Ил Дархан нэдиэлэтэ: Успуорт дыбарыастара дьэндэйэллэр

Сэтинньи 7 күнэ. Нэдиэ­лэтээҕи былаанныыр мунньахха Ил Дархан 2023 сыл бүддьүөт барылын оҥорууга уонна өрөспүүбүлүкэҕэ федеральнай бырагыраамалар туолууларыгар сүрүн болҕомтону уурары ыйда.

Айсен Николаев байыаннай сулууспалаахтар дьиэ кэргэттэригэр көмөнү оҥоруу болҕомто киинигэр сылдьарын санатта. Анал байыаннай эпэрээссийэҕэ кыттааччылар устудьуон оҕолоругар эбии истипиэндьийэ төлөөһүн саҕаламмытын эттэ. Итиэннэ оҕолор лааҕырдарга сынньаналларыгар 189 сайаапка киирбитин иһитиннэрдэ.

АГИКИ

Сэтинньи 7 күнэ. Арктика­тааҕы култуура уонна ускуустуба судаарыстыбаннай института «Приоритет-2030. Уһук Илин» стратегическай академическай инники күөн бырагырааматыгар кыттыытын Айсен Николаев уонна бу үөрэх кыһатын ректора Саргылаана Игнатьева дьүүллэстилэр. «Институт 2030 сылга Арктикаҕа креативнай индустрия научнай-үөрэтэр киининэн буолуоҕа. Онуоха институт дьоһун түмүктээх: 2,5 тыһ. выпускник култуура уонна ускуустуба эйгэтигэр өрөспүүбүлүкэҕэ эрэ буолбакка, дойду хотугулуу-илин эрэгийиэннэригэр үлэлиэҕэ», — диэн Айсен Николаев бэлиэтээтэ.

Алдаҥҥа

Сэтинньи 8 күнэ. Өрөспүү­бүлүкэ баһылыга Алдан оройуонугар үлэлээтэ. Бу күн Алдаҥҥа саҥа спортивнай комплексы үлэҕэ киллэрдилэр. 4 тыһ. кв.м.­иэннээх хаҥкылыыр катоктаах эбийиэк «Газпром – оҕолорго» бырагыраама чэрчитинэн тутулунна. Айсен Николаев этэринэн, «Газпром» хампаанньаны кытта социальнай бырайыактарга бииргэ үлэлээһининэн тупсаҕай спортивнай комплекстар Алдаҥҥа, Чульмаҥҥа уонна бассей­наах, катоктаах Марха бөһүөлэгэр быйыл киирэллэр. Алдан урут-­уруккуттан успуорт кыһыҥҥы көрүҥнэригэр бастыҥ холобурга сылдьар. Бастакынан саҥа катокка оҕолор хоккейдыы таҕыстылар.

Айсен Николаев Алдаҥҥа быстах байыаннай хомуурга барбыт дьоҥҥо көмөнү оҥорор сүрүннүүр киин үлэтин билистэ. Киин быйыл балаҕан ыйыгар аһыллыбыт, Алдантан Чита уонна Уссурийскай куораттар сүүмэр­диир пууннарыгар тиийбит ба­­йыастарга 487 кг кэриҥэ мате­риальнай көмөнү ыыппыттар.

Алдаҥҥа сырыытыгар Ил Дархан балаҕан ыйыгар мобилизацияламмыт байыас дьиэ кэргэнин кытта көрүстэ. Спириннэр чааһынай дьиэҕэ олороллор. Айсен Сергеевич олохтоох дьаһалта байыастар дьиэ кэргэттэригэр көмөнү хайдах оҥорорун бэрэбиэркэлээтэ. Бу ыал өрөспүүбүлүкэ биир кэмнээх төлөбүрүн ылбыт. Ону сэргэ ыал аҕатын үлэлээбит тэрилтэтэ эмиэ көмөлөспүт.

Уһук Илиҥҥэ

Сэтинньи 9 күнэ. Айсен Ни­-ко­лаев Владивостокка Уһун Илиҥҥи федеральнай уокурук Сэбиэтин мунньаҕар кытынна. Юрий Трутнев салайан ыыппыт мунньаҕар федеральнай министиэристибэлэр, биэдэ­мистибэлэр, эрэгийиэннэр сала­йааччылара  Уһук Илин уокурукка экэниэмикэҕэ уонна уопсастыбаҕа куттал суох буолуутун, РФ Сэбилэниилээх Күүстэрэ наады­йыыларын хааччыйыы боппу­руостарын, национальнай  быра­йыактары олоххо киллэрии хаамыытын көрдүлэр уонна Илиҥҥи экэнэмиичэскэй пуорум түмүктэрин таһаардылар.

Бу күн Ил Дархан Владивосток куоракка сулууспалыы сылдьар өрөспүүбүлүкэ ба­­йыаннай сулуус­палаахтарын кытта көрүстэ.

«Саха сириттэн сулууспаны ааһа сылдьар 83-с гвардейскай десантнай-штурмовой биригээдэҕэ икки УАЗ массыынаны туттардым. Бу массыыналары мэдиссиинэ көмөтүн оҥорорго туһаныахтара. Саха сирин кы­­лаата уопсай дьыалаҕа көмө буол­лун!» — диэтэ Айсен Николаев.

Нерюнгрига

Сэтинньи 10 күнэ. Айсен Николаев Нерюнгри оройуонугар оробуочай сырыытын кэмигэр Иенгра сэлиэнньэтигэр амбулатория тутуутун бэрэбиэркэлээтэ. Амбулатория «Доруобуйа харыстабыла» национальнай бырайыак чэрчитинэн тутуллар. Эбийиэк уопсай иэнэ – 180 кв.м, тутуу уопсай суумата — 19,9 мөл. солк., итинтэн 15 мөл. тахса солк. үп федеральнай бүддьүөттэн көрүллүбүт.

Иенгра бөһүөлэгэр Ил Дархан байыаннай эпэрээссийэ кыттыылааҕа, кыргыһыы толоонугар дьоруойдуу өлбүт Станислав Кронгауз дьиэ кэргэнигэр сырытта. Кини «Хорсунун иһин» уордьаны Станислав эбэтэ Ольга Борисовнаҕа туттарда.

«Станислав Васильевич Донбаһы босхолооһуҥҥа дьоруой­дуу охтубута. Украина фашистарын утары кыргыһыыга чиэстээхтик киирсибитэ. Кинини уонна кини курдук хорсун уолаттарбытын өйдүү-саныы сылдьыахпыт. Дириҥ кутурҕаммын тиэрдэбин», — диэн Айсен Николаев эттэ.

Дьиэ кэргэн хаарбах турук­таах дьиэҕэ олорор, Ил Дархан бу боппуруоһу быһаарыыга үлэлэһиэх буолла. Станислав Васильевич Кронгауз 22 саас­тааҕа. Кини дьиэ кэргэнигэр судаарыстыбаттан 5 мөл. солк. төлөммүт, оро­йуон социальнай харалтатыттан — 1 мөл. солк.

Айсен Николаев оробуочай сырыытын кэмигэр Нерюнгритааҕы ГЭС иккис уочаратын тутуутун көрдө. Нерюнгритааҕы ГРЭС-и өссө кэҥэтэн 225 Мвт кыамта­лаах икки энергоблогу тутар туһунан быһаарыныы  икки сыл­­лааҕыта  ылыллыбыта. Бу энергоблоктар үлэлээн бардахтарына, бөдөҥ бырамыысыланнай тэрил­тэлэргэ өссө улахан кыаҕы биэриэҕэ, ону таһынан «РЖД» Илиҥҥи полигонун сайыннарыыга улахан кыамталаах подстан­циялары уонна оройуону күүстээх уотунан хааччыйыаҕа.

Нерюнгри оройуонун Чульман бөһүөлэгэр «Газпром – оҕолорго» бырагырааманан хаҥкылыыр былаһааккалаах саҥа физкультурнай-чэбдигирдэр комплекс тутулунна. Эбийиэк иэнэ 4 тыһ. тахса кв. м. Айсен Николаев ус­­пуорт эбийиэгэ аһыллыбытынан спортивнай малы атыылаһарга сэртипикээт туттарда.

Донбасска көмө

Сэтинньи 11 күнэ. Айсен Николаев Кировскай куораты чөлүгэр түһэриигэ үлэлээбит оробуочай бөлөххө Денис Пушилин илии баттааһыннаах Донецкай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэ су­­даарыстыбаннай наҕараадаларын туттарда.

Ил Дархан бэлиэтээбитинэн, чөлүгэр түһэриллибит, саҥардыллыбыт 2-с №-дээх оскуола Кировскай куорат эрэ буолбакка, бүтүн Донецкай Өрөспүүбүлүкэ киэн туттуутунан буолар. Ону тэҥэ, шахтаттан ылан, ититии уонна саппаас уунан хааччыйыы ситимнэригэр ыраастыыр тэриллээх саҥа водоводу сахалар туппуттарын, ол уопутун Донбасс атын куораттарыгар эмиэ туһанар буол­лулар. «Донецкай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэҕэ үтүөлэрин иһин» III истиэпэннээх бэ­­лиэнэн РФ Бэрэсидьиэнин иһинэн СӨ бастайааннай бэрэстэбиитэлэ, СӨ Бырабыыталыстыбатын оробуочай бөлөҕүн салайааччыта Андрей Федотов уонна СӨ нэһилиэнньэ куттала суох буолуутун хааччыйар судаарыстыбаннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Лепчиков наҕараадаланнылар.

Авиационнай училище комплекса тутуллуоҕа

Сэтинньи 12 күнэ. Дьокуус­кайга лүөччүктэр училищеларын саҥа үөрэнэр куорпуһун уонна уопсай дьиэтин тутуохтара, устудьуон ахсаана 450-ҥа диэри эбиллиэҕэ. Билигин манна 300 устудьуон баар, ааспыт үйэ 70-с сылларыгар тутуллубут эргэ дьиэҕэ үөрэнэллэр. Саҥа дьиэни тутарга федеральнай бүддьүөттэн 1,4 млрд солк. көрүллүөҕэ. Новопортовской кыбартаалга саҥа куорпустар тутул­луохтаах былаһааккаларын Айсен Николаев тиийэн көрдө-иһиттэ.

В.И. Гришуков аатынан Дьокуускайдааҕы авиационнай-техническэй училище Санкт-Петербурдааҕы судаарыстыбаннай гражданскай авиация университетын филиала буолар. Үөрэнэр куорпуһу, уопсай дьиэни, физкультурнай-чэбдигирдэр уонна тренажернай куорпустары тутуу федеральнай үрдүк үөрэх кыһаларын сайыннарар стратегия чэрчитинэн ыытыллыахтаах. Үөрэнэр куорпуһу, уопсай дьиэни, спортивнай сааланы былаан быһыытынан 2023-2025 сс. ту­­туохтара.

Мэдиссиинэ киинигэр Михаил Николаев аата иҥэрилиннэ

Сэтинньи 13 күнэ. Сахабыт сирин Бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Ефимович Николаев 85 сааһын туолбутунан Айсен Николаев өрөспүүбүлүкэ салалтатын уонна тус бэйэтин аатыттан итиитик-истиҥник эҕэрдэлээтэ. “Салайааччыга үлэтин муҥутуур үрдүк сыанабылын — норуот тапталын, итэҕэлин ылыыны Эн холобургар көрөбүт. Бастакы Бэрэсидьиэммитигэр Сахабыт сирин олохтоохторо өйөбүллэрин, махталларын мэлдьи иһирэхтик этэ туруохтара», – диэн эттэ уонна чэгиэн-чэбдик туругу, уһун үйэни баҕарда.

Үөрүүлээх күн Ил Дархан Мэдиссиинэ национальнай киинигэр Михаил Ефимович Николаев аатын иҥэрдэ. Бу этии мэдиссиинэ эйгэтиттэн киирбитин, ону өйөөбүтүн Ил Дархан иһитиннэрдэ. «Биһиги бастакы Бэрэсидьиэммит Михаил Ефимович Мэдиссиинэ национальнай киинэ олохтоноругар, өрөспүүбүлүкэҕэ эрэ буолбакка, Уһук Илиҥҥэ доруобуйа харыс­табылын биир бастыҥ тэрилтэтэ буоларыгар сүҥкэн оруоллаах», — диэн Айсен Николаев бэлиэтээтэ.

Афанасий НОЕВ.