Кэрэҕэ уһуйааччы, үрдүк таһымнаах учуутал

Владимир Петрович ырыалара – биһиги олохпут ичигэс эйгэтэ… Владимир Индигирскэй аатын билиҥҥи кэмҥэ истибэтэх киһи аҕыйах буолуо дии саныыбын. Бу эргиччи талааннаах, нууччалыы эттэххэ “музыкальный деятель”. Ол гынан, кини, бастатан туран, муусукаҕа уонна ырыаҕа оҕолору үөрэтээччи, киэҥ билиилээх уһуйааччы.

Быйыл Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Владимир Путин 2023 сылы “Педагог уонна уһу­йааччы”, оттон өрөспүүбүлүкэбит Ил Дархана Айсен Николаев “Үлэ сыла” диэн биллэрбиттэрин чэрчитинэн, сахалыы киэҥ эйгэҕэ Владимир Индигирскэй туһунан сырдатыахпын баҕа­лаах этим, ол гынан, урут да син балайда суруйдахтара, онон кинини аҕыйах ыйытыыга хоруйдууругар көрдөстүм. Ону таһынан, ити эйгэҕэ билигин таһаарыылаахтык үлэ­лии-хамныы сылдьар үөлээннээхтэриттэн аҕыйах иһирэх тылларын хомуйан тистим.

“Хаһан эрэ, улааттахпына, дьону үөрдэ ыллыам…”

– Владимир Петрович, муусука эйгэтигэр, ыраах хоту дойду оҕото, хайдах тардыстан кэлбиккиний? Эн дууһаҕар муусука хайдах киирбитэй?

– Оҕо эрдэхпинэ тус Хоту да, Саха сирин биллэр артыыстара айаннаан кэлэн, быыкаа кулууппутугар кэнсиэр көрдөрөллөрө. Кинилэр ырыаларын-тойуктарын ис дууһабынан таттаран туран истэрим уонна, баҕар, хаһан эрэ, ­улааттахпына мин эмиэ итинник тахсан дьону үөрдэн ыллыам, диэн санаа оҕо куппар иҥмитэ буолуо дии саныыбын.

Ордук өйбөр: Александр Алексеев “Вижу чудное приволье”, Матвей Лобанов «Блоха», СӨ норуодунай артыыһа Марина Попова «Дударь молодой», Юрий Платонов «Лена өрүс», Наталья Трапезникова «Белый снег», Марфа Колесова «Оленегорскай һээдьэтэ» онтон да атыттар өйбөр хатанан хаалан, уһун, хараҥа тымныы кыһын сүрэхпин сылыталлара, өр испэр дуорайаллара. Ол да иһин буолуо, 1973 сыл­лаахха мусукаалынай оскуолаҕа үөрэнэ киирбитим. Онтон ыла бу эйгэҕэ куустаран, үлэ­лии-хамныы сылдьарым олоҕум биир чаҕылхай сорҕото.

– Олох киэҥ аартыгар тахсаргар эйигин өйөөбүт, сүбэ-ама биэрбит дьоннордоох буоллаҕыҥ. Элбэхтэн кимнээҕи ордук чорботон ааттыаҥ этэй?

– Оннук, олус махтана саныыр уонна умнубат, ытык­тыыр уһуйааччылардаахпын. Ол: Тамара Сафронова (мусукаалынай училище завуһа, кэлин Муусука үрдүкү ос­­куолатын проректора), Иван Игнатьев (Мэҥэ Хаҥалас оро­йуонун Ленин аатынан соп­хуоһун парткэбиниэтин сэбиэ­диссэйэ), биллиилээх үтүөкэн дьоннор: Феврония Баишева, Галина Кривошапко, Степан Дадаскинов, Степан Емельянов онтон да атыттар.

Улахан үөрүү, сыанабыл – үөрэнээччилэриҥ ситиһиилэрэ

– Эн олоҕуҥ тухары муусука эйгэтигэр оҕолору, ыччаты угуйан, үөрэтэн, иитэн кэллиҥ. Ити барыта педагог уонна уһуйаач­чы сыралаах үлэтэ. Эн үлэҥ түмүгүттэн саамай туохтан астынаҕын?

– Ханнык баҕарар иитээччигэ, учууталга, уһуйааччыга саамай улахан үөрүү уонна сыанабыл – үөрэнээччилэриҥ ситиһиилэрэ. Кинилэр тулалыыр эйгэҕэ, дьоҥҥо-сэр­гэҕэ туһалаах идэни ылан таһаа­рыылаахтык үлэлии-хамныы сылдьаллара, олохторугар сөп суолу талыылара. Үөрэнээччилэрим билигин бары атахтарыгар турбут араас идэлээх улахан дьон. Кинилэргэ ис дууһаларыгар иҥмит муусука олоҕу киэҥник ылыналларыгар көмөлөһөрө биллэр. Хас биирдии үөрэнээччибинэн киэн туттабын.

– Эдэр көлүөнэ уһуйаач­чыларга, ырыа айааччыларга баҕа санааҥ?

– Хас биирдии уһуйааччы, учуутал эйгэтигэр киирэр дьоҥҥо тус этиим: талбыт идэҕитин, үөрэнээччилэргитин таптааҥ, ис дууһаҕытын ууран туран үлэлээҥ. Оннук бэриниилээхтик үлэлиир са­­нааҕыт суох буоллаҕына, оҕолору кытта үлэлээмэҥ.

Норуот билиниитин ылыы мээнэҕэ кэлбэт

Владимир Петрович хоруйдарын истэн баран, салгыы кинини үчүгэйдик билэр, алтыһар дьонноруттан аҕы­йах тылла этиэххит дуо диэн көрдөстүм.

Алексей Егоров, СӨ Ырыа айааччыларын сойууһун салайааччыта, СӨ норуодунай артыыһа:

– СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Владимир Петрович Индигирскэй саха мусукаалынай ускуустубата сайдыытыгар ураты кылааты киллэрбит уонна ол туһугар билигин да үгүс сыратын биэрэн үлэлии-хамсыы, айа-тута сылдьар биһиги биир саамай киэн туттар мусукааммыт, ырыа айааччыбыт буолар. «Мусукаалынай солуон» биэрии ааптарын, ыытааччытын уонна мусукаалынай кириитик быһыытынан киэҥник биллэр. Норуот билиниитин ылыы диэн мээнэҕэ кэлбэт: үгүс сыраттан, идэҕэ бэриниилээх буолууттан тахсар буоллаҕа. Аны ону чиэс­тээхтик илдьэ сылдьыы диэн айар киһиэхэ үрдүк эппиэти­нэс, ирдэбил.

Владимир Петрович ырыа айааччы быһыытынан П.Тулааһынап тылларыгар «Сулустар» диэн бастакы ырыатынан киэҥник биллибитэ. Ама ким билбэтэҕэй,
С. Дадаскинов тылларыгар үгүс дьон кутун туппут «Ийээ, сыллаан ылыым дуу?» диэн ырыатын… Тус бэйэм санаабар, Ийэҕэ анаммыт ырыалартан биир саамай бастыҥнара, иһирэхтэрэ.

Ол курдук, И.Алексеев тылларыгар «Хайаан да кэлиэҕим» диэн ырыатын саха норуотун тапталлаах, сүгүрүйэр ырыаһыта Эдьиий Марыына олус сөбүлээн олоҕун тиһэх күннэригэр диэри дьонугар-сэр­гэтигэр ыллыыр, биир саамай астына толорор ырыата этэ. Владимир Индигирскэй хас да айымньыта саха ырыатын антологиятыгар дьоһун миэстэни ылан киирбитэ. Идэтинэн хоровик буолан, бу хайысха норуокка тарҕаныытыгар, маассабай буолуутугар үгүс үлэни ыытан кэллэ.

Альбина Тарабукина, саха араадьыйатын «Тэ­тим” эрэдээксийэтин шеф­-эрэдээктэрэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ:

– Владимир Индигирскэй саха мусукаалынай ускуустубатыгар сүҥкэн кылаата – кини аҥаардас мелодист, композитор, ырыаһыт эрэ курдук буолбакка, кэрэни, үйэлээҕи тарҕатар аналыгар сытар. Саха араа­дьыйатыгар үлэлиир кэмигэр норуот духуобунай нэһилиэстибэтин байытыыга бэрт айымньылаахтык үлэлээн, үйэлээх суолу тэлбитэ. Оччолорго, самодеятельнай кэлэктиип­тэртэн саҕалаан, мусукаа­лынай ускуустуба чыпчаалыгар – опера ырыаһыттарыгар, бу эйгэ диэйэтэллэригэр тиийэ сырдаппыт үйэлээх биэриилэрэ билигин араадьыйа «Көмүс пуондатыгар» ки­­чэллээхтик уурулла сыталлар.
В. Ин­дигир­скэй П. Розин­скайаны, Г.Кривошапконы, Ф.Баи­шеваны, О.Иванованы, З.Сте­пановы о.д.а. норуот киэн туттуута буолбут дьоһун дьонун кытта бииргэ алтыспыт, үлэлээбит, кинилэри үйэтиппит суруналыыс, композитор! Кинини өссө үрдүк таһым­наах педагог, кэрэҕэ уһуйааччы быһыытынан дириҥник ытык­тыыбын. Владимир Петрович иитиллээччилэрэ Саха сирин аан дойду түһүлгэтигэр дорҕоон­ноохтук ааттатан, педагогтарын кыаҕын, сатабылын ырылхайдык туоһулууллар.

Барҕа махтал буоллун, учууталбар!

Суруйуубун Владимир Петрович иитиллээччитэ, билигин Норуоттар икки ардыларынааҕы арктическай оскуо­ла 11-с кылааһын үөрэнээччитэ Вася Винокуров санаатынан түмүктүүбүн:

– Мин Владимир Петрович салалтатынан 8 сыл устата “хоровой” салааҕа үөрэнэн туйгуннук бүтэрбитим. ДШИ 2 үөрэммит оҕо сааспын олус күндүтүк саныыбын. Биһиги учууталбыт салайыытынан араас кэнсиэрдэргэ, күрэхтэргэ кыттар этибит. Ол курдук Саха опера уонна балет тыйаатырын сыанатыгар хорунан хаста да ыллаабыппыт. Москваҕа, Кытайга эмиэ баран үрдүк таһымнаахтык кыттыыны ылбыппыт. Тус бэйэм учууталбын Владимир Петровиһы олус диэн ытыктыыбын, киниттэн элбэххэ үөрэммитим. Киниэхэ дьолу, ситиһиини, элбэх үчүгэй үөрэнээччилэри, кытаанах доруобуйаны баҕарабын.

Маргарита Винокурова,  педагогика билимин хандьыдаата,

СӨ үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, Арассыыйа Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ.