Хирург: «Улахан наҕараадам – өрүһүйбүт уолаттарым махталлара»

Байыаннай дьайыыга сылдьар элбэх уол, «Хирург» диэн позывнойдаах Егор Захаров диэн быраас баар, ону кытары кэпсэтиэҥ этэ диэбиттэрэ ыраатта. Түгэн көстүбэккэ, син балайда кэм ааста. Хата, бу сырыыга уоппускатыттан төннөн истэҕинэ, таба тутан кэпсэттим. Кини «За спасение погибающих» судаарыстыбаннай уонна икки «За боевые отличия» диэн биэдэмистибэннэй наҕараадалардаах. Ол эрээри, дьону быыһыыр аналлаах быраас, аакка-суолга, наҕараадаҕа дураһыйбаппын, миэхэ саамай улахан наҕараада – быыһаабыт уолаттарым махталлара диэн этэр.

Дойдум, дьонум

— 1983 сыллаахха Дьокуускайга төрөөбүтүм. Ийэлээх аҕам Чурапчыттан төрүттээх буоланнар, онно олохсуйбуппут. Оскуоланы Чурапчыга бүтэрбитим. Ийэбин эрдэ сүтэрбитим, бэһис кылааска сырыттахпына өлбүтэ. Инньэ гынан, үс оҕо аҥаардас аҕаҕа иитиллибиппит. Оскуолаттан хирург буолуом диэн баҕа санаалаах этим. Бастакы сылбар үөрэххэ киирбэккэ буолан баран, Чурапчы улууһунааҕы киин балыыһаҕа хирургическай отделениеҕа саньытаардаабытым. Онон үлэм киниискэтэ «санитар общего хирургического отделения» диэн суруктан саҕаланар. Ол кэннэ эпэрээссийэлиир блокка көспүтүм. 2001 сыллаахха мэдиссиинэ кэллиэһигэр биэлсэр салаатыгар киирбитим. Бүтэрэн баран биир кэлим эксээмэн туттаран, 2005 сыллаахха мэдиссиинэ институтугар киирбитим, «хирург» идэлээх бүтэрбитим. Интернатурабын Өрөспүүбүлүкэтээҕи балыыһаҕа ааспытым. Куратордарым Артем Васильевич Староватов, Михаил Михайлович Винокуров этилэр. Кинилэртэн элбэххэ үөрэммитим. Онно сылдьан араас уустук эпэрээссийэлэри оҥорбутум. 2010 сыллаахха, устудьуоннуу сылдьан, ыал буолбутум. Балыыһа, хирург үлэтэ диэн уустук, дьиэҕэр көстөн эрэ ааһаҕын, кэргэним икки кыра оҕотунуун күнү быһа бэйэтэ олороро. Онон уопсай сүбэнэн, мин 1‑кы №-дээх поликлиникаҕа көспүтүм. 2021 сыллаахха Новосибирскайга үөрэхпин үрдэтэн флеболог идэтин ылбытым уонна манна кэлэн «Центромед» килииникэҕэ үлэлээн саҕалаабытым. Ыарыһахтар сыл аҥаарын инниттэн суруттараллара.

Байыаннай дьайыыга барыы

— Аҕам наар оҕо эрдэхпиттэн байыаннай хирург буолуохтааххын диирэ. Дьиҥэ, Мэдиссиинэ кэллиэһин бүтэрэн баран, Санкт-Петербурдааҕы байыаннай академияҕа туттарса баран иһэн, Чурапчы бадарааныгар батыллан, көтүөхтээх сөмөлүөппэр хойутаан, барбатаҕым. Баҕар онтубуттан эбитэ дуу, сиппэтэх санаа курдук баара. 2022 сыллаахха атырдьах ыйыгар байыаннай дьайыыга барарга санаммытым. Үлэбиттэн ыытымаары гыммыттара, ону баҕа өттүбүнэн уурайан, алтынньыга хантараак баттаһан барбытым.

Биллэн турар, дьонум, кэргэним, оҕолорум тута ылымматахтара, син биир долгуйуу баар буоллаҕа. Оттон аҕам, уолум, баҕар, эписиэр буолуо диэн ыра санаата туолан эрэр буолан, тута ылыммыта. Кэргэним, бэйэҥ быһаарыныыҥ диэбитэ.

Бастаан тиийэн хаһаарымаҕа сытан, санаам түһэн, таах кэлбиппин быһыылаах диэн санаа кылам гынан ааспыта. Усулуобуйа, таҥас-сап суох. Хата, мантан барарбар икки эписиэри кытары аргыстаһан барбытым уонна табаарыстаспытым. Ростовка ыйы быһа айаннаан тиийбиппит. Ол кэннэ өссө докумуоммут табыллыбакка, анараа ый аҥаара сытан баран, ахсынньыга инники кирбиигэ киирбиппит. Старомайорскай диэн дэриэбинэҕэ олох уот сэрии быыһыгар тиийбитим. Бастаан тиийэн утуйан баран, сарсыарда снаряд кэлэн түһэриттэн уһуктубутум. Таһырдьа сүүрэн тахсыбытым — ынырыктаах хартыына, биһиэннэрэ уонна өстөөхтөр икки өттүттэн ытыалаһыы бөҕө, сир-уот дьигиһийэн олорор. Онтон дьэ ыстаапка тиийдибит, 3‑с батальоҥҥа бараҕын диэн буолла. Тиийээппин 13 уолу биэрдилэр, бу уолаттары үөрэтэн-такайан миэдик оҥортуохтааххын диэтилэр.

Билигин мэдиссиинэ взводун батальонун хамандыырынан сылдьабын. Баҕам хоту былырыын лейтенаммын ылан, эписиэр буоллум. Уолаттарым, хамандыыр ханна бараргынан барсабыт диэннэр, тутуһан сылдьабыт.

Саа-саадах тутан

— Дьиҥэ, мэдиссиинэ взвода бастакы лииньийэҕэ, ол аата инники кирбииттэн 10 км курдук тэйиччи олорор. Бастаан оннук олорбуппут, ол кэмҥэ бааһырбыт уолаттары тыыннаахтарын баттаһа аҕалбаттар этэ. Ол иһин маннык табыллыа суох, чугастыы иһирдьэ киирэр эбиппит диэн, батальон хамандыырыттан көрдөһөммүн, үстүү-түөртүү буолаҥҥыт солбуһа сылдьан киирэн үлэлээҥ диэн көҥүллээбитэ. Кып-кыракый, икки да биирдээх блиндажка үс ый устата соҕотоҕун олорон үлэлээбитим. Өстөөхтөр 200 м курдук сиргэ сыталлара. Туох баар сэрии сэбин баһылаатым: бүлүмүөтү, гранатомету, аптамаат арааһын.

Кэнники сылларга усулуобуйабыт балачча тубуста диэххэ сөп. Инньэ гынан, мэдиссиинэ бастакы көмөтүн, ампутацияны тута оҥоробут. Уолаттарым бааһырбыттары таһааран биэрэллэр, ону мин бастакы хирургическай көмөнү оҥоробун, ол кэннэ салгыы госпитальга илдьэллэр. Тимиринэн уһанар табаарыһым көрдөһүүбүн быһа гыммакка, быйыл саас көлүөһэлээх тэлиэгэ оҥорон ыытан абыраата. Ол иннинэ дьоммутун илиибитинэн көтөҕөн таһаарарбыт. «Якутяночка» диэн моно-көлүөһэлээх тэлиэскэни тупсаран оҥорон ыытар. Атын взводтарга эмиэ ыыталыыр, бары абыраллаах тэрил диэн астыналлар.

Тохсунньу 1 күнүттэн сыл аҥаарын иһигэр 150‑ча бааһырбыт байыаска көмө оҥордум, ол иһигэр — 50-на ыарахан туруктаах дьоҥҥо. Эрдэ оннук аахпат этим, кэлин отчуоттуурга уонна наада буолуо диэннэр, бэлиэтэнэр буоллум.

Умнуллубат түгэн

— Биирдэ бойобуой сорудахха миигин кытары Вова диэн БТР суоппара, мэхээнньик уол, ону кытта табаарыһым, быраатым “Варвар” буолан барбыппыт. Араассыйанан “хирург, суһаллык кэл” диэн ыстаапка ыҥырдылар. 13 уол төгүрүктээһиҥҥэ түбэһэн эрэллэр, ону таһаарыахха наада диэтилэр. Онуоха ханан киирэбиний диэн каарта эҥин көрдүү сатаатым, аны ханан сыталларын билбэттэр. Арааһа, манан быһыылаах диэн сабаҕалаан, оруобуна киирэммит, уолаттары хонуунан туоратан иһэн, 50 м хаалбытын кэннэ миинэҕэ түбэспиппит. Онно харахпар оҕолорум, кэргэним көстөн ааспыттара уонна “хайдах маннык өлөн хаалыахпыный” дии санаабытым, ол түгэн билиҥҥэ диэри көстөр. Бу эстиигэ бары араас эт-хаан эчэйиитин ылан да буоллар, этэҥҥэ тахсыбыппыт. Ол уолаттары үс өттүттэн ыган киирэн эрэллэр этэ, ону биһиги үс буолан кыл-мүччү быыһаан таһаарбыппыт.

Быраас киһиэхэ саамай хомолтолооҕо — уолаттарбын сүтэриим. Биир дойдулааҕым Захаров Виталий диэн уол 2023 сыл күһүнүгэр биһиги аттыбытыгар охтубута. Өлүгүн көрдүү сатаатым да, билиҥҥитэ була иликпин. Дьааҥы улууһун Адыаччы баһылыга Вячеслав Слепцов эмиэ миэхэ тиийэн кэлбэккэ, уолаттар наһыылканан илдьэн истэхтэринэ, тыына быстаахтаабыта. Мин онно бэлэмнэнэн, аҕалалларын кэтэһэн турбутум…

Итэҕэллээх эрэ киһи тыыннаах хаалар

— Итэҕэлэ суох киһи маннык сиргэ сылдьыбат. Мин бастаан барарбар тастыҥ убайым хотой харысхалы биэрбитэ, ону үһүс сылын кэтэ сылдьабын. Биирдэ ытыалаһыыга сыаба быстан сүтэ сылдьыбыта, ону икки ый курдук буолан баран, төттөрү кимэн киирэрбитигэр, талахха ыйанан турарын булан ылбытым. Дьэ дьикти диэтэҕиҥ.

Мин уолаттар манна кэлэн баран арчылатабыт диэн ыраастаталларын сөбүлээбэппин. Үөһэттэн бэйэҥ харысхаллаах сырыттаххына, ону үтэйэн кэбиһэллэр дии саныыбын. Ыраастатыынан үлүһүйүүнү, анараа сэрии сэргэтин туруорууну сыыһа дии саныыбын. Манна сылдьар уолаттар бары итэҕэллээх, харысхаллаах буолаллар. Ол киһи санаатын бөҕөхсүтэр, туруктаах оҥорор.

Байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттарга тулууру, доруобуйаны, кытаанах санааны, баҕарабын. Эйэлээх олох кэлэн, этэҥҥэ төннүөхпүт диэн бигэ эрэллээхпин.