Киһини “алдьатар” астар

“Эн тугу аһыыгын да, оннук буолаҕын” диэн нуучча өһүн хоһооно баар. Кырдьык, киһи химическэй эттиктэр атастаһар биорганизмнара буолар. Ас нөҥүө араас наадалаах веществолары ылабыт, онон тыыннаах олоробут. Өр кэмҥэ буортулаах астары аһаатахха, химическэй эттиктэр организмҥа мунньуллан, киһини ыарыы буулуура биллэр суол.

Кэнсиэрбэ. Ас өр харалларын туһуттан араас консерваннары манна куталлар. Ол доруобуйаҕа буортулаах. Күүстээх уокка буһарбыттарын түмүгэр битэмииннэрэ урусхалланаллар, онон улахан туһата суох. Биирдэ-иккитэ сииргэ куттала суох, арай куруук кэнсиэрбэнэн аһыыр алдьатыылаах.

Маргарин. 30 солкуобайдаах маргарины туохтан оҥороллоро буолуой? Доруобуйаҕа буортулаах пальмовай арыы, транс-сыа, эмульгатор, консервант. Куруук маннык маргарины сиир киһи веществоларын атастаһыга буккуллар, искэннээх ыарыылар үөскүүллэригэр олук уурар. Араас бэчиэнньэни, бурдук аһы атыылаһаргытыгар толкуйдааҥ: бу маргаринтан оҥорбуттар дуу, сыаналаах ынах арыытыттан дуу?

Туус. Олус элбэх туустаах аһы сиир буоллахха, туус уҥуохтан кальцийы сууйан таһаарар, онон остеопороз диэн ыарыы үөскүүр. Ордук сааһырбыт дьон туустан туттунуохтаахтар. Туустаах оҕурсуну, сыаны, балыгы, ыыһаммыт халбаһыны, сосисканы, кэнсиэрбэни сиэ суохтаахтар.

Рафинированнай арыы, саахар, бурдук, мокоруон. Бу күн аайы сиир астарбыт туох буортулаахтарый? Натуральнай ас куртахха буһар веществолардаах. Бородууктаны ыраастааһын, маҥхатыы, тупсарыы, өр хараллар оҥоруу рафинадтааһын диэн буолар. Ол түмүгэр туһата сүтэр, ону ааһан, кыайан ситэ буһарыллыбат буолар, ис-үөс үлэтин буортулуур.

Гаастаах утахтар, майонез, кетчуп, чипсы, доширак, о.д.а. Бу астар буортуларын туһунан элбэхтик суруллубута, онон хатылыы барбаппыт.

«Саха сирэ» хаһыат архыыбыттан,

Ангелина Васильева