көрүллүбүтэ, сайын кымыс оҥосторго биэлэри ыатар буолбуттара, быстыбыт колхуостаахтарга анаан резервэ фондата тэриллибитэ уо.д.а.

Уһун тохтобул кэнниттэн 1944 сыллаахха партия Саха сиринээҕи обкомун уурааҕынан дойдубутугар  ыһыахтар тэриллэн ыытыллыбыттара дьону сомоҕолообута, тулхадыйбат эрэли сахпыта.

1944 сыллаахха барыта 21 улуус холкуоһугар  230  ыһыах ыытыллыбыта. Олор  ортолоругар — Хатырыкка. Ол Хатырыкка ыытыллыбыт историческай ыһыах туоһута – биир хаартыска.

Сахалыы таҥастаах дьахтардаах эр киһи икки өттүгэр тоҕус сырдык былааччыйалаах, сибэккинэн симэммит эдэркээн кыргыттар сэлэлии тураллар. Кымыстаах чороону хороччу туппут эр киһи хараҕа көстүбэт, мааны илин кэбиһэрдээх эдэр дьахтар кытаанах соҕустук одуулаабыт. Кыргыттар, сорохторо сибэкки дьөрбөтүн нарыннык тутан, сэргэхтик, холкутук туралларыгар эдэр саас иэйиитэ, эрчимэ, кэрэҕэ дьулуура  өтө көстөргө дылылар.

Хомойуох иһин, бу хаартыскаҕа түспүттэртэн олохтоохтор биир эрэ кыыһы билэбит – хаҥастан төрдүс турар Марфаны —  Марфа Ивановна Аргунованы. Кини туһунан Н.И.Сивцев 1998 с. суруйбутуттан: “Марфа 1935 с. Хатырык оскуолатыгар үөрэнэ киирбитэ уонна 1941 с. 7-с кылааһы бүтэрэр. Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаланан Марфа холкуос үлэтигэр туохтан да иҥнибэккэ сайынын окко, күһүнүн бурдук астааһыныгар, кыһынын пиэрмэҕэ сүөһү көрүүтүгэр, саас ыһыы үлэтигэр күүһүн харыстаабакка үлэлээбитэ. Сэрии да кэнниттэн холкуос үлэтигэр харса суох үлэлээбитэ.

Марфа Ивановна бэйэтин ахтыытыгар оскуолатааҕы сылларын пионерга, хомсомуолга киирбитин, учууталларын туһунан бэрт истиҥ-иһирэх тылларынан ахтар. Ол курдук композитор Захар Порфирьевич Винокуровка үөрэммит, элбэхтик ыллыырга, инструментальнай муусукаҕа оонньуурга үөрэммит. Дьэ ол да иһин кэлин да нэһилиэккэ самодеятельность актыыбынай кыттыылааҕа. Марфа Ивановна өссө сэрии иннинэ Намҥа ыһыахха киирсэн П. Ойуунускайы, М. Аммосовы көрбүтүн,  кинилэр тыл этэллэрин истибитин ахтар.

Марфа Ивановна барыта 9 оҕоломмута, үлэһит, үөрэхтээх бэртээхэй дьон. Итиниэхэ ийэлэрин үтүөтэ-өҥөтө улахан”.

Бу 1944 сыллаахха Хатырыкка ыһыллыбыт ыһыах хаартыскатыгар Марфа Ивановна Аргуноваттан ураты кимнээх баалларын билэр дьон М.К.Аммосов аатынан судаарыстыбаннас түмэлин (Хатырык) бу ыйыллыбыт электроннай аадырыһыгар  museum.ammosova.62@mail.ru эбэтэр “Саха сирэ” хаһыат эрэдээксийэтигэр биллэрэргитигэр көрдөһөбүт.