Ил Түмэн кэмитиэтин киэҥ ыҥырыылаах мунньаҕар сүрүн сокуоннар барылларын дьүүллэстилэр

Ил Түмэҥҥэ Бүддьүөккэ, үпкэ, нолуок уонна сыана бэлиитикэтигэр, бас билии уонна приватизация боппуруостарыгар сис кэмитиэт киэҥ ыҥырыылаах мунньаҕа буолан ааста.

Үс күн устата норуот дьокутааттара өрөспүүбүлүкэ Бырабыыталыстыбатын, министиэристибэлэр уонна биэдэмистибэлэр бэрэстэбиитэллэрин кытта бииргэ хас да сүрүн сокуон барылын көрдүлэр. Мунньах үлэтигэр СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлэ Кирилл Бычков, кини солбуйааччылара, ону тэҥэ өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатын чилиэннэрэ, министиэристибэлэр уонна биэдэмистибэлэр бэрэстэбиитэллэрэ кыттыыны ыллылар. Сис кэмитиэт киэҥ ыҥырыылаах мунньаҕын түмүгүнэн, бары көрүллүбүт сокуон барыллара Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин уон бэһис (уочараттаах) пленарнай мунньаҕар ылынарга киллэриллиэхтэрэ. Саха сирин парламенын мунньаҕа сэтинньи 26-27 күннэригэр буолуоҕа.

Мунньах түмүгнэн Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы – Ил Түмэн Бүддьүөккэ, үпкэ, нолуок уонна сыана бэлиитикэтигэр, бас билии уонна приватизация боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Юрий Николаев сокуону оҥорор көҕүлээһиннэр туһунан санааты кытта үллэһиннэ.

«Үс күн устата, өрөбүллэргэ, кэмитиэт киэҥ ыҥырыылаах мунньаҕы ыытта. Мунньах түмүгүнэн 9 боппуруоска быһаарыы ылынныбыт. Ол истэригэр үс улахан боппуруос баар — икки боппуруос 2026 сылга уонна былааннаммыт 2027-2028 сс. бүддьүөтү кытта сыһыаннаах (судаарыстыбаннай бүддьүөт уонна эбээһээтилинэй мэдиссиинэ страховкатын пуондатын бүддьүөтэ), оттон биир — нолуок сокуонугар уларытыылары киллэрии. Бүддьүөт туһунан этэр буоллахха, Бырабыыталыстыба өттүттэн 452 көннөрүү киирдэ. Бастакы ааҕыы кэнниттэн өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр федеральнай бүддьүөттэн эбии 28 млрд солк. ыллыбыт. Дьокутааттар өттүлэриттэн үлэ күргүөмнээхтик барда, ол иһигэр 270-ча көннөрүү көрүлүннэ.

Билиҥҥи бириэмэҕэ хас биирдии көннөрүүнү күүскэ, сорох көннөрүүлэри күн аҥара устата ырытан, араас кэпсэтиилэри ыытан дьүүллэстибит. Дьокутааттар 2025 сылга хомунаалынай хайысханан ороскуот кыайан сабыллыбатын билэллэр-көрөллөр, онон бу кыһалҕаттан хайдах тахсар туһунан тула кыра мөккүөр таҕыста. Ол гынан баран, мөккүөр кэннэ үлэ түмүктээх буолла дии саныыбын. Бырабыыталыстыба да, дьокутааттар да өттүлэриттэн өйдөһүү таҕыста. Үлэ күүстэхтик барда, икки өттүттэн өйдөһүү таҕыста, онон буолаары турар пленарнай мунньахха өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн ылыныахпыт диэн бигэ эрэллээхпит. Эбэһээтилинэй мэдиссиинискэй страховкатын пуондатыгар эбии харчы киирбитинэн сибээстээн, Бырабыыталыстыба өттүттэн эмиэ көннөрүүлэр киирдилэр. Бырытын ылынныбыт.

Салгыы Нолуок сокуонугар уларытыылары киллэриини дьүүллэстибит. Өйдүүргүт курдук ааспыт пленарнай мунньахха Нолуок сокуонугар уларытыылары киллэриигэ сокуон барылын бастакы ааҕыыга ылыммыппыт.Итиннэ кэккэ улахан уларытыылар бааллар этэ. Патентнай нолуок тиһигэр туттуллар дохуот кээмэйин улаатыннарыыга. Ону биһиги бастакы ааҕыыга киирэригэр, оруобуна Госдуумаҕа Нолуок кодексатыгар уонна Бүддьүөт кодексатыгар улахан уларытыылары көрөөһүн саҕаламмытынан ылыммыппыт. Манна дьоҕус уонна орто урбаанньыттарга икки төгүл ноҕуруусканы үрдэтээһин киирэринэн сибээстээн көрүөххэйин диэн ыытыллыбыта. Онон биһиги икки улахан уларытыыны нолуок бэлиитикэтигэр киллэрдибит, ол курдук, нолуогу үрдэтээһини тохтоттубут уонна хоту оройуоннарга 100%-наах тырааныспарга чэпчэтиилэр баалларын саҥаттан көрдүбүт. Буолаары турар пленарнай мунньахха ылыныахтара диэн эрэнэбин.

Ону таһынан биир улахан боппуруоһунан 2025 сыллааҕы бүддьүөт 9 ыйдааҕы туолуутун уонна 2025 сыллааҕы барыллааһынын көрдүбүт. Бу боппуруос пленарнай мунньахха көрүллүөҕэ, онон биһиги итиннэ уураах барылын бэлэмнээн киллэрдибит. Ити уураахха биһиги Счетнай балаатабыт чинчийиилэрин быппыыскатыгар олоҕурдубут. Бүддьүөккэ корректировканы оҥорботубут, ол иһин дьокутааттар өттүлэриттэн элбэх ыйытыылар киирдилэр. Бүддьүөт кодексатын 217 ыст. эрэгийиэннэр бырабыыталыстыбалара ылыллыбыт бүддьүөт иһигэр уларытыы киллэрбэккэ эрэ, бэйэлэрин нуормалыыр-быраап аахталарыгар олоҕуран уларытыылары киллэриэхтэрин сөп, ол гынан чуолкай анал хайысхаларынан эрэ оҥоһуллуохтаах. Онон Счетнай балаата чинчийиилэригэр олоҕуран, быйыл 9 ый түмүгүнэн бүддьүөккэ туох да сыыһа-халты туттуу суоҕунан ааҕылынна. Онон пленарнай мунньахха 2025 сылга бүддьүөт туолуутун уонна сыл бүтүөр диэри былаан хайдах толоруллуохтааҕын, төһө иэстээх тахсарбытын, ханнык иэстэри хаалбыт күннэргэ сабыллыахтаахтарын көрүүгэ улахан дьүүллэһии буолуо дии саныыбын. Кэмитиэт үс күн устата күүстээх үлэни ыытта, мунньахха элбэх дьокутаат кытынна, көннөрүүлэрин көмүскээтилэр, көрдүлэр-иһиттилэр, онон саҥа ыйытыктар киириэ суохтара диэн сабаҕалыыбын».