Хоһуун уолаттарга  алгыстаах илдьит хотойдуу көттүн! (ВИДЕО)

Арассыыйаҕа  Учуутал уонна уһуйааччы сылыгар, Аҕа уонна Уол оҕо күннэригэр аналлаах итиэннэ байыаннай эпэрээссийэни өйүүр «Алгыстаах илдьит -– хотойдуу кынатыҥ хорсуннук көттүн»  диэн  эр хоһууттар оһуокайдарын  өрөспүүбүлүкэтээҕи  күрэһэ түмүктэннэ.

Муус устар 8 күнүгэр  Дьокуускайга “Арчы дьиэтин” киэҥ  уораҕайыгар Ньурба улууһун  култуураҕа департамена уонна “Арчы Дьиэтэ” духуобунай киин көҕүлээһиннэринэн, эр дьон оһуокайын күрэһэ аан маҥнай ыытылынна. Байыаннай эпэрээссийэҕэ сылдьар уолаттарбытыгар оһуохайынан алгыс тылларын тириэрдэ өрөспүүбүлүкэ араас  улууһуттан 23 эр бэрдэ кэлэн, оһуохайы оройуттан тутта.

Күрэс саҕаланыан иннинэ кыттааччылар уонна кэлбит ыалдьыттар бары  алгыс сиэригэр-туомугар, салҕыы оһуохайдьыттар түһүлгэлэригэр ыҥырылыннылар. Хорсун-хоодуот уолаттарбытыгар Ньурба улууһун хоһоонньуттара айбыт алгыстаах хоһоооннорунан оҥоһуллан тахсыбыт алгыстаах илдьит буолар видеоны долгуйа көрдүбүт.

Долгутуулаах күнүнэн эҕэрдэлии СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын дьокутааттара Антонина Григорьева уонна Владимир Прокопьев кэлбиттэр.

Антонина Григорьева  маннык ураты күрэх өрөспүүбүлүкэҕэ аан маҥнай ыытылларын бэлиэтээн туран:

“Бүгүҥҥү күрэххэ улахан талааннаах дьон кэллилэр, киһи эрэ барыта оһуохай тылын эппэт. Онон, айылҕаттан айдарыылаах, сүдү талааннаах дьоммут күүстээх тыллара, сырдык санаалара биһиги уолаттарбытыгар тиийэн, кинилэр ис куттарын кууһан, санааларын көтөҕөн, кыайыыга тириэрдиэ”, — диэн эрэлин биллэрдэ.

Ньурба улууһун дьоно-сэргэтэ байыаннай эпэрээссийэҕэ сылдьар уолаттарбытыгар тиһигин быспакка араас көмөнү оҥорор. Аҥаардас маннык күрэһи Саха сирин эр хоһууттарыгар анаан-минээн ыытара хайҕаллаах уонна сонун көстүү. Ол туһунан  Ньурба улууһун култуураҕа департаменын салайааччы, бүгүҥҥү күрэх дьүүллүүр сүбэтин бэрэссэдээтэлэ Розалия Тихонова маннык кэпсээтэ:

— Бу иннинэ биһиги Ньурбабытыгар култуура үлэһиттэрэ бары кэнсиэртээн, ким бэйэтин үбүттэн биэрэн, барыта 240 тыһыынчаны хомуйаммыт Москва куоракка ыыппыппыт. Биир идэлээхпит, Малдьаҕар кулуубун дириэктэрэ Николай Слепцов-Дьолуо эмиэ  дойдутун үтүө суобастаахтык көмүскүү сылдьар. Кини сулууспалыыр чааһыгар квадрокоптер, ас-таҥас ылан ыыппыппыт.

Ити курдук, төһө кыайарбытынан,  күүс көмө буола сатыыбыт. Эр дьон оһуохайын тэрийэн, кинилэр алгыстара хорсун-хоодуот уолаттарбытыгар тиийиэҕэр олус эрэнэбит. Оһуохайынан, бэл, буурҕаны тохтотоллор диэн баар. Онон алгыстаах тыллар этилиннэхтэринэ, киһи барыта үтүөнү эрэ баҕардаҕына, барытын кыайыахпыт. Култуура былыр былыргыттан барыбытын түмэн кэллэ, онон түмсүүлээхтик үлэлииргэ, холбуурга култуура оруола улахан.

Күн устата ыытыллыбыт күрэх түмүгүнэн кыайыылаахтар быһаарылыннылар

«Хомоҕой хоһоонньут» — И.П.Терентьев (Горнай улууһа);

«Эҥээркэй куолас» Н.Б.Семенов-Куорсун (Үөһээ Бүлүү улууһа);

«Кылыгырас кылыһахтаах этээччи» —  А.В.Аммосов (Мэҥэ Хаҥалас улууһа);

«Түөлбэ үгэһин тутааччы» —  А.А.Верховцев (Мэҥэ Хаҥалас улууһа);

«Кэскиллээх этээччи» — В.А.Чарпыков (Ньурба улууһа)

«Түһүлгэни тутааччы» —  А.И.Никифоров (Ньурба улууһа);

«Чөллөркөй көмүрүө куолас»  А.Ж.Искаков (Уус Дьааҥы улууһа);

«Дуорайа куоластаах этээччи»  —С.В.Пестряков (Чурапчы улууһа);

18-35 саастаахтарга:

1 миэстэҕэ —  «Эдьээн тыллаах, эгэлгэ оонньуулаах эһиэкэйдьит»  В.Нь. Платонов  (Ньурба улууһа);

2 миэстэҕэ —  «Куйуһута туойар бастыҥ оһуокайдьыт»  Д.В. Оконешников (Мэҥэ Хаҥалас улууһа);

3 миэстэҕэ —  «Чурулуур чуор куоластаах этээччи»  В.А. Васильев (Ньурба улууһа);

35-55 саастаахтарга:

1 миэстэҕэ —  «Доллоһутар тойуктаах бастыҥ оһуокайдьыт»  Д.К.Слепцов  (Ньурба улууһа);

2 миэстэҕэ —  «Кыталык ыллаһар бастыҥ эһиэкэйдьитэ»  Н.А.Антонов  (Ньурба улууһа);

3 миэстэҕэ —  «Туруйалыы тойуктаах бастыҥ этээччи»  А.Д.Петров (Дьокуускай куорат).

55-70 саастаахтарга:

1 миэстэҕэ —  «Алгыс тыла биһиктээх үҥкүүһүт үтүөтэ»  С.П.Терентьев  (Горнай улууһа);

2 миэстэҕэ —  «Өрөгөйү үрдэтэр соргулаах оһуокайдьыт»  В.В. Хорунов (Нам улууһа);

3 миэстэҕэ —  «Саргыны салайсар арчылаах эһиэкэйдьит»  И.Ф.Григорьев  (Ньурба улууһа).

70-н үөһээ саастаахтарга:

1 миэстэҕэ —  «Айылгылаах санаалаах, алгыстаах тойуктаах Айыы үҥкүүһүтэ»  Р.Е. Гаврильев (Дьокуускай куорат);

2 миэстэҕэ —  «Айбыт Айыы, Иэйбит Иэйиэхсит этиттэрэр эһиэкэйдьитэ»  П.Г. Сивцев (Горнай улууһа);

3 миэстэҕэ —  «Быстыбат быйаҥныыр, самныбат саргылыыр оһуор-дьарҕаа оһуокайдьыта»  Е.М. Ефремов (Дьокуускай куорат).

«Оһуокайы тарҕатааччы» —  С.А.Иванов,  Мэҥэ Хаҥалас улууһа  (Владимир Литвинов дьиэ кэргэнинээн туруорбут Байанай маҕаһыыҥҥа 15000  суумалаах сэртипикээт);

«Уран тыллаах оһуокайдьыт» —  В.В.Никифоров,  Мэҥэ Хаҥалас улууһа  (Ньурба улууһа туруорбут 10000 солкуобайдаах сэртипикээт).

Кылаан кыайыылаах —  «Ытык Ньурба оһуордаах оһуокайын Дархан этээччитэ» Александр Семенович Кириллин Ньурба улууһун  Малдьаҕар нэһилиэгэ (Ньурба улууһа туруорбут 30000 суумалаах сэртипикээтэ уонна АГИКИ анаабыт «Хардааччы Бэргэн» кинигэтэ).

Кыттааччылар бука бары харчынан, «Айар» кинигэ кыһата туруорбут кинигэлэринэн, Ньурба оройуонун култуураҕа департаменын анал бириистэринэн наҕараадалананнар.

Ньурба улууһун Оһуокай түмсүүтүн бэрэссэдээтэлэ, Ньурба оройуонун Култуураҕа департаменын пуондатын сэбиэдиссэйэ, Виссарион Гаврильев-Туойар Таас сиэнэ Дора Бурнашева:

— Күүстээх уохтаах эр хоһууттарбытыгар анаммыт, Эр киһи суолтатын өрө тутар, эр дьон тылын-өһүн сүмэтин истэр «Алгыстаах илдьит-Хотойдуу кынатыҥ хорсуннук көттүн диэн…» бэртээхэй оһуохай түһүлгэтигэр дьон-сэргэ тоҕуоруһа мустан, эр дьон тыынынан сыдьаайбыт олус күүстээх күнү атаардыбыт. Манна бааллар Аар Дархан этээччилэр, СӨ үтүөлээх оһуохайдьыттара  уонна, биллэн турар,  бүгүҥҥү күҥҥэ бэлэмнэнэн ох курдук оҥостон кэлбит саҥа саҕалаан эрэр этээччилэрбит. Эдэр  эһиэкэйдьит ыччат  элбэҕэ биһигини олус үөртэ.

Күрэскэ бииртэн биир мааны куолас, устар ууну сомоҕолуур хомоҕой тыллаах этээччилэр, саха таҥаһын мааныта, күүстээх-уохтаах көтүтүү, аргыый наллаан хаамтарыы, үөһээ үрдүк Айыылартан, сир-дойду иччилэриттэн көрдөһүү, уол оҕо айыллыытын, эр киһи буолан үүнүүтүн, буойуҥҥа, ууска уһуйуллуутун, бултка-алтка сылдьан Байанайдаах булчут буолуутун хоһуйуулар бүгүҥҥү күн суолтатын үрдэттилэр.

Күүс-көмө буолбут Дьокуускай куоракка олохсуйан олорор Ньурбаттан төрүттээх дьоммутугар, спонсордарбытыгар, кыттааччыларга, кыайыылаахтарга эҕэрдэ уонна махтал бастыҥа буоллун!

Оһуокай, сиэр-туом, фольклор баарын тухары саха тыла тыыннаах! Тылбыт баар буоллаҕына — омук тыыннаах! Онон, саха омук саргыта самныбатын диэн туран, К.Д.Уткин-Нүһүлгэн «Ыллыыр омук кэскиллээх» диэн этиитинэн түмүктүүм.

Ньурба улууһуттан анаан-минээн кэлэ сылдьар, Ньурба айар куттаахтарын түмсүүлэрин салайааччы, СӨ Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Дмитрий Пономарев-Дьолуолаах “Арчы дьиэтэ” ыытар тэрээһинин олус сэргээбитин туһунан эттэ:

— Арчы дьиэтигэр урут сылдьа иликпин… Бэйэтэ туһунан эйгэлээх дойду эбит. Оһуокай тыла дуорайан, эһиэкэй ырыата дьиэрэйэн… үрдэ аһаҕаһа буоллар кырдьаҕас Туймаада икки мыраантан эҥсэн, ой дуораан охсуллан ньирилээн олоруо эбит. Саха саатыыра, урааҥхай оонньуура диэн манна эбит, уһун-кылгас сотолор, нарын-намчы тарбахтар чэрдээх ытыска тайанан, тоҥолохтон тардыһан, сэгэлдьийэ үктэнэн күнү батыһа көлөөскөлүү эргийэн дьоллоох дьон үҥкүүтэ ураан күҥҥэ дугуйар эбит…

Тыынар салгыным тыҥабын киэптээн тиилии тэптэ…тыынарым чэпчээтэ…сарсыарда 11-тэн сөҕүрээн көрө илик… Саха ааттаах саатар биирдэ кэлэн саха буоларын билиниэн сөп курдук көрдүм.