Хоту улуустарга үлэлээбит Александра Гуляева

Үтүө киһи туһунан суруйар эмиэ да чэпчэки, эмиэ да ыарахаттардаах курдук. Кини мааны майгыта, үлэтин-хамнаһын ситиһиилэрэ – бу барыта дууһаҕар сыдьаайа сылдьар эрээри, этэргэ дылы, тыл тутах курдук.

Александра Васильевна Орто Халыма улууһугар Эбээх сэлиэнньэтигэр Улуу Кыайыы сылыгар 12 оҕолоох Гуляевтар дьиэ кэргэттэригэр тохсус оҕонон төрөөбүтэ. Ол саҕана ийэтинэн эбээтэ Маарыйа Ньукулаайабына ыҥырыкка сылдьар “баабыскаһыт” эбитэ үһү, инньэ гынан Александра төрүүрүгэр окко түспүт оҥоһуута тапталлаах эбээтин илиитин иһинэн буолбут. Аҕата Василий Варламович Калинин аатынан холкуос бэрэссэдээтэлэ этэ, ийэтэ Екатерина Афанасьевна оччолорго холкуоска ыанньыксыттаабыта. Салгыы Александра: «Ол саҕана эбээбит баар буолан, ийэбит оҕолонон аҕыйах хоноот, үлэтигэр ыанньыксыттыы тахсар буоллаҕа. Аҕабыт барахсан хара баһаам түбүктээх кэмнэр буолан, үлэтиттэн ордон дьиэҕэ көстүбэт да кэриэтэ буолара. Оттон аҕабыт биирдэ эмэ иллэҥсийэн дьиэтигэр баар буоллаҕына, остуоруйата, кэпсээнэ дэлэй буолааччы, үҥкүүһүтүнэн аатырара, пляскалаан бардаҕына, хайа да бэйэлээх нохтолоох сүрэҕэ ууллара.

Аас-туор сыллар буолан, ас-үөл кэмчититтэн ийэм эмиийин быраатым Баһылайы кытта хойут улаатыахпар диэри эмпитим. Мин төрүүрбэр судаарыстыба дьоммор 2000 солкуобайы биэрбит үһү, онон өрүһүммүттэр, “дьонун абыраабыт оҕо” дииллэрэ”, — диэн кэпсиир.

Төрүөҕүттэн кыайыы үктэллээх кыыс олоҕун устата үгүс үрдэллэри ааста. Оскуоланы бүтэрэн, миэдик буолар баҕата баһыйан, Дьокуускайга 1 сыллаах мэдиссиинискэй сиэстэрэлэр куурустара аһылларын истээт, онно барарга быһаарыммыта. Тиийбитэ — кууруһа туолан хаалбыт, арай фармацевт идэтигэр миэстэ баарыгар онно үөрэнэн бүтэрэн, Муомаҕа анаммыт.

Айылҕата сөхтөрбүт

Муомаҕа Александраны айылҕата сөхтөрбүт, иккис Кавказ диэн кэпсиирэ. Аптекаҕа сэбиэдиссэйинэн анаабыттарын туһунан Александра: “Ол саҕана бэлэм эмп диэн суоҕун кэриэтэ этэ, барытын да бэйэбит оҥорорбут. Микстураны, бэрэбээскигэ туттуллар эмтэри, укуол, систиэмэ эмтэрин, бороһуоктары, маастары уо. д.а. Оһохпутун бэйэбит отторбут, иһиппитин сууйарбыт. Биһиэхэ ыччат-комсомольскай кэлэктиибин аатын иҥэрбиттэрэ”, — диэн кэпсиир.

1970 сыллаахха Александра Гуляева СГУ-га БГФ туттарсан киирбитэ. Хиимийэни, биологияны өссө дириҥэтэн баһылаабыта. Үрдүкү куурустарга бэрэпиэссэр Никита Гаври-лович Соломонов салайыытынан сүрүн идэтин талан дьарыктанан барбыта. Ол саҕана Саха сиригэр Алтайтан, Монголияттан яктары аҕалан тыйыс килиимэккэ үөрэтии уонна ынах сүөһүнү кытта буоһатан сиэнчэрдэри (гибрид) ылыы соруга турара. Икки сайын оччотооҕу Орджоникидзевскай оройуон Үөдэйигэр Өлүөнэ арыытыгар сытан, яктар хааннарын хомуйан, кыһынын лабаратыарыйаҕа үөрэтэр этилэрэ.

Учуутал үрдүк аатын сүгэн…

“Дойдубар туһа буолларбын” диэн санааттан Александра төрөөбүт оройуонугар үлэлии барбыта. 1975 сыллаахха Ойуһардаах оскуолатыгар биология, хиимийэ учууталынан анаммыта. Ол саҕана Ойуһардаах оскуолата оройуоҥҥа бастыҥ методическай үлэлээҕинэн биллэрэ. Дириэктэр Горохов Степан Николаевич, завуч Андреева Мария Михайловна эдэр учууталы ытыс үрдүгэр тоһуйан ылбыттара.

Дьэ, ити кэмтэн саҕаланар Александра Гуляева өрөгөйдөөх педагогическай үлэтэ. Ол кэмтэн лоп курдук 50 сыл ааста. Ойуһардаахха 10 сыл үлэлээн баран, үөрэммит оскуолатыгар Өлөөкө Күөлгэ ананан барар. Александра хайа ананан тиийиэҕиттэн пришкольнай учаастагы салайан үлэлэппитэ, кылааһы таһынан үлэни кыайа-хото тутара, оҕолору олимпиадаҕа бэлэмниирэ. 1995 сылтан өрөспүүбүлүкэҕэ бастакынан баалынан үөрэтиигэ көспүттэрэ, ол да иһин оҕолор билиилэрин хаачыстыбата лаппа үрдээбитэ. Өлөөкө Күөл курдук кый ыраах сиргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи сэминээрдэр ыытыллар буолбуттара. Александра Васильевна үлэтин уопута өрөспүүбүлүкэҕэ тарҕаммыта. Ол барытын түмүгэр Арассыыйа үтүөлээх учуутала аат иҥэриллибитэ. Үөрэммит кыһатын СГУ БГФ Бочуоттаах кинигэтигэр аата киллэриллибитэ.

Педагогическай династия

Гуляевтар дьиэ кэргэттэрин педагогическай династиялара бастыҥ үлэ династияларын СӨ Бочуоттаах кинигэтигэр киллэрилиннэ. Гуляевтар династияларын Александра аҕата Гуляев Василий Варламович саҕалаабыта, 1930‑с сылларга хомсомуол сылдьан үөрэҕэ суох дьону ааҕарга, суруйарга үөрэтэр. Билигин Гуляевтар династиялара 33 педагогтаах, 455 сыл педагогическай ыстаастаах.

Олоххо көхтөөх киһи

Иистэнэрэ, баайара, быысыбайдыыра бэйэтин киэнэ, уран тыллаах хоһоонньут, икки хоһоон кинигэтин ааптара, куоластаах мааныта ырыаһыт. Бэтэрээннэр спартакиадаларыгар көхтөөхтүк кыттар, остуол тенниһигэр улууска чөмпүйүөн, саахымакка, дуобакка куруук да миэстэлэһэр. Хаартыскаҕа түһэриинэн дьарыктанар, айаҥҥа фотоаппараатын кыбыммытынан сылдьар. Өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр уопсастыбаннай диэйэтэл, билим дуоктара Ульяна Винокуровалыын оскуолаҕа биир кылааска үөрэнэн чугас дьүөгэлиилэр.

Ыраас санаалаах, ыраас сүрэхтээх, ыраас суобастаах диэн эмиэ Александра Гуляева буолар.

Валерия ТЕМЕНХОН, Арассыыйа

Суруналыыстарын

сойууһун чилиэнэ.

Хаартыска:

ааптар тиксэрдэ.