Хорсун холонуулардаах олоҥхо сөхтөрдө. «Ноо!»

Балаҕан ыйын 6 күнүгэр Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет тыйаатырыгар сайын устата артыыстары ахтыбыт, саҥа туруоруулары тулуйбакка күүппүт көрөөччүлэр үөрэ-көтө муһуннулар.

Бу күн олус да кэтэһиилээх этэ! Ол курдук,  Олоҥхо тыйаатыра бэйэтин 18-с сезонун «Орфей уонна Эвридика» диэн перфоманс-олоҥхонон арыйда. Ситэрэн биэрдэххэ, бэйиэт, драматург, киинэ сценариһа, тылбаасчыт Ангелла Попова-Кыраман былыргы гректэр номохторунан суруйбут «Архыай. Улуу тойук номоҕо» олоҥхото сүрэхтэннэ.
Олоҥхо тыйаатырын сүгүрүйээччилэрин Былатыан Ойуунускай аатынан Саха тыйаатырын артыыһа, режиссер Роман Дорофеев эҕэрдэлээтэ. Кини Саха тыйаатырын, Опера уонна балет тыйаатырын  уонна Олоҥхо тыйаатырын быйылгы сезоннара тыйаатыр режиссера, ССРС норуодунай артыыһа Василий Местников сырдык аатыгар  ананарын санатта. Ону сэргэ тыйаатыр үлэһиттэригэр уонна көрөөччүлэргэ сыһыаннаах үөрүүлээх сонуннарын үллэһиннэ.  Олоҥхо тыйаатыра 2026 сылга саҥа улахан дьиэҕэ көһөрүн, ол үөрүүлээх күнү көрсө саҥа туруоруулары бэлэмнии сылдьалларын уонна Олоҥхо киэһэлэрэ П.Ойуунускай аатынан Литература мусуойугар ыытыллыахтарын туһунан кэпсээтэ.

х х х

Быыс аһылынна… Саха төрүт дорҕоонун үйэтитиигэ үлэлэһэр биллэр-көстөр артыыстарбыт (Айсен Кысылбаиков, Вероника Лыткина, Иванида Алексеева, Алиса Ларионова, Прокопий Сыроватскай, Герасим Павлов, Дмитрий Готовцев) үнүстүрүмүөннэрин туппутунан тахсан, сыана икки өттүгэр олордулар. Кинилэр үнүстүрүмүөннэргэ  оонньуулара көрөөччүнү туох эрэ дьикти, ураты турукка бэлэмнээтэ. Саала ортотуттан Симэхсин Эмээхсин (артыыска Анастасия Алексеева) сыанаҕа бэрт имигэстик туттан-хаптан  сүүрэн таҕыста (Симэхсин Эмээхсин буоларын тута өйдүү охсубаккын) дьэ, уонна олоҥхо омуннаах оонньуута саҕаланна.

Бастакы көстүүгэ Орфей (Архыай) уонна Эвридика (Айыы удаҕана) килбик тапталларын, кинилэри тулалыыр эйгэни, ол иһигэр муҥкук дьону, билиһиннэрии курдук буоллаҕына, иккис чааһыттан артыыстар тыыллан-хабыллан оонньоон, олоҥхо омуна, дьиибэтэ-дьээбэтэ сытыырхайда эбээт (Дьиктитэ диэн, ханнык баҕарар олоҥхону туруорууга аллараа дойду абааһыларыгар көрөөччү ордук болҕомтотун хатыыр уонна үөрэ-көтө ылынар).  Бу артыыстарбыт хамсаныылара имигэһин, тойуктара тобуллаҕаһын, таҥастара-саптара сиэдэрэйин (гректэр уонна сахалар таҥастарын дьүөрэлии), муусуката эрчимнээҕин! Оттон сыанаҕа буолар көстүүнү сахалыы матыыптар бу оонньуу былыргы Грецияҕа буолбакка, биһиэхэ, бэйэбитигэр  буола турарын курдук итэҕэтэллэр. Үөһээ дойду, орто дойду, аллараа дойду олоҕун оҥоһуутун көрдөрөргө сыана уота-күөһэ тохтообокко уларыйа турара уонна трансформер-кирилиэс көмөлөһөллөр.
«Орфей уонна Эвридика» былыргы грек үһүйээнигэр олоҕуран суруллубут олоҥхону режиссердаан туруорбут Лена Оленова бу режиссер быһыытынан иккис улахан үлэтэ (бастакыта — «Дьылҕа кыната»). Кини бэйэтэ эппитинии, халыып буолар туруоруулартан туораан, туох эрэ дьиктини-дьээбэни булан, омуннаах олоҥхону туруорарга санаммыта табылынна!
Грек үһүйээнин сахатытан, эбиитин хамсаныынан тириэрдии элбэх сонун  толкуйу эрэйэр уонна уустук эбээт. Онуоха дьоруойдар санааларын, туруоруу ис хоһоонун тириэрдиигэ пластическай перфоманс диэн аныгы көрүҥү туһаммыттара – бу туруоруу биир сүрүн ситиһиитэ. Оонньууну сахалыы дэгэрэҥинэн, кылыһахтаах тойугунан, хантан эрэ эҥсиллэн кэлэр ырыанан дьүөрэлээбиттэрэ сонун туруоруу табыллыбытын өссө биир төрүөтүнэн  буолла.
Перфоманс-олоҥхоҕо Орфейдаах Эвридика уобарастарынан үйэлээх тапталы, таптыыр киһини сүтэрии хомолтотун, омук сайдар аналлааҕын, өбүгэ үгэстэрин, дьылҕа хаан ыйааҕын, орто дойдуга норуоттар бары (олоҥхоҕо -– үс дойду) сомоҕолостохпутуна эрэ иллээх-эйэлээх олох сатыылыаҕын көрдөрдүлэр. Чахчы, ис-иһиттэн иччилээх, хорсун холонуулардаах айымньы турда диэн омуна суох этиэххэ сөп. Орфей айылҕаттан бэриллибит урааҥхайдыы тойуга, кылыһаҕа кини дьоло дуу, соро дуу? Дьэ, ону бу олоҥхону көрбүт киһи бэйэтэ тойоннуоҕа. Оттон Симэхсин Эмээхсин олоҥхо бүтүүтэ: «Атын сиргэ баран буккулла сылдьар эбиппин. Ньургун Боотур ханнаҕыныый?» – диэн саалаҕа, дьонугар-сэргэтигэр төннүүтэ омуннаах олоҥхоҕо киирэн тахсыбыппытын, орто дойду олоҕор төннөрбүт уолдьаспытын кэрэһилээбит курдук буолла уонна ытыс тыаһа хойукка диэри тохтообото…

Биһиги, көрөөччүлэр: «Уһулуччу үчүгэй! Тута «Кыһыл көмүс мааскаҕа»  — диэн  сыанабыл биэрэн тарҕастыбыт.

Быһаарыы:

Бырайыак ааптара уонна туруорааччы режиссер – Лена Оленова, сүрүн балетмейстр – Екатерина Тайшина, худуоһунньук-туруорааччы – Михаил Егоров, көстүүм худуоһунньуга – Сардаана Федотова.

Оруолларга:

Орфей – Дмитрий Хоютанов, Эвридика – Ньургуйаана Маркова, Симэхсин эмээхсин – Анастасия Алексеева, Үөһээ дойду айыылара, аллараа дойду олохтоохторо, муҥкук дьон уо.д.а.