Ил Дархан нэдиэлэтэ балаҕан ыйын 19-25 күннэрэ

Ил Дархан Айсен Николаев балаҕан ыйын 19-25 күннэригэр үлэтин туһунан кылгастык билиһиннэрэбит.

Доруобуйа харыстабыла

Балаҕан ыйын 19 күнэ. Ил Дархан Москубатааҕы килинии­чэскэй научнай киин дириэктэрэ, аан дойдуга биллэр хирург-онколог, Арассыыйа наукатын академиятын академига, бэрэпиэссэр Игорь Хатьковтуун көрүстэ.

Ааспыт сылга Игорь Хатьков Саха сиригэр кэлэ сылдьан ноор уонна куртах искэннээхтэргэ үөрэтэр эпэрээссийэлэри оҥорбута уонна өрөспүүбүлүкэтээҕи онкодиспансер үлэтин кытта билсибитэ. Кини Саха сирин быраас­тарын сатабылларын үрдүктүк сыаналаабыта.

Көрсүһүүгэ Саха сирин бы­­раастарын стажировкалааһын уонна үөрэтии туһунан кэпсэттилэр. Москубатааҕы килинии­чэскэй научнай киин дириэк­тэрэ ахсынньы ыйга Саха сиригэр өссө биирдэ кэлэн, видеоэндоскопичес­кай эпэрээссийэлэри оҥорууга маастар-кылаас көрдөрүөҕэ.

Бырамыысыланнас

Балаҕан ыйын 20 күнэ. Айсен Николаев Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай сүбэһитэ Вячеслав Штыровтуун көрсөн хайа бырамыысыланнаһын са­­йыннарыы боппуруостарын ырытыстылар.

Салайааччылар территориальнай-бырамыысыланнай комплекстары, ол иһигэр итинник холбоһугу Ленскэй оройуонугар са­­йыннарыы, саҥа тиэхиньикэнин туттуу, сэдэх металлары хос­тооһун уонна Саха сирин арҕаа өттүгэр кэскиллээх эбийиэктэри тутуу туһунан кэпсэттилэр.

Уһулуччу болҕомтону Күчүс көмүс баайдаах сир баазатыгар  Усуйаанатааҕы кластеры тэри­йиигэ уурдулар. Оройуоҥҥа дьоҕус атомнай ыстаансыйа тутулларынан, хорҕолдьуну хос­тооһун сөргүтүллүөҕэ.

Балаҕан ыйын 21 күнэ. Өрөспүүбүлүкэ баһылыга Айсен Николаев «Арктик Капитал» тэрийээччитэ Матвей Евсеевтиин көрсөн хампаанньа 2022 сылга былааннарын уонна салгыы сайдыытын туһунан кэпсэтии буолла.

«Арктик Капитал» бүгүн өрөспүүбүлүкэ Арктикаҕа баар оройуоннарыгар көмүһү хос­тооһунунан, таһаҕаһы тиэйиинэн, сир баайын чинчийиинэн дьарык­танар.

Быстах хомуур

Балаҕан ыйын 21 күнэ. Айсен Николаев дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин туруорбут соруктарыгар анаммыт итиэннэ быстах хомууру ыытыы туһунан салалта мунньаҕын ыытта. Мунньахха өрөспүүбүлүкэ байыаннай комиссара Александр Авдонин кытынна.

Ити күн Ил Дархан оройуоннар баһылыктарынан талыллыбыт салайааччылары кытта көрүстэ. Айсен Николаев улуустар баһылыктарыгар дойду бэрэсидьиэнин ыйааҕын сөптөөхтүк толороллорун дьаһайда, оҕону уонна ыччаты патриот быһыытынан иитиигэ улахан болҕомтону ууралларыгар ыҥырда. Айсен Николаев оройуоннар салайааччыларыгар дьиэҕэ-уокка сылааһы биэрии, тыа хаһаайыстыбатыгар кыстыкка бэлэмнэнии боппуруостарын хонтуруоллуулларыгар сүбэлээтэ.

Балаҕан ыйын 22 күнэ. Айсен Николаев байыаннай сулуус­паҕа ыҥырар хамыыһыйа мунньаҕын ыытта. Манна дойду бэрэсидьиэнин  «Арассыыйа Федерациятыгар быстах хомуур туһунан биллэрии» ыйааҕын туолуутун көрдүлэр. Байыаннай сулууспаҕа бастатан туран аармыйаҕа сылдьыбыт, анал ба­­йыаннай идэлээх уонна уопут­таах  дьон ыҥырыллаллар.

Балаҕан ыйын 23 күнүгэр байыаннай сулууспаҕа ыҥырар хамыыһыйа мунньаҕар элбэх сымыйа сурах тарҕанарын ­учуоттаан быһаарар, өйдөтөр үлэни өссө күүһүрдэргэ быһаарыныы ылыннылар.

Өлүөхүмэҕэ

Балаҕан ыйын 22 күнүгэр Айсен Николаев Өлүөхүмэ улууһугар үлэлээтэ. Кини куорат аэропордун сөмөлүөттэри көтүтэр уонна түһэрэр балаһатын өрөмүөнүн, кырдьаҕастарга уонна инбэлииттэргэ аналлаах Өлүөхүмэтээҕи интэринээт-дьиэ 200 миэстэлээх утуйар куорпуһун уонна дьону хаарбах дьиэттэн көһөрүү бырагырааматын чэрчитинэн 52 кыбартыыралаах дьиэ тутуутун бэрэбиэркэлээтэ.

Үлэҕэ сырыытын түмүгэр Айсен Николаев Өлүөхүмэ оро­йуонун олох-дьаһах уонна экэниэмикэ өттүнэн сайдыытыгар аналлаах мунньах ыытта.

Өлүөхүмэ куорат аэропордун сөмөлүөттэри көтүтэр уонна түһэрэр балаһатын реконструкциялааһын 2023 сылга түмүктэниэҕэ. Үлэ кыраапыгыттан хаалыы баарын үрдүнэн тутууну бол­дьообут кэмнэригэр бүтэриэхтэрэ.

Кырдьаҕастарга уонна инбэ­лииттэргэ аналлаах Өлүө­хүмэтээҕи интэринээт-дьиэ 200 миэстэлээх утуйар куорпуһун тутуу «Демография» национальнай бырайыак «Аҕа көлүөнэ» бырагырааматын чэрчитинэн ыытыллар. Эбийиэги тутуу бэлэмэ – 80%. Утуйар куорпуһу быйыл ахсынньыга үлэҕэ киллэрэргэ былаанныыллар.

Национальнай бырайыактар

Балаҕан ыйын 23 күнэ. Ил Дархан өрөспүүбүлүкэҕэ национальнай бырайыактары олоххо киллэрии үлэтин күүһүрдэргэ соруйда. Айсен Николаев судаарыстыбаннай хантараактар кэмигэр түһэрсиллибэттэрин бэлиэтээтэ уонна мэдиссиинискэй тэрилтэлэргэ, оскуолаларга уонна ДьУоКХ эбийиэктэригэр оборудованиены уонна тиэхиньикэни атыылаһыыны түргэтэтэргэ дьаһал биэрдэ.

«Саха сиригэр 2022 сылга национальнай бырайыактары олоххо киллэриигэ федеральнай бүддьүөттэн 55 млрд солкуобай көрүлүннэ. Ол быыһыгар итиччэ үбү тутан олороммут, кэккэ бырайыактарга хаалан иһэбит. Онно олохтоох төрүөт баар эрээри, үксүгэр үлэни сатаан тэрийбэт буолууттан, уһатыыттан тахсар», – диэн эттэ Айсен Николаев.

Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччылара уонна миниистирдэр тутуу матырыйаалыгар сыана ыараабытыгар, омук табаардарын аҕалыы суола уларыйбытыгар уустуктар үөскээбиттэрин бэлиэтээтилэр.

Ил Дархан итиэннэ социальнай эбийиэктэри тутууга хаалыы баарын уонна «Тыа сирин кэлимник сайыннарыы» бырагырааманы олоххо киллэриигэ үлэ ситэри ыытыллыбатын ыйда.

Хаҥаласка

Балаҕан ыйын 23 күнэ. Айсен Николаев Хаҥалас улууһун Төхтүр нэһилиэгэр «Кэнчээри» диэн 90 миэстэлээх саҥа оҕо саадын тутууну саҕалыыр үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ сырытта.

Санатан эттэххэ, былырыын Ил Дархан бу улууска үлэтинэн сырыытыгар нэһилиэккэ саҥа оҕо саадын тутарга, бырайыактыыр-симиэтэлиир докумуонун түргэнник бэлэмнииргэ соруйбута.

Эбийиэги үлэҕэ кэлэр сылга киллэриэхтэрэ. Тутууну өрөспүү­бүлүкэ инвестиционнай бырагырааматын чэрчитинэн ыыталлар.

Икки этээстээх таас дьиэҕэ 15-тии миэстэлээх 6 бөлөҕү ары­йарга былаанныыллар. Оҕо саада спортивнай саалалаах, мусукаалынай хостоох, мэдиссиинискэй пууннаах, ас буһарар блоктаах.

Хоту таһаҕаһы тиэрдии сокуонугар этиилэрбитин өйүүллэр

Балаҕан ыйын 23 күнэ. Өрөспүүбүлүкэ баһылыга дойду Федеральнай Мунньаҕын Федерация Сэбиэтин федеративнай тутулга, эрэгийиэннэр бэлиитикэлэригэр, олохтоох бэйэни салайыныыга уонна Хотугу сир дьыалаларыгар кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Шевченколыын көрүстэ. Салайааччылар хоту таһаҕаһы тиэрдии туһунан федеральнай сокуон барылыгар өрөспүүбүлүкэ киллэрбит этиилэрин, тырааныспар инфраструктуратын уонна социальнай эбийиэктэри тутуу туһунан кэпсэттилэр.

Андрей Шевченко өрөспүү­бүлүкэ этиилэрэ хоту таһаҕаһы тиэрдии сокуонугар киириэхтэрэ уонна Саха сирин сайдыытыгар көмөлөһүөхтэрэ диэн эттэ.

Федерация Сэбиэтин мунньаҕар

Балаҕан ыйын 23 күнэ. Дьокуускайга Федерация Сэбиэ­тин федеративнай тутулга, эрэгийиэннэр бэлиитикэлэригэр, олохтоох бэйэни салайыныыга уонна Хотугу сир дьыалаларыгар кэмитиэтин мунньаҕа буолла. Бу түмүгүнэн Саха сирин бырамыысыланнай уонна логис­тическай кыаҕын сайыннарыыга быһаарыныылары ылыннылар.

Айсен Николаев тыл этэригэр бырамыысыланнаһы сайыннарыыга баар кыаҕы олоххо киллэрэр туһунан чопчулаата.  Манна улахан суолталаах соругунан суолу-ииһи оҥоруу уонна энэргиэтикэни сайыннарыы буолар. Ил Дархан сүрүн бырайыактар ах­сааннарыгар Магадааҥҥа диэри тимир суолу, Өлүөнэ өрүс муостатын уонна Охотскай муора кытылыгар баар Айаан пуордугар тахсыыны хааччыйыахтаах сылы эргиччи сырыылаах «Амма» суолу тутууну ааттаата. Маны сэргэ РФ Бырабыыталыстыбатыгар Жатайскай судоверфи тутууга эбии харчы тыырарга этии киллэрдилэр. Тутуу матырыйаалын сыаната ыараан, үлэҕэ хаалыы тахсыбыт.

Хомуур сөпкө ыытыллыахтаах

Балаҕан ыйын 24 күнэ. Айсен Николаев дойду бэрэсидьиэнин  «Арассыыйа Федерациятыгар быстах хомуур туһунан биллэрии» ыйааҕын нуормаларын кытаанахтык толорорго дьаһал биэрдэ. Маннык соругу кини Саха сиригэр быстах хомууру тэрийиигэ анаммыт мунньахха туруорда.

Ил Дархан быстах хомуурга хабыллыа суохтаах дьон ыҥырыллыбыттарын, сыыһа-халты тахсыбытын эттэ.

Маннык сыыһалар салгыы тахсыбаттарын туһугар Айсен Николаев олохтоох бэйэни сала­йыныы уорганнарыгар оройуоннар байыаннай комиссариаттарын кытта үлэни күүһүрдэллэригэр ыйда.

Өрөспүүбүлүкэ баһылыга эрэгийиэн бырабыыталыстыбатыгар  быстах хомуурга ыҥырыллыбыт дьон дьиэ кэргэттэригэр социальнай өйөбүл миэрэлэрин олохтуурга соруйда.