Ил Дархан «Хотугу сир: туруктаах сайдыы территорията» НҮөК сиэссийэҕэ кытынна

«Хотугу сир: туруктаах сайдыы территорията» эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы научнай-үөрэтэр киинин стратегическай сиэссийэтэ 2023 сыллаах үлэтин түмүгүнэн Уһук Илин уонна Арктика сайдыытын корпорациятыгар ыытылынна.

Тэрээһиҥҥэ научнай-үөрэтэр киин үлэтин-хамнаһын түмүгэ көрүлүннэ. Ону таһынан 2030 сылга диэри кэмҥэ киин инники сайдыытын хайысхалара уонна сүрүн үлэтэ быһаарылынна. Киин үлэтин сүрүн тиэмэлэринэн комплекснай энергиянан хааччыллыы уонна саҥа энергосистиэмэлэр, ирбэт тоҥҥо айылҕаны сөпкө туһаныы уонна килиимэт уларыйыыта, тутууга саҥа матырыйааллар, биотехнология уонна мэдиссиинэ, тыа хаһаайыстыбатын комплекса, пилота суох көтөр аппарааттар уонна робототехника буолаллар.
Бу хайысхаҕа туох оҥоһуллубутун уонна туох чугастааҕы кэмҥэ былааннанарын эрэгийиэннэртэн кэлбит федеральнай уонна эрэгийиэннээҕи сайдыы институттарын, научнай-үөрэтэр тэрилтэлэр үлэһиттэрэ, «Север» НҮөК партнердара кэпсээтилэр.

Үлэ түмүгүн уонна киин сайдар суолун туһунан Саха сирин баһылыга Айсен Николаев таһаарда. Кини научнай-үөрэтэр киин 2023 сыллааҕы үлэтин түмүгүн «4» сыаналаата уонна туох баар уустуктар, мэһэйдэр ситиһиилээхтик туоратыллыбыттарын бэлиэтээтэ. Айсен Николаев ону сэргэ, киин 2030 сылга диэри сайдыытын моделын өйүүрүн эттэ. Онуоха кини прикладной сыаннастарга тирэҕирэн үлэни күүһүрдэргэ болҕомтону уурарга ыҥырда.

«Бүгүн биһиги кыттааччыларбыт ханнык эйгэҕэ кытталлара, кинилэр онно аан дойду таһымнаах билиилээхтэрэ хайыы-үйэ чуолкайдык көстөр, — диэтэ Айсен Николаев. – Маны сэргэ, үлэни күүһүрдэр сорох олус суолталаах хайысхаларга болҕомтону ууруохпун баҕарабын. Чуолаан, олус улахан сорук – ойуур баһаарын утары охсуһуу, буолаары буолан, умуруоруу өттүнэн эрэ буолбакка, эрдэттэн билгэлээн, эрдэттэн быһаарыы өттүттэн көрөн эмиэ. Өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар баһаар кутталын кылааһын искусственнай сөҥүүнү оҥорон намтатар ураты научнай эспэримиэн оҥоробут. Бу Саха сиригэр эрэ буолбакка, атын даҕаны эрэгийиэннэргэ тарҕатарга уонна наукаҕа сөптөөх сүдү суолталаах матырыйаал буолар. Онон биһиги «Север» научнай-үөрэхпит киинэ бу ураты суолталаах технологияҕа лиидэринэн буолуохтаах».

Ил Дархан итини сэргэ киин бүгүн дьиҥнээх түмүктэри аҕалар бырайыактардааҕын эттэ.
«Бу бырайыактары бырамыысыланнаска туһанар кэм кэллэ. Билиҥҥи судургута суох усулуобуйаҕа, солбук технологиялары урутаан сайыннарарга дьоһун суолталаах», — диэтэ кини. Айсен Николаев кулун тутарга диэри бу бырагырааманы чочуйан биэрэллэригэр соруйда.