Иэччэхтээх эйэлэһии дуу…

Бу күннэргэ аан дойду болҕомтото кулун тутар 11 күнүгэр Саудовскай Аравия Джидда куоратыгар буолбут АХШ уонна Украина дэлэгээссийэлэрин кэпсэтиитигэр уурулунна. Төһө да Арассыыйа кыттыбатаҕын үрдүнэн, син биир кини интэриэһэ бастакы уочарат таарыллар.

Уһун кэпсэтии

Дьэ онон аҕыс чаастаах кэпсэтии түмүгүнэн туох диэн буолбутуй. Киев Саудовскай Аравияҕа кэлиэн да инниттэн быстах эйэлэһиини олохтуурга, Вашингтону кытта сирин баайын туһунан сөбүлэһиигэ илии баттыырга бэлэмин биллэрбитэ диэн суруйар «Российская газета». Ол гынан баран, Джиддатааҕы көрсүһүү кэнниттэн өрүттэр бу икки пуун эрэ туһунан аһаҕастык иһитиннэрдилэр. Ол эбэтэр аҕыс чааһы быһа тугу сэлэһэ олорбуттарай диэххэ айылаах буолан таҕыста. Дипломатическай көрүүнэн, киһи сонньуйар түмүгүн туһугар АХШ судаарыстыбаннай сэкирэтээрэ Марко Рубио уонна национальнай куттал суох буолуутун сүбэһитэ Майк Уолтц Саудовскай Аравияҕа көтөн кэлэн, Киев хамаандатын кытта биир үлэ күнүн бараабыттара буолуо диэн киһи итэҕэйбэт. Зеленскэй кэпсэтиигэ быһаччы да буолбатар, кулиса кэтэҕинэн кыттыспыт буолуон сөп дииллэр.

Аны көрсүһүү түмүгүнэн барытын холбоһуктаах отчуокка суруйан таһаарыахпыт диэн, аан дойду медиаларын кытта сирэй көрсөн санааларын этэртэн аккаастаннылар. Пресс-релизтэрэ олус түргэнник тахсыбытынан сылыктаатахха, адьас эрдэттэн бэлэмнэммит буолуон сөп. Иккис өттүнэн, дипломатия чуумпуну, кистэлэҥи ирдииринэн, маннык дьаһаныы эмиэ сөп курдук. Арай Майк Уолтц кэпсэтии түмүктэрин Москваҕа “хас да ханаалынан” тиэрдиэхтэрэ диэтэ. Онон дьүүллэһиллибит боппуруостар үгүс пууннара кистэлэҥҥэ тутулуннулар быһыылаах диэн быһаараллар. Итиннэ аан дойдуга куттал суох буолуутун хааччыйыыга, ону тэҥэ Москва уонна Вашингтон икки ардыларыгар күөнтэһиини аччатар туһугар Арассыыйа Тас разведкатын сулууспатын дириэктэрэ С. Е. Нарышкин уонна ЦРУ баһылыга Дж. Рэтклифф куруук билсэ-көрсө сылдьар туһунан дуогабардара олохтооҕун итэҕэйэҕин.

Көрсүһүү кэмигэр Зеленскэйгэ чугас телеграм-ханааллар иһитиннэрбиттэринэн, американскай дэлэгээссийэ Киеви Арассыыйа састаабыгар киирбит саҥа сирдэри билинэригэр күһэйбиттэр. Ол гынан, холбоһуктаах отчуокка ол туһунан туох да суох. Аҕыйах хонуктааҕыта Зеленскэй Арассыыйа ылбыт сирдэрин билиммэппин диэн этэн турар.

Арассыыйа эппиэтэ

Арассыыйа бэрэсидьиэнин пресс-сэкирэтээрэ Дмитрий Песков этэринэн, Кремль АХШ-тан Джиддаҕа буолбут көрсүһүүттэн сиһилии иһитиннэриини күүтэр. «Икки өттүттэн тыл тылга киирсии Америка усулуобуйатынан буолбакка, Арассыыйа усулуобуйатыгар сөбүлэһиллэн барыахтаах. Дьиҥнээх сөбүлэһиилэр фроҥҥа билигин даҕаны сурулла туралларын өйдөөһүн буолар. Маны Вашингтоҥҥа эмиэ өйдүөхтэрин наада», — диэн РФ Федерация Сэбиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Константин Косачев бэлиэтээтэ.

Чугастааҕы күннэргэ Арассыыйа Тас сибээскэ министиэристибэтэ АХШ бэрэстэбиитэллэрин кытта кэпсэтиитэ күүтүллэр. Трамп национальнай куттал суох буолуутугар сүбэһитэ Арассыыйатааҕы биир идэлээх киһитин кытта көрсүһүөхтээх, диэн судаарыстыбаннай сэкирэтээр Марко Рубио иһитиннэрдэ, оттон Трамп Аан Илиҥҥэ аналлаах киһитэ Стив Уиткофф бу нэдиэлэҕэ Москваҕа кэлэр былааннаах. Дмитрий Песков эппитин курдук, «Арассыыйа эйэни олохтуурга аһаҕас, өскөтө бүгүн-сарсын Украина кэпсэтиигэ бэлэмэ чуолкайданнаҕына, олох атын балаһыанньа буолуоҕа».

30 хонуктаах эйэлэһии

Үөһээ этиллибитин курдук, Киев дэлэгээссийэтэ эйэлэһэргэ бэлэммит диэн кэлбитэ. Онон 30 хонуктаах эйэлэһиигэ сөбүлэспиттэрэ киһини соһуппат. Трамп дураһыйар сэдэх металлара тоҕо эрэ бу сырыыга улахан суолталааҕынан ааҕыллыбатылар. Украиналар ону да биэрэргэ бэлэм кэлбиттэрэ. Ол аата, кэтэххэ өссө туох эрэ кистэлэҥ кэпсэтии буоллаҕа диэн сэрэйиллэр. Эйэлэһиигэ сөбүлэһээттэрин кытта Украинаҕа сэрии сэбин уонна разведдааннайдары биэриини сөргүтэ охсубуттара сөхтөрөр. Аны кэпсэтии буолар күнүгэр Арассыыйа куораттарын 300‑тэн тахса Украина киһитэ суох көтөр тэриллэрэ атаакалаабыттарын ааҕыстахха, улаханнык эйэлэһиигэ дураһыйар дьон дии санаабаккын.

Джиддаҕа кэпсэтии кэнниттэн Британия премьерэ, Франция бэрэсидьиэнэ, Еврохамыыһыйа баһылыга, Германия канцлера “бэртээхэй түмүк” ситиһиллибитин өрө көтөҕүллэн бэлиэтээтилэр. Independent хаһыат иһитиннэрбитинэн, уоту тохтотуу туһунан сөбүлэһии бырайыагын оҥорууга Британия быһаччы кыттыбыт. Европа, АХШ да бэрэстэбиитэллэрэ кыттыгастаахтара билиннэ. Франция бэрэсидьиэнэ Макрон, мээчиги билигин Арассыыйа тэбэр уочарата диэтэ. Bloomberg ааҕыныстыба, Путин 30 хонуктаах эйэлэһиигэ сөбүлэһиэн сөп, ол гынан баран, сэрии сэбин биэрэллэрин тохтотору модьуйуо диэн этэр.

Эйэни туруулаһааччыларынан кимнээх буолуохтарай

Отут хонуктаах эйэлэһии буоллаҕына, кимнээх эрэ эйэни туруулаһааччыларынан (миротворец) буолуохтаахтар. РФ тас дойдуларга миниистирэ Сергей Лавров НАТО байыаннайдара Украинаҕа эйэни туруулаһааччы буолан сылдьалларын ханнык да түгэҥҥэ ылыммаппыт диэтэ. Оттон Кытай бөдөҥ конгломерата Tencent, Украинаҕа эйэни туруулаһааччыла Арҕаа дойдулар буолбакка, Кытай курдук нейтральнай дойдулар буолаллара наада диэн суруйар.

Британия уонна Франция Европаҕа баар байыаннай күүстэри тэрийэн ыытар былааннаахтар, бу дириҥ түгэхтээх сыал-сорук буолар. Ол курдук Холбоһуктаах Штаттартан хаалбыт былааһы ыла охсон, Европаҕа куттал суох буолуутун боппуруостарыгар күрэстэһэр санаалаахтар. Онон Кытай Европа дьыалаларыгар анал бэрэстэбиитэлэ Лу Шае Британия уонна Франция холбоһуктаах күүстэрэ туора туруохтаахтар диэн сөпкө этэр. Дипломат этэринэн, эйэни олохтооһун туһунан кэпсэтэр олус эрдэ, ону таһынан, эйэни туруулаһыы ХНТ эгидатынан барыахтаах. Арассыыйа уонна Украина икки ардыларыгар уоту тохтотуу кэнниттэн аан дойду уопсастыбата эйэни туруулаһар күүстэри ыытарга быһаарыннаҕына, Кытай нейтральнай статуһа уонна баай уопута кинини улахан суолталаах кыттааччы оҥоруон сөп. Кытай эйэни туруулаһар күүстэрэ Африкаҕа, Соҕуруу-Илиҥҥи Азияҕа уонна да атын эрэгийиэннэргэ элбэхтэр.

Эйэни туруулаһыы аан дойду уопсастыбатын уопсай баҕатын көрдөрүөхтээх, сорох дойдулар илиилэригэр сылдьар геополитическай тэрилинэн буолуо суохтаах.