Инбэлиит да буоллар, туруу үлэһиттэрэ кини этэ

Былыргы оҕо борбуйун көтөхтө да, дьиэ ис-тас үлэтигэр үлэлээн барар. Таай Көстөкүүн 1929 сыллаахха тоҕус сааһыгар мас хайыта сылдьан сыыһа туттан, атаҕын тобугун сүгэнэн охсуммут. Атаҕын уута баран хаалан, онтон ыла уҥа атаҕын көнтөстүү тэбэ сылдьар буолар. Ол эрээри, атаҕым суох диэн олорботох, туора турбатах,  холкуоска үлэлээбит.

Евдокимов Константин Семенович 1920 сыллаахха Элэмтэ нэһилиэгэр Төҥүргэс алааска төрөөбүтэ. Элбэх оҕолоох ыалга 4‑с оҕонон күн сирин көрбүт. 3 эдьиийдээх, 2 бырааттаах, балтылаах. Аҕата Евдокимов Семен Семенович элбэх оҕолоох ыалга төрөөбүтэ үһү. Эдэрси эрдэҕинэ, бултуу сылдьан сиргэ өлбүт. Ийэтэ Евдокимова Марфа Яковлевна Сэттэбиннээхтэн кийиит буолан кэлбит. 1959 сыллаахха өлбүт.

1941 сыллаахха Аҕа дойду сэриитэ саҕаланан, туох баар кыанар эдэр эр дьон бары сэриигэ бараллар. Көстөкүүн бииргэ төрөөбүт быраата Евдокимов Прокопий Семенович сэриигэ барбыт. Киниттэн биир сурук кэлбит: Ильмень күөлгэ кэллибит диэн. Онтон атын туох да суох, ууга тааһы бырахпыт курдук сүтэн хаалаахтаабыттара.

Таай Көстөкүүн ол саҕанааҕы байыаннай кэм бэрээдэгинэн хараҥаттан хараҥаны сырыһыннара кыайыы туһа диэн сылайары-элэйэри, аччыктыыры-хоргуйары аахсыбакка туруулаһан үлэлээбитэ. Сэрии кэнниттэн Аҕа дойду Улуу сэриитигэр тыылга үлэлээбиттэри мэтээлинэн наҕараадалыыр кэмнэригэр ыраах сиргэ сылгы аһата баран хаалбыт буолан, киниэхэ мэтээл тиксибэтэҕэ үһү. Кэлин, 1983 сыллаахха алтынньы 15 күнүгэр “Үлэ бэтэрээнэ” мэтээли, онтон 1992 сыл балаҕан ыйын 21 күнүгэр «1941–1945 сс. Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр килбиэннээх үлэтин иһин” диэн И. В. Сталин төбөлөөх мэтээли дьэ ылбыт.

“… Эрэйи көрдөрүөхпүн баҕарбаппын”

Сэрии кэнниттэн 1961 сыллаахха түөрт отделениелаах Степан Аржаков аатынан сопхуос тэриллибит. Онно таайбыт Өкүндү отделениетыгар хассыырынан, сапыраапсыгынан үлэлээбит. 1984–1994 сылларга биһигини кытта Өкүндүгэ олорбута. Сиргэ сылдьан бултуур, күөлгэ балыктыыр, ойуурга отоннуур этэ. Сааһыран куруук ыарытыйар буолбута. Хастыы да ый эдьиийигэр Шураҕа Мииринэйгэ, балтыгар Мираҕа Дьокуускайга баран кэлэрэ.

Кэлин Бүлүү улууһун Сосновка нэһилиэгэр баар интэринээт дьиэҕэ барыам диир буолбута. “Тоҕо онно бара сатаатыҥ, биһиги баарбыт дии”, — диэтэхпитинэ: “Элбэх балыыһаны кэрийдим, араас дьону көрүстүм. Сааһырбыт, ыалдьыбыт дьон муҥнаахтар эрэй бөҕө көрөн, дьоннорун-сэргэлэрин эрэйдээн өлөллөр эбит. Эһиэхэ, элбэх баҕайы оҕолоох дьоҥҥо, эрэйи көрдөрүөхпүн баҕарбаппын», — диэбитэ. Инньэ гынан, күтүөтэ Попов Баһылай көмөтүнэн Сосновка интэринээтигэр барбыта. 1996 сыллаахха муус устар ыйга өлбүтэ. Ону дойдутугар Өкүндүгэ кистээбиппит.

Ити курдук, инбэлиит буолан фроҥҥа барбатах, Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии сылларыгар тыылга бэйэни харыстаммат үлэтинэн Улуу Кыайыыны турууласпыт тыыл, үлэ бэтэрээнин, күндү таайбыт Евдокимов Константин Семенович сырдык аатын сүгүрүйэ, киэн тутта ааттыыбыт. Умнубаппыт, кэриэстиибит, кини олоҕун аныгы аймах-билэ ыччаттара салгыыллар.

Хомуньуус — инники көҕүлээччи

Таайбыт барахсан баартыйалаах бөҕө буоллаҕа дии. Хомуньуус баартыйа чилиэнинэн талыллыы, сэбиэскэй дьон өйдөбүллэринэн үрдүк итэҕэл уонна эппиэтинэс, олоххо, үлэҕэ инники көҕүлээччинэн буолуохтааххын диэн буолара. Ааспыт үйэ 60‑с сыллардааҕы таайбытын баартыйа кэккэтигэр ылыыны туоһулуур бартыыйынай докумуоннар оччотооҕу кэм кытаанах эппиэтинэстээх, ирдэбиллээх тыынынан тыыналлара биллэр курдук.

Мария Иванова,

сиэн балта.

Дьокуускай к.