Каникул кэмигэр “Белоснежка уонна сэттэ гном” остуоруйаҕа ыалдьыттаа

Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет тыйаатыра бэйэтин көрөөччүлэрин кулун тутар 25-26 күннэригэр “Белоснежка уонна сэттэ гном” балет туруоруутугар күүтэр.

Оҕолорго аналлаах  балет үтүө уонна куһаҕан санаалаах дьоруойдар тустарынан кыраһыабай остуоруйа эрэ буолбатах. Хас биирдии киһиэхэ бэйэтигэр уонна инникитин сырдыгынан сыдьаайар олоххо эрэли үөскэтэр, эйигин араҥаччылыыр, харыстыыр аанньал баарын туһунан романтическай остуоруйа. Онуоха кырачаан көрөөччүлэр остуоруйа дойдутугар ыалдьыттыылларыгар биллиилээх композитор Карен Хачатурян муусуката эмиэ көмөлөһүөҕэ.
Сүрүн оруолларга талааннаах балерина Елена Посельская (Белоснежка) уонна балет артыыһа, СӨ үтүөлээх артыыһа Павел Необутов оонньуохтара. Кинилэр иккиэн саха бастакы балерината Аксения Васильевна уонна Саха сиригэр хореография училищетын төрүттээн, бастакы дириэктэринэн үлэлээбит Наталья Семеновна Посельскаялар ааттарынан хореография училищетын 2008 сыллаахха бүтэрбиттэрэ. Ити сыл Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет тыйаатырын артыыһынан ылыллыбыттара.

“Белоснежка” мультиктан “этиттэрэн”?

Елена оҕо эрдэҕинэ кини инники дьылҕатын таайтара эппит дьикти түгэн буолбут. Төрөппүттэрэ оччолорго олус муодунай бастакы видеомагнитофоннарын атыыласпыттар. Аҕалара ханнык эмэ мультиктаах видео-кассета ылаары маҕаһыыҥҥа барбыт. Билигин Елена сөҕөрө уонна дьиктиргиирэ диэн, “Белоснежка уонна сэттэ гном” кассетаны ылан аҕалбыт. Кыысчааннара Елена бу мультигы улаатыар диэри (бэйэтэ күлэ-күлэ этэринэн, тэстиэр диэри) умсугуйан көрбүт. Онтон үөрэҕин бүтэрэн тыйаатырга кэлбитигэр сүрүн партияҕа бастакы оруолунан Белоснежка буолбут. Елена олус соһуйбут уонна дьылҕатыгар махтана санаабыт.
Елена Посельская «Ромео и Джульетта», «Белоснежка и  семь гномов», «Щелкунчик», «Тщетная предосторожность», «Принцесса Луны» уо.д.а. балеттарга сүрүн партиялары толорор талааннаах артыыска.
“Балет артыыһын идэтин олоххор аналыҥ быһыытынан ылынарыҥ уонна үлэҕэр “умайарыҥ” ордук суолталаах. Белоснежка туһунан мультипликационнай киинэлэр да, кинигэлэр да бааллар. Онтон биһиги хамсаныынан, пластиканан кэпсиибит. Оҕолор — эн хайдах оонньуургун, уобараскын төһө арыйаргын эндэппэккэ билэр көрөөччүлэр. Онон кинилэр өйдүүллэрин курдук, үҥкүү тылынан күүскэ көрдөрүөхтээхпит”, — диэн буолаары турар испэктээк туһунан кылгастык ис-иһиттэн сырдаан олорон кэпсиир.
Елена Посельская олоҕун аргыһа – Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет тыйаатырын солиһа, Наталья Посельская сиэнэ Аркадий Посельскай (Аркадий бииргэ төрөөбүт балта Алисия эмиэ балет оскуолатыгар үөрэнэр). Еленалаах Аркадий иккиэн Дьокуускайдааҕы хореографическай училищены бүтэрбиттэрэ, билигин икки оҕолоохтор.

“Балет артыыһа – сүрүннээн эр киһи идэтэ”

Павел Необутов Тверь куораттан төрүттээх, Москваҕа хореография училищетыгар үөрэммит, кэлин учууталынан үлэлээбит ийэтэ 1980-с сылларга Дьокуускайга көһөн кэлбитэ. Сотору 12 саастаах уолун Пашаны Дьокуускайга хореография училищетыгар аҕалбыта.
Павел оҕо сылдьан араас видеокассеталары холбоон баран, дьыбаанын үөһээ тахсан үҥкүүлүүр идэлээҕэ. Өссө хореография училищетыгар үөрэнэ сылдьан, Опера уонна балет тыйаатырыгар улахан сыанаҕа тахсыбыта (“Золушка” испэктээккэ оонньуохтаах артыыс ыалдьан хаалбытыгар принц оруолугар ыҥырбыттарыгар кылгас кэм иһигэр оруолун үөрэтэн, СӨ үтүөлээх артыыһа Юлия Мяриналыын оонньообута). Кэлин 2014 сыллаахха Култуура уонна ускуустуба Арктикатааҕы судаарыстыбаннай институтун исполнительскай ускуустуба факультетын (хореография) бүтэрбитэ. Кини – Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх артыыһа, Сочига Юрий Григорович “Молодой балет мира” норуоттар икки ардыларынааҕы V куонкуруһун дипломана.
“Балет артыыһа – сүрүннээн эр киһи идэтэ дии саныыбын. Тоҕо диэтэххэ, олус ыарахан уонна эппиэтинэстээх. Эн бэйэҕэр эрэ буолбакка, бииргэ үҥкүүлүүр артыыскар, педагогтаргар, кэлэктиипкэр, салалтаҕар, көрөөччүлэргэр улахан эппиэтинэстээххин. Аны күн солото суох дьарыктанаҕын. Тыйаатыр сыанатыгар үтүө санаалаах, куһаҕан майгылаах, үчүгэй уонна куһаҕан уобарастары арыйаҕын. Эйиэхэ бэйэҥ кыаххын араас хайысхаҕа тургутар уонна тулалыыр эйгэни өссө үчүгэй оҥорор кыах бэриллэр. Аны наар бэйэҕин кыайар туһугар үлэлиигин: көрөөччү болҕомтотун сатаан тардыахтааххын. Тоҕо диэтэххэ, ардыгар оҕолорго чуҥкук соҕус буолар, аралдьыйыахтарын да сөп.
Ханнык баҕарар артыыс киһиэхэ кыра оруол диэн суох. Ардыгар кыра да оруол чаҕылхай уонна ордук өйгө умнуллубаттыы хаалыан сөп”, — диэн балет артыыһын идэтин талбытын хаһан да кэмсиммэтин туһунан этэр.
Необутовтар биир оҕолоохтор.

Улахан артыыстар харахтарын далыгар…

Елена уонна Павел Саха сиригэр балет ускуустубатын төрүттээбит уонна сайыннарбыт Аксения уонна Наталья Посельскаялар ааттарынан хореография училищетыгар  бииргэ үөрэммиттэрэ. Опера уонна балет тыйаатырыттан чугас үөрэммит, тыйаатыр туруорууларыгар маассабай сыаналарга кыттыбыт, этэргэ дылы, харахтарын далыгар улааппыт эдэр дьону (8-с выпуһу), тыйаатыр кэлэктиибигэр тута балет артыыһынан ылбыттара.
“Уопсайынан, эдэркээн, уопута суох артыыһы тыйаатыр салалтата сүрүн оруолларга  аныыра олус долгутуулаах. Ол аата салалта эйигин бэлиэтии көрбүт диэн буолар.
Балет артыыһын сыанаҕа үйэтэ кылгас, 20-чэ сыл үҥкүүлүөххүн сөп. Биһиги хайыы үйэ 17 сыл үҥкүүлээтибит. Иккиэн үрдүк үөрэхтээхпит: педагог-репетитор (П.Необутов), педагог (Е.Посельская) идэлээхпит. Инникитин хореография училищетыгар, оҕо ускуустубатын оскуолатыгар, оскуолаларга классическай үҥкүүгэ преподавателлыахпытын эбэтэр куруһуоктары арыйан үлэлэтиэхпитин уо.д.а. сөп”, — диэн сэһэргииллэр.

Өрүү үрдүк үктэлгэ дьулуһаҕын

-Көрөөччүнү балеты көрөргө, өйдүүргэ хайдах иитиэххэ сөбүй?
П.Необутов: “Бастатан туран, тыйаатырга хойутаабакка кэлиэххэ наада, тоҕо диэтэххэ, атын көрөөччүгэ мэһэйдиигин. Ардыгар көрөөччү тыйаатыры киинэ тыйаатырын курдук санаан, араас аһылыгы илдьэ киирэн хачыгыраан, тыаһаан-ууһаан барыан сөп. Туох да диэбит иһин, тыйаатыр – үрдүк ускуустуба, көрөөччү материальнай буолбакка, духуобунай баайы иҥэринэр храма. Онон, биһиги, артыыстар, эдэр көлүөнэни иитэргэ эмиэ улахан эппиэтинэһи сүгэбит. Холобур, мин эмиэ “Белоснежка уонна сэттэ гном” балеты көрөн улааппытым”.
Е.Посельская: “Мин санаабар, билигин олус элбэх ыччат биһиги туруорууларбытыгар  сылдьар буолла. Төрөппүттэр оҕолорун кыра эрдэхтэриттэн тыйаатырга аҕалаллар эбэтэр бүтүн оскуоланан кэлэллэр”.
-Балет артыыһа испэктээк иннинэ хайдах бэлэмнэнэрий?
П.Н.: “Артыыстар бары араастык бэлэмнэнэллэр. Онтон мин испэктээк иннинэ сынньана түһүөхпүн, уобараһым туһунан өссө толкуйдуохпун, ону тэҥэ наһаа ыгыллыбат туһугар кыратык ыраас салгыҥҥа күүлэйдии түһүөхпүн сөп”.
Е.П: “Мин эмиэ күнүс хайаан да кыратык сыта түһэн сынньанабын. Онтон тыйаатырбар испэктээк 2-3 чаас иннинэ кэлэбин. Бүрүчүөскэбин сааһылыыр, гирииммин оҥостор кэмим хайыы үйэ миигин уобараспын арыйарбар бэлэмниир.
-Испэктээк кэннэ оонньообуккутуттан астыммат буолуу баар буолар дуо?
Иккиэн: “Хайаан да баар буолар. Ол сөп. Тоҕо диэтэххэ, ускуустубаҕа, чуолаан балекка, барыта эриэ дэхси үчүгэй буолбат. Онон, инникигэр өссө сыаллаах-соруктаах буолаҕын, куруук сайдарга, үүнэргэ дьулуһаҕын. Төһө да биир испэктээккэ элбэхтик оонньообутуҥ иһин, уопутуран истэҕиҥ аайы өссө үчүгэйдик үҥкүүлүүгүн, уобараскын киэҥник арыйаҕын.

Туруорааччы-балетмейстер – СӨ үтүөлээх артыыската, “Балет” сурунаал “Душа танца” бирииһин лауреата Мария Сайдыкулова.
Худуоһунньук-туруорааччы, балетмейстер – СӨ култууратын туйгуна Марьяна Оконешникова.

Елена Посельская — “Кыһыл көмүс мааска” тыйаатыр ХV бэстибээлин (2009 с.), тыйаатыр Монголияҕа (2010 с.), Арассыыйа киин эрэгийиэннэрин куораттарыгар норуоттар икки ардыларынааҕы гостуруолларын (2016 с.), “Стерх” классическай балет Бүтүн Арассыыйатааҕы бэстибээлин (Дьокуускай к., 2011-2019 сс.), “Видеть музыку” Арассыыйа мусукаалынай тыйаатырдарын
I, III бэстибээллэрин (Москва, 2016 с., 2018 с.) кыттыылааҕа.

Павел Необутов — “Кыһыл көмүс мааска” тыйаатыр ХV бэстибээлин (2009 с.), тыйаатыр Монголияҕа Хабаровскайга, Комсомольск-на-Амуре, Биробиджаҥҥа, Арассыыйа куораттарыгар гостуруолларын, Японияҕа “Щелкунчик” испэктээк уонна кэнсиэр (2014 с.), Пекиҥҥэ “Князь Игорь” оператын норуоттар икки ардыларынааҕы премьератын, “Стерх” классическай балет Бүтүн Арассыыйатааҕы бэстибээлин (2011-2019 сс.), “Видеть музыку” Арассыыйа мусукаалынай тыйаатырдарын I, III, V бэстибээллэрин (Москва, 2016, 2018, 2020), “Улахан гостуруоллар” федеральнай бырайыак чэрчитинэн Тыва Өрөспүүбүлүкэтигэр тыйаатыр гостуруолун (2019 с.) кыттыылааҕа.

Елена Посельская, Павел Необутов тыйаатыр артыыстарын кытары ыам ыйыгар Москваҕа “Аламай таас” балетынан “Кыһыл көмүс мааска” бириэмийэтигэр кытта барарга бэлэмнэнэллэр.