Ититии төлөбүрэ уларыйар

Хайдах төлүүр буолабыт?

Саҥа сокуон, быраабыла киирэрэ элбэҕиттэн киһи эрэ буккуллуох курдук буолан барда. Аны дойду үрдүнэн ититиини төлүүргэ саҥа систиэмэ киирэр буолла диэтилэр. Бу биһиги курдук тыйыс килиимэккэ олорор дьону быһаччы таарыйар дьыала.

Саҥа уураахха этиллэринэн, ититэр кэмҥэ эрэ төлүү олорбут эрэгийиэннэр сыл устата тэҥ кээмэйдээх сууманы төлөөһүҥҥэ көһүөхтэрэ суоҕа. Оттон сыл устата тэҥ кээмэйинэн төлүү олорбут эрэгийиэннэр салгыы бу ньымаларын хаалларыахтарын эбэтэр ититии бэриллэр кэмигэр эрэ төлүүр ньымаҕа көһүөхтэрин сөп.

Икки ньыма баар

2025 сыл кулун тутар 1 күнүттэн Арассыыйа эрэгийиэннэригэр ититиини төлөөһүн ньымаларыгар сыһыаннаах бырабыыталыстыба саҥа уурааҕа олоххо киириэҕэ. Билиҥҥи туругунан, эрэгийиэннэр икки ньыматтан биирин талыахтарын сөп: төлөбүрү ититэр эрэ кэмҥэ төлүөххэ дуу эбэтэр сыл устата, ол эбэтэр 12 ыйы быһа тэҥ кээмэйдээх сууманы төлүөххэ дуу диэн.

Ититэр кэмҥэ эрэ төлүүр эрэгийиэннэр төлөбүрдэрин суумата дьыл кэмиттэн тутулуктаах буоларын учуоттуур наада: кыһын төлөбүрдэрэ элбиир, оттон сайын ититии ирдэммэт кэмигэр кыччыыр.

Саҥа уураахха этиллэринэн, ититэр кэмҥэ эрэ төлүү олорбут эрэгийиэннэр сыл устата тэҥ кээмэйдээх сууманы төлөөһүҥҥэ көһүөхтэрэ суоҕа. Оттон сыл устата тэҥ кээмэйинэн төлүү олорбут эрэгийиэннэр салгыы бу ньымаларын хаалларыахтарын эбэтэр ититии бэриллэр кэмигэр эрэ төлүүр ньымаҕа көһүөхтэрин сөп.
Ититэр кэмҥэ эрэ төлүүр эрэгийиэннэр сайыҥҥы кэмҥэ төлөбүртэн босхолоноллор, оччоҕо туһаныллыбыт ититии кээмэйэ кибитээнсийэҕэ суруллубут суумалары кытта чопчу сөп түбэһэр. Бу ньыма үчүгэйэ диэн, кэлэр сылга төлөбүрдэри корректировкалыыры уонна кыбартыыраны бас билиигэ көһөрүүгэ үөскүүр мөккүөрдэри эмиэ суох оҥорор.
Санатан эттэххэ, 2022 сыл саҕаланыытыгар сылы быһа тэҥ кээмэйинэн төлүүр сорох эрэгийиэн олохтоохторо улахан араастаһыылар тахсыбыттарыттан сибээстээн, хомунаалынай өҥө иһин эбии төлөөбүттэрэ. Оттон ититэр эрэ кэмҥэ төлүүр эрэгийиэннэргэ маннык балаһыанньа тахсыбатаҕа.
Ититэр кэмҥэ эрэ төлүүр эрэгийиэннэр төлөбүрдэрин суумата дьыл кэмиттэн тутулуктаах буоларын учуоттуур наада: кыһын төлөбүрдэрэ элбиир, оттон сайын ититии ирдэммэт кэмигэр кыччыыр.

Сүрүнэ, төлөбүр дьэҥкэ буолуо

«Дом и двор» бырайыак салайааччыта, ОДьКХ эйгэтин эспиэрэ Павел Степура этэринэн, эрэгийиэннэригэр кыһыҥҥы ыйдары эрэ төлөөһүн киирбит дьоно, мантан антах кыбартыыраларыгар счетчик суоҕуттан эрэйдэниэхтэрэ суоҕа.
«Билигин суоттааһын бүтүн дьиэни ааҕар-учуоттуур тэрил көрдөрүүтүгэр олоҕурар, уонна хас биирдии кыбартыыра квадратнай миэтэрэтин ахсааныгар үллэһиллэр. Ол аата, биирдиилээн ааҕар-учуоттуур тэрилэ суох дьиэлэргэ барыларыгар квадратнай миэтэрэлэргэ үллэһиллэн барар. Онон, 12 ыйы быһа төлүүртэн кыһыҥҥы ыйдары эрэ төлөөһүҥҥэ көһүү оннук улахан уларыйыыны аҕалыа суоҕа”, — диэн этэр.
Эспиэрдэр, бу саҥа быраабыла төлөбүрдэри дьэҥкэ оҥоруо диэн сабаҕалыыллар: дьон төлөөбүт суумаларын счетчик көрдөрүүтүн кытта бэрэбиэркэлиир кыахтаныахтара уонна чопчу туохха төлүүллэрин көрүөхтэрэ.

Хайатын талабыт?

Саха сиригэр биһиги ититии иһин сылы эргиччи төлүүбүт. Маннык миэрэ 2016 сыллаахха Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбатын уурааҕынан ылыллыбыта. Бу уураах быһыытынан, ититии сыллааҕы сыаната 12 ыйга үллэһиллэр.
Туһааннаах биэдэмистибэлэр этэллэринэн, Саха сиригэр ититэр кэмҥэ эрэ төлөөһүҥҥэ киирии бары өттүттэн үөрэтиллэрэ ирдэнэр.
Ол курдук Сыана судаарыстыбаннай кэмитиэтэ иһитиннэрбитинэн, өрөспүүбүлүкэ дьиҥнээх туһаныыга олоҕурбут төлөбүргэ, ол эбэтэр ититэр кэмҥэ эрэ төлүүр ньымаҕа көһөр былаана суох.
Бу икки ньыматтан хайата ордугун ордук элбэх кыбартыыралаах ыаллар эттэринэн-хааннарынан билэн олордохторо. Кинилэр үгүс өттүлэрэ төлөбүр 12 ыйга үллэһиллэрэ сөп дииллэр. Иккис өттүнэн ылан көрдөххө, ититэр сезоҥҥа эрэ төлүүрүм үчүгэй буолбатах дуо? Дьэ оччоҕо кыһын икки хостоох дьиэҕэр сүүрбэттэн тахса-отучча тыһыынчаны төлөөтөххүнэ билиэҥ, Саҥа дьыллааҕы бириэмийэҥ онно барыа, көр-күүлэй бүтүө, диэн өйдөнөр гына судургутук быһааран кэбистилэр. Онон сыта-тура толкуйдаан көрдөххө, бу, кырдьык, соҕуруу ичигэс килиимэттээх эрэгийиэннэргэ ордук барсар эбит. Кинилэргэ күһүннэрэ уһун, саастара эрдэ кэлэр, ититэр сезоннара кылгас, онон ититэр кэмҥэ төлүүллэрэ сөп. Биһиэхэ оттук сезона балаҕан ыйыттан, сорох хотугу улуустарга атырдьах ыйыттан саҕаланар эрэгийиэҥҥэ, ити табыллыбат эбит. Онон сыл устатыгар тэҥнээн бэриллэринэн хаалара ордук.

САНААЛАР

Вячеслав Емельянов, СӨ Олох-дьаһах, хомунаалынай хаһаайыстыба уонна энэргиэтикэ миниистирэ:
— Кыбартыыра хаһаайыттарыгар төлөбүр кээмэйин арыый намтатар сыалтан өрөспүүбүлүкэҕэ сыллааҕы ититии ороскуота 12 ыйга үллэһиллэр. Өскөтө төлөбүр ититэр кэмҥэ эрэ ааҕыллара эбитэ буоллар, кыһыҥҥы төлөбүр сайыҥҥыттан биллэрдик улахан буолуо этэ. Онон ыйдааҕы төлөбүр ортотунан 33% үрдүө этэ.
Ититии счетчига туруоруллубут дьиэлэригэр олохтоохтор көрдөрүүнэн эрэ төлүүллэр, нормативынан буолбатах. Ол гынан баран, сылга уопсай сууманы син биир 12 ыйга үллэстэллэр уонна сыл бүтүүтүгэр хаттаан ааҕыы оҥоһуллар.
Гаас счетчиктаах дьиэлэргэ төлөбүр ый аайы төһөнү туһаммыттарыгар олоҕуран оҥоһуллар.

Василиса Павлова, куорат олохтооҕо:
— Арассыыйа үрдүнэн кулун тутартан ититии иһин туттубут ыйгар төлүүр бэрээдэк олохтоммут. Хата, биһиэнэ уруккунан хаалбыт. Саха сирин курдук улахан тымныы дойдуга итинник төлөбүр сыаната үс төгүл ыарахан буолара саарбахтаммат. Сылга биирдэ салайар хампаанньалар аһары төлөөбүт харчыбытын төннөрөллөр. Ол үчүгэй. Хата гааһынан сылытынар кыбартыыраларга киһи ымсыырар. Сорохтор тымныы ыйдарга төрүт да холбоммокко, атын кыбартыыралар сылаастарын суотугар олороллор дииллэр. Хайдаҕын да иһин, гааһынан сылытыныы барыстаах быһыылаах.

ХААРТЫСКАЛАР: HTTPS://PXHERE.COM/