Ил Дархан нэдиэлэтэ: Мөҥкүлэҕэ саҥа муоста үлэҕэ киирдэ
«ProДФО — Барыта Кыайыы туһугар!» форум
Бэс ыйын 26 күнэ. Ил Дархан «ProДФО — Барыта Кыайыы туһугар!» форумҥа кытынна. Уһук Илин эрэгийиэннэригэр ыытыллар тэрээһиҥҥэ бу сырыыга судаарыстыбаннай уорганнар уопсастыбаннаһы уонна көрдөрөр-иһитиннэрэр сириэстибэлэри кытта сыһыаннарын боппуруостарын ырыттылар. Кырдьыктаах информацияны тиэрдиигэ суруналыыстартан улахан эппиэтинэс ирдэнэрин уонна онуоха байыаннай кэрэспэдьиэннэр оруоллара улаханын Айсен Николаев бэлиэтээтэ. Саха сирэ байыаннай кэрэспэдьиэнин ахсаанынан дойдуга инники күөҥҥэ сылдьарын туһунан эттэ. Ил Дархан байыаннай кэрэспэдьиэннэргэ махтанна. Кинилэр миэстэтигэр тиийэн, байыастар байыаннай дьайыыга кыттыыларын, Саха сирин тутааччылара Кировскайга хайдах үлэлииллэрин туһунан сонуну тиэрдэллэр.
Социальнай эбийиэктэри тутуу тэтимириэ
Бэс ыйын 27 күнэ. Айсен Николаев национальнай бырайыактар уонна өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бырагырааматын чэрчитинэн Дьокуускайга улахан социальнай эбийиэктэр тутууларын хаамыытын суһал ыстаап мунньаҕар көрдө. «ПроШкола» тэрилтэни кытта түһэрсиллибит концессионнай сөбүлэҥ быһыытынан тутуллар үөрэх тэрилтэлэрин, «Хотугу сулус» оҕо сынньалаҥын уонна доруобуйатын бөҕөргөтөр киини, өрөспүүбүлүкэтээҕи онкологическай диспансеры, «Спортивнай» түөлбэ кэлимник сайдыытын олоххо киллэрии дьон олоҕун хаачыстыбатын үрдэтиигэ суолталааҕын ыйда. Бу социальнай эбийиэктэри тутууну уонна үлэҕэ киллэриини тэтимирдэргэ сорудахтаата. Холобур, онкологическай диспансер тутуутун былаһааккатыгар үлэһит ахсаанын эбэн, мэдиссиинэ тэриллэрин болдьоҕор туруоруохтаахтар, таҥыахтаахтар. «Спортивнай» түөлбэҕэ уһуйаан уонна успуорт комплексын тутуута быйыл атырдьах ыйыгар саҕаланыахтаах.
Кэбээйигэ
Бэс ыйын 28 күнэ. Ил Дархан Кэбээйи улууһугар оробуочай сырыытыгар Сангаарга саҥа аэровокзал үлэҕэ киириитин тэрээһинигэр кытынна. Эбийиэк тутуута Саха сирин аэропортарын саҥардыы бырагырааматын чэрчитинэн 2021 сыл олунньутуттан саҕаламмыта. Урукку кыра мас аэропорт дьиэтэ хаарбах туруктааҕынан өссө 2000 сыллар саҕаланыыларыгар ааҕыллыбыт. Саҥа үс мэндиэмэннээх дьиэҕэ пассажирдары үрдүк хаачыстыбалаах өҥөлөрүнэн хааччыйыахтаахтарын туһунан Айсен Николаев бэлиэтээтэ.
Ил Дархан Сиэгэн Күөл сэлиэнньэтигэр 4G стандартаах суотабай сибээһи киллэрии сиэригэр-туомугар кытынна. «Ростелеком» хампаанньа маннык базовай ыстаансыйалары Саха сирин 14 дьоҕус нэһилиэнньэлээх пуунугар киллэрдэ. Бу сыл бүтүөр диэри өссө 14 кыра нэһилиэккэ мобильнай сибээс киллэриллиэҕэ.
Айсен Николаев Кэбээйи улууһун социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар мунньах ыытта. Ил Дархан Сангаарга балыыһа комплексын тутуу инники күөҥҥэ туруохтааҕын бэлиэтээтэ. Бырайыактыыр-смета докумуона бигэргэнэ илигэ этилиннэ. Сайылыкка уонна Сииттэҕэ уһуйаан тутуута урут быһаарыллара бэлиэтэннэ Чагдаҕа уонна Тыайаҕа оскуола-уһуйаан тутуута 2025–2026 сылларга былааннанар. Сангаарга успуорт саалатын тутуу Ил Дархан улууска сырыытын түмүгүнэн сорудахтарга киириэҕэ.
Айсен Николаев Сиэгэн Күөлгэ мобилизацияламмыт байыас ийэтэ Прасковья Бугаеваны кытта көрүстэ. Василий — ыал үһүс уола. Биир кэмнээх төлөбүрү дьиэ кэргэн ылбыт. Оттон хамнаһын ыларыгар баан каартатын сүтэрбитин чөлүгэр түһэрэргэ бэйэтэ баар буолара ирдэнэрин туһунан ийэтэ эттэ. Ил Дархан боппуруоһу быһаарарга туох да харгыс суох буолуохтааҕын бэлиэтээтэ.
«Саха сирэ, инники диэки!» биэриигэ
Бэс ыйын 29 күнэ. Айсен Николаев «Саха сирэ, инники диэки!» биэриигэ «Саха сирэ 24», «Саха» НКИХ ханаалларга, «Тэтим» араадьыйаҕа бэс ыйын түмүктэрин кэпсээтэ. Саха сирин олохтоохторугар биэс сыл анараа өттүгэр төрөөбүт өрөспүүбүлүкэбитин салайары итэҕэйбиттэрин иһин махтанна. Ити уустук, пандемия, ойуур баһаардарын, арҕаа дойдулар санкцияларын сылларын, ыарахаттартан чаҕыйбака, бары бииргэ ааһан кэллибит уонна ааһабыт диэн эттэ. «Уһук Илиҥҥэ эрэ буолбатах, дойдуга биир тэтимнээхтик сайдар эрэгийиэн буолабыт. Төһө баҕарар өр экэниэмикэҕэ, социальнай эйгэҕэ ситиһиилэр, тутуллубут 274 улахан эбийиэк туһунан кэпсиэххэ сөп эрээри, ол сүрүн көдьүүһэ — Саха сиригэр дьон олоҕо уһаата уонна олохторо тупсар, нэһилиэнньэ ахсаана элбээтэ, ол туһунан миигин кытта көрсөрүгэр дойду Бэрэсэдьиэнэ Владимир Путин бэлиэтээбитэ», — диэн Айсен Николаев эттэ. Ити салгыы үлэлииргэ көҕүлүүр уонна сөптөөх суолунан баран иһэрбитин туоһулуур, мин элбэх омуктаах норуот иннигэр өрөспүүбүлүкэ сайдыытын иһин эппиэтинэһи сүгэбин диэтэ Ил Дархан.
Томпоҕо саҥа муоста
Бэс ыйын 30 күнэ. Томпо улууһугар «Куттала суох уонна хаачыстыбалаах суоллар» национальнай бырайыак чэрчитинэн «Дьааҥы» эрэгийиэннээҕи массыына суолугар Мөҥкүлэ өрүһү туоруур 900 м уһуннаах муоста тутуллуохтаах болдьоҕун түөрт ый иннинэ үлэҕэ киирдэ. Айсен Николаев муоста тутуллуута Томпо улууһугар эрэ буолбакка, дойду хотугулуу-илиҥҥи өттүгэр суолталааҕын туһунан эттэ. Бу өрөспүүбүлүкэҕэ кэнники биэс сылга тутуллубут 48‑с муоста буолар.
Салгыы Айсен Николаев Хаандыгаҕа саҥа аэропорт дьиэтэ тутуллан, үлэҕэ киирэр тэрээһинигэр мустубут дьону эҕэрдэлээтэ. Үс мэндиэмэннээх киэҥ-куоҥ дьиэҕэ айанныыр дьоҥҥо, үлэһиттэргэ бары усулуобуйа тэриллибит. Өссө 10 массыына миэстэлээх гараж, хонтуруоллуур-аһардар пуун, олбуор уонна да атын инфраструктура оҥоһуллубут.
Бу күн Ил Дархан Томпо улууһун социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар аналлаах мунньаҕы ыытта. Эргэрбит үс хочуолунай оннугар биири тутууну хонтуруолга ыларга туһааннаах министиэристибэҕэ сорудахтаата. Дьабарыкы Хайаҕа элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр инженернэй ситимнэрэ эргэрбитинэн, өрөмүөн оҥоруу боппуруоһун быһаарарга этилиннэ. Теплай Ключ нэһилиэгин бүддьүөтүгэр үп тиийбэтин оробуочай бэрээдэк быһыытынан көрөргө Үп министиэристибэтигэр ыйылынна.
Национальнай бэчээт күнүнэн
От ыйын 1 күнэ. Айсен Николаев Национальнай бэчээт күнүнэн өрөспүүбүлүкэ олохтоох-торун, бу эйгэҕэ үлэлээччилэри уонна бэтэрээннэри эҕэрдэлээтэ.
«Национальнай бэчээттээх буоламмыт хаһыаты, кинигэни төрөөбүт тылбытынан ааҕар, тэлэбиисэринэн, араадьыйанан биэриилэри эмиэ төрөөбүт тылбытынан көрөр-истэр кыахтаахпыт. Бу барыта национальнай суруналыыстыка олугун уурбут национальнай бэчээттэн саҕаламмыта. Бүгүн сахалыы тылынан хаһыат — «Саха дойдута» бастакы нүөмэрэ тахсыбыта 116 сылын туолла. Национальнай литэрэтиирэбит бастакы айымньылара бу хаһыакка бэчээттэнэн тахсыбыттара. Бүгүн өрөспүүбүлүкэбитигэр 30 хаһыат, 3 сурунаал саха тылынан тахсар. Ону таһынан «Илкэн» диэн Хоту дойду төрүт олохтоох аҕыйах ахсааннаах норуоттарын хаһыата тахсар. Байыаннай дьайыыга сылдьар буойуттарбытыгар төрөөбүт тылларынан тахсыбыт хаһыаты тутан ааҕар ураты долгутуулаах, төрөөбүт дойдуларын кытары быстыбат ситим туоһута буолан, ыарахаттары туоруулларыгар күүс-көмө буолар. Биһиги таһаарыыларбыт аныгы сыыппара кэмин кытта тэҥҥэ сайдан, интэриниэт куйаарыгар төрөөбүт тылынан иһитиннэрэр портааллар тэрилиннилэр. Тыллары сайыннарар судаарыстыбаннай бырагыраамабыт үбүлэниитэ быйыл икки төгүл улаатыннарыллан, 100 мөл. солк. тэҥнэстэ», — диэн Ил Дархан бар дьоҥҥо туһаайда.
Бэргэн ытыы киинигэр
От ыйын 2 күнэ. РФ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы — Уһук Илиҥҥэ РФ Бэрэсидьиэнин боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев бу күн Дьокуускайга оробуочай сырыытыгар Бэргэн ытыы киинин үлэтин кытта билистэ. Полигоҥҥа вице-премьер Саха Өрөспүүбүлүкэтин баһылыгын Айсен Николаевы кытта сырытта.
«Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр Саха сирэ чулуу снайпердарынан уонна ытааччыларынан аатырбыта, Саха сириттэн 25 киһи Сэбиэскэй Сойуус дьоруойа буолбута. 400 өстөөҕү сууһарбыт Федор Охлопков номоххо киирбитэ. Киин Уһук Илиҥҥэ бүттүүнүгэр уонна Арассыыйа атын эрэгийиэнигэр үлэлиэҕэ. Оттон бу киини Арассыыйа Федерациятын Дьоруойа Александр Колесов салайбыта олус сөптөөх. Кини кыайыыга туох ирдэнэрин чопчу билэр. Байыаннай дьайыы хайдах баран иһэрин бэйэтин этинэн-хаанынан билбит киһи», — диэтэ Юрий Трутнев. Эбийиэги арыйыыга байыаннай дьайыыга кыттар анал подразделениелар хамандыырдара — тактическай уонна бойобуой снайпиҥҥа сүрүн исписэлиистэр кытыннылар.
Rutube.ru
Сообщить об опечатке
Текст, который будет отправлен нашим редакторам: