ХИФУ-га эспиэртэр сахалыы тылбаас уонна тиэрмин кыһалҕаларын тула кэпсэттилэр

М.К.Аммосов аатынан ХИФУ РФ Хотугулуу-Илиҥҥи норуоттар тылларын уонна култуураларын института тэрийбит былаһааккатыгар тиэрмин, официальнай уонна суут докумуоннарын, уус-уран литэрэтиирэни тылбаастааһын кыһалҕаларын тула кэпсэттилэр. Эспиэртэр – тыл үөрэхтээхтэрэ, былаас бэрэстэбиитэллэрэ, сонуну киэҥник тарҕатар сириэстибэлэр уонна кинигэ таһаарар кыһалар тустаах эйгэҕэ исписэлиистэри бэлэмниири күүһүрдэр ирдэнэрин бэлиэтээтилэр. Бу туһунан ХИФУ пресс-сулууспата иһитиннэрэр.

Арассыыйа хотугулуу-илиҥҥи норуоттарын тылларын уонна култуураларын институтун дириэктэрэ Гаврил Торотоев “СӨ Тыл туһунан” өрөспүүбүлүкэ сокуона 30 сыл анараа өттүгэр ылыллыбытын, ол эрээри, быһаарылла илик кыһалҕалар өссө да элбэҕин ыйар. “Тылбаас эйгэтин дьыалата хайдаҕын исписэлиистэр билэллэр. Ол иһин эспиэрдэртэн кыһалҕаны быһаарар чопчу барыйааннары истиэхпитин баҕарабыт. Саха тылын үөрэтэр уонна чинчийэр дьон аҕыйахпыт, онон холбоһон үлэлиирбит уонна бэйэ-бэйэбитин өйүүрбүт суолталаах”, — диэн эттэ.

Ил Түмэн дьокутаата Павел Ксенофонтов сокуон үлэлиирин, ол олоххо киириитин хонтуруоллааһын кыалла илигин бэлиэтээтэ. “2018 сыллаахха парламеҥҥа сокуону икки тылынан — нууччалыы уонна сахалыы таһаарар туһунан этии киирбитигэр, тылбаас да, тиэрмин даҕаны өттүгэр улахан өйдөбүл суоҕа. 2019 сыллаахха Ил Дархан Айсен Николаев өйөбүлүнэн, Тыл киинэ тэриллибитэ, 2020 сылтан сокуоннар икки тылынан тахсаллар. Ол эрээри, тиэрмин кыһалҕата оннунан хаалла, үгүс официальнай тиэрминнэр сахалыытыгар нууччаттан үтүгүннэрии (калька) курдук иһиллэр. Мин санаабар, манна төрүт сахалыы тиэрминнэр ирдэнэллэр”, — диэн дьокутаат тыл эттэ.

Суут эйгэтин тиэрминнэрин сайыннарыы холобурун РНА СС Гуманитарнай чинчийии уонна аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар кыһалҕаларын үөрэтэр институт билимҥэ үлэһитэ Семен Гаврильев билиһиннэрдэ. 2002 сыллаахха РФ Холуобунай-процессуальнай кодекса сахалыы тылбаастаммыт. “Сокуоҥҥа олоҕуран, суукка кыттар киһи иһитиннэриини төрөөбүт тылынан ылар бырааптаах уонна быһаарсар кыахтаах. Бу быраабыла чопчу тутуһуллар. Суут тиэрминнэрэ өрүү тупсарыллан иһэллэр, холобур, аҕыйах кэмтэн бэттэх биһиги нуучча тылыттан үтүгүннэриллибит тыллары төрүт сахалыы өйдөбүлүнэн солбуйдубут”, — диэн билим үлэһитэ кэпсиир. Ону тэҥэ, кини бу хайысхаҕа 4 000-тан тахса тыл киирбит нууччалыы-сахалыы тылдьыта тахсыахтааҕын иһитиннэрдэ.

“Төгүрүк остуолга” нууччалыы-сахалыы тылбаас эйгэтигэр бакалаврдары уонна маҕыыстырдары бэлэмнээһиҥҥэ дакылааты институт дассыаннара Лидия Манчурина уонна Акулина Васильева оҥордулар. Уус-уран уонна публицистика тиэкистэрин тылбаастааһыҥҥа туспа кэпсэтии, ырытыһыы буолла. Манна “Кыым”, “Саха сирэ” хаһыаттар, “Саха” НКИХ уонна “Айар” кинигэ кыһатын бэрэстэбиитэллэрэ кытыннылар.