Израиль Газаны күүскэ атаакалыыр…

“Аан дойдуну анааран” рубрикабытыгар, дорооболоруҥ! Аан дойду бэлитиичэскэй миэлиҥсэтэ тохтообокко эргийэр да, эргийэр. Оннук да буолуохтааҕа турдаҕа. Бу нэдиэлэҕэ Израиль аармыйата Газаҕа күүстээх кимэн киириини оҥордо. Онтон да атын бэлиитикэҕэ буола турар эридьиэстэри сэгэтэн көрүөххэ.

Кимнээх ыйыыларынан оҥордо?

РБК балаҕан ыйын 16 күнүгэр суруйарынан, Израиль аармыйата Газаҕа кимэн киирдэ. Ол курдук, бу күн тааҥкалар тимир тиһиликтэринэн тоҕута үктээн киирбиттэр. Axios дааннайынан, маннык быһыыланыыны Эмиэрикэ өйөөбүт диэн. Израиль уонна Арааб дойдуларын сонуну киэҥник тарҕатар сириэстибэлэрэ (СМИ) иһитиннэрбиттэринэн, куораты ытыалаабыттар, бөртөлүөттэр көппүттэр. Axios суруйарынан, Эмиэрикэ судаарыстыбаннай сэкиритээрэ Марко Рубио Израиль салалтатын кытта көрсүбүтүн кэнниттэн аҕыйах чаас буолаат, итинник кимэн киирии саҕаламмыт. Ол курдук, Марко Рубио Израиль премьер-миниистирэ Биньямин Нетаньяхаҕа Вашингтон сиринэн эпэрээссийэни өйүүрүн биллэрбит, ол эрээри, ол түргэнник оҥоһуллуохтааҕын уонна түмүктэниэхтээҕин ыйбыт.

Эмиэрикэ чунуобунньуга АХШ Израилы тохтотуон баҕарбатын уонна Газаҕа саба түһүүгэ бэйэтэ сөптөөх быһаарыныыны ыларын күөттүөхтээх диэбит. «Бу сэрии Трамп киэнэ буолбатах, бу Биби (Нетаньяха хос аата) киэнэ. Салгыы буолар дьайыыларга, кини эппиэтинэстээх буолар», — диэн эппитин анарааҥы пресса суруйбут.

Axios бэлиэтииринэн, бу күннэргэ Израиль оборуонатын аармыйата Газаҕа кимэн киириитин күүһүрдүбүт уонна ити куоракка олорор палестинецтарга түргэнник тэскилииллэригэр ыйбыт. Ол курдук, кинилэр дааннайдарынан, бу күннэргэ Газаттан 300 тыһ. кэриҥэ палестинец тахсан биэрбит. Cһannel 12 телеханаал иһитиннэрэринэн, Израиль киинигэр Газаны ытыалыыр тыас-уус үчүгэйдик иһиллэр эбит. Газаттан Үnet иһитиннэрбитинэн, Израиль аармыйата баара-суоҕа 20 мүнүүтэ иһигэр 37 ытыыны оҥорбут.

Бу иннинэ акыйаан уҥуор олорор Трамп тойон ХАМАС-тан туппут дьонун ыыталларыгар модьуйбута биллэр.

Дьэ бу тугунан диэлийэн туруой уонна түмүктэниэй?

Дьэ манна бэлитиичэскэй эспиэрдэр санааларын этиммиттэр аҕай. Олортон биир бэттиэмэлээҕэ диэбиппинэн, востоковед, норуоттар икки ардыларынааҕы Арассыыйа сэбиэтин бырагыраамаҕа менеджерэ Иван Бочаров быһаарыыта ордук сөптөөх курдук. Кини быһаарбытынан байыаннай таһымынан ылан көрдөххө, ХАМАС хайдах да Израильга улахан утарылаһыыны оҥорор кыаҕа суох диэн. Израиль аармыйата күүһүнэн ХАМАС киэнин төһө эмэ куоһарар диэн кини этэр, ол эбэтэр ахсаанынан, технологическай сайдыытынан уонна бэрээдэгинэн…

Ол эрээри, диирбитигэр тиийэбит. Эспиэр быһаарарынан, Израиль утарылыһыыны син биир көрсүөҕэ диир. Кини аармыйатын утары бартыһааннар турунуохтара диэн этэр. Ол эрээри, бу бартыһааннар оннук айылаах улахан утарсыыны оҥорботторо чуолкай суол. ХАМАС хайдах да гыммытын иһин хотторор. Аан дойду бу киирсиигэ санаата хайдаҕый? Евросойуус тугу да гыныа суоҕа диэн эспиэр этэр. Ол тоҕото өйдөнөр. Ким илиитэ итиннэ баарын, тиийэрин… Сорох Европа дойдулара Палестинаны туспа судаарыстыба быһыытынан ылыныахтара… Ол эрээри, ол кумааҕыга эрэ тиһиллиэ, улахан көдьүүһү аҕалыа суоҕа диэн эспиэр быһаарар. Оннуга чуолкай буоллаҕа.

Суоһурҕаныах сирэ баппатах…

Эмиэрикэ тойоно Дональд Трамп Великобританияҕа сылдьар кэмигэр премьер-миниистир Кир Стармеры, бэлитиичэскэй уустук балаһыанньаҕа түбэспитинэн, кинини ыгыа суох буолан мэктиэлээбит. Ааспыт чэппиэргэ Эмиэрикэ Англияҕа посола Питер Мандельсон дуоһунаһыттан уһуллубута биллэр. Мандельсон онно-манна баппатах Джеффри Эпштейн диэн үп үлэһитин кытта ыкса билсэрэ биллибит. Онон бу боппуруоска Кир Стармер Мандельсоны посол оҥорбутун иһин улаханнык кириитикэлэммит. Сорох эспиэрдэр Трамп бу дьоҕус боппуруоска болҕомтотун уурбутуттан улаханнык соһуйбуттар. Аан дойду таһымынан ыллахха, ити адьас кыра буоллаҕа, этэргэ дылы, муораҕа хааппыла…

Суруйалларынан буоллаҕына, Трамп Англияҕа үөрүүлээх мунньахха кыттыбыт. Ону тэҥэ, Виндзорскай кэриэппэскэ сылдьыахтаах. Ис-иһигэр киирдэххэ, үөрүүлээх мунньахха эрэ буолбакка, аан дойдуга буола турар бэлитиичэскэй боппуруоһу быһаарса тиийэр диэн тойоннууллар. Биллэн турар, оннук. Уот ыла, чэй иһэ эрэ кэлбэтэ чуолкай буоллаҕа.

Трамп утарылаһааччылара кини Эпштейнниин түспүт хаартыскатын Виндзорскай замокка сырдатан көрдөрбүттэр диэн ITV иһитиннэрэр. Онно да кинини сөбүлээбэт дьон баар буоллахтара. Аны туран, Кир Стармер Дональд Трамп Великобританияҕа судаарыстыбаннай соругунан кэлэ сылдьар кэмигэр ыстаалга түһээн түһэрсэ сатаан баран, эрэлин сүтэрбит диэн суруйбуттар. Бэйэлэрин да истэригэр өйдөспөт быһыы-майгы тахсар буоллаҕа.

Киевкэ cаарбахтыыллар

Киевкэ Зеленскэйдэригэр саарбахтыыр буолбуттара иһиллэр. Дьиҥэр, маннык санаа-оноо үөскээбитэ син балачча буолла. Дьэ ол туохха саарбахтыыр буолбуттарый? Кини быһаарар ылыныылара мөлтөөн эрэрин эспиэрдэр ыйаллар. Кэлиҥҥи кэмҥэ кини быһаарыныылара барыта сөбө суоҕун этэллэр. Киевкэ олорор байыаннай ырытааччы Зеленскэйи тулалыыр дьон бары да кэриэтэ “вакуум” иһигэр олороллор диэбитин РБК суруйар. Foreign Policy сурунаалга Украина тойоно уонна кини үөлээннээхтэрэ буола турар балаһыанньаны адьас атыннык ылыналларын суруйбуттар. Сурунаалга Киев олохтоохторун ортолоругар бырабыыталыстыбалара сөбө суох хардыыны оҥороллорун туһунан санаа, толкуй үөскээбитин тиспиттэр уонна Киевтээҕи норуоттар икки ардыларынааҕы социология институтун толорооччу дириэктэрэ Антон Грушецкэй «кэлиҥҥи хардыылара эрдэттэн былааннамматаҕа көстөр» диэн этиититтэн холобурдаан биэрбиттэр.

Итинник араллаантан сылтаан, Украина олохтоохторо 18‑тан 22‑гэр диэри саастаах эдэр дьон дойдуларыттан тэскилиэхтэрэ диэн долгуйалларын туһунан эбии ытаһалаан биэрбиттэр. Бу, биллэн турар, Украина сэбилиниилээх күүстэригэр сыанан аҕаабат. Санатар буоллахха, Зеленскэйдэрэ Владимир Путины кытта көрсүөн баҕарарын иһитиннэрбит. Ол эрээри, Москваҕа буолбатах диэбит. Ол гынан, наһаа кини этэринэн барбаттара буолуо ээ. Син биир Путин уонна Трамп ону быһаарар буолуохтаахтар.

Грузия иэһин төннөрбүт

Бу күннэргэ Грузия хас да сыл устата илдьэ сылдьыбыт иэһин Арассыыйаҕа төннөрбүт. Бу туһунан РБК суруйар. 2025 сыл тохсунньу ыйынааҕы туругунан иэс 7,87 мөл. долларга тэҥнэһэр буоллаҕына, олунньуга 3,997 мөл. долларга диэри түспүт. Бу иэс атырдьах ыйыгар диэри ыйанан турбут уонна бу күннэргэ сотуллубут. Ону тэҥэ, Тбилиси Азербайджаҥҥа, Арменияҕа, Казахстаҥҥа, Ираҥҥа, Нидерландыга уонна Турцияҕа иэһиттэн төлөрүйбүт. Көрөрбүт курдук, туох баар иэһин төлөөбүт. Итини хантан ылан төлөөтө диэн бэлитиичэскэй эспиэрдэр уорбалыыллар. Арааһа, көмөлөспүт буолуохтаахтар. Дьэ онтуларын Грузияттан тугунан толутан таһаараллар? Дьэ көстөн иһиэҕэ.