Интэриниэт нөҥүө албыннааһынтан уонна уорууттан сэрэхтээх буолуҥ

Бастакы уонна сүрүн ньыма – «киберугроза» хантан кэлиэн сөбүн билии буолар. Интэриниэт нөҥүө албыннааһын уонна уоруу туһунан саҥа ыстатыйалары ааҕыҥ, видеолары көрүҥ.

Тэрилтэ систиэмэтигэр үлэлиир буоллаххытына, парольгут араас улаханнаах буукубаларынан, сыыппараларынан уонна символларынан суруллуохтаах. Төһөнөн ыарахан – оччонон үчүгэй. Ханнык да түгэҥҥэ парольгутун кимиэхэ да этимэҥ уонна 3-4 ый арыттаах кэмҥэ уларытар табы­гастаах буолар.

Үлэҕит уонна бэйэҕит бас билэр электроннай почталаргытын холбоон бииргэ туһанар көҥүллэммэт. Корпоративнай почтаны бэйэҕит суруйсуугутугар уонна араас саайтарга киириигэ туһанымаҥ. «Киберугроза» саамай киэҥник тарҕаммыт көрүҥэ «фишинг» диэн буолар. Холобур, эһиги почтаҕытыгар биллибэт сыылкалаах сурук кэлиэн сөп, ол сыылканы баттатаххытына, көмпүүтэргэ «куһаҕан» бырагыраама киирэн, алдьатыан эбэтэр үлэҕитин тохтотуон сөп. Бу курдук албыннааһыны утары бастыҥ ньыма – почтаны ыытааччы аатын-суолун уонна сурук ис хоһоонун болҕомтолоохтук ааҕыы. Оннук ис хо­­һоонноох суругу кэтэспэт буоллаххытына эбэтэр ыытааччы аадырыһа сыыһалаах суруллубут буоллаҕына – куттаммакка сотторуохха сөп.

Сымыйа рекламалар

Интэриниэти сөпкө туһаныы биир сүрүн быраабылата – араас биллэриилэртэн сэрэхтээх буолуу. Биллэн турар, хас биирдии биллэрииттэн куттаныллыбат, ол эрэн, бүтэһик кэмҥэ интэриниэт эйгэтэ улаа­тан, албын биллэрии­лэр эмиэ элбээтилэр. Онтон куотунар туһугар хайдах да түгэҥҥэ билбэт саайткытыгар биллэрии сыылкаларын баттаамаҥ.

Сэрэниҥ, вирус!

Үлэбит кэмигэр араас көмпүүтэр бырагырааматынан туһаныы биһиги олохпут быстыспат сорҕото буолар. Бэчээккэ, табыл уонна презентация оҥоруутугар аналлаах бырагыраамалар үксүгэр үлэ көмпүүтэригэр эрдэттэн баар буолаллар. Ол эрэн, эһиги көрдүүр бырагыраамаҕыт суох буоллаҕына, тугу гыныахха сөбүй?  Бастатан туран, бэ­­йэҕит интэриниэккэ киирэн көрдөөмөҥ, хачайдаамаҥ. Тоҕо диэтэр, сыыһа саайтка киирэн, вирустаах бырагыраамаҕа түбэһэн эрэйи көрүөххүтүн сөп. Оннук буолбатын туһугар аан бастакынан үлэҕит программиһыгар эбэтэр салайааччыгытыгар биллиҥ.

Көмпүүтэр вирустарын утары саамай тарҕаммыт көмүскэл – антивирус. Оннук бырагыраама хас биирдии көмпүүтэргэ баар буолуохтаах. Куруутун туһаныҥ, хайаан да ханнык да баҕарар флешканы уонна электроннай суругунан ылбыт файлгытын бэрэбиэр­кэлээҥ.