«Киин куорат кыһатыгар үөрэниэхпин баҕарабын…»

Аныгы оҕолор ыырдара кэҥээн, киин куораттар үрдүк үөрэхтэрин кыһаларыгар туттарсыан баҕалаах элбэх. Онон бу сырыыга чопчу үрдүк үөрэххэ туттарсыы уонна атын куоракка үөрэнэ киирэргэ туох уопсай сүбэни тутуһар табыгастааҕын сырдатабыт.

БКЭ уонна “Поступи онлайн” портал

Аныгы оҕо үксэ киин, киэҥ, сонун сиргэ талаһар. Бастакытынан, элбэх киһи биир кэлим эксээмэни сиилиир эрээри, тустаах эксээмэн саамай үчүгэйэ бу — оҕо баҕарбыт үөрэҕэр, дойду ханнык баҕарар муннугар саастыылаахтарын кытта тэҥҥэ күөн күрэстэһэр кыаҕа. Иккиһинэн, куһаҕан да үчүгэйдээх диэбиккэ дылы, дьаҥ кэлэн бэрт түргэнник тэйиччиттэн үөрэххэ туттарсыы көрүҥэ олоххо киирдэ. Оҕо ханна даҕаны барбакка дьиэтиттэн олорон сайабылыанньатын тэйиччиттэн ыытар кыахтанна. Арай, эбии тургутуулаах идэлэргэ миэстэтигэр тиийэн туттарар ирдэнэр. Онон Саха сирин тас өттүгэр туттарсыан баҕалаахтар “Поступи онлайн” платформа, үрдүк үөрэхтэр бэйэлэрин саайтарын нөҥүө сайабылыанньаны ыытан, үөрэххэ киирэр кыахтаахтар.

Бүддьүөт миэстэтэ элбэх

Дойду үрдүк үөрэхтэрин кыһаларын ылан көрдөххө, дьиҥэр, бүддьүөт суотугар элбэх миэстэ көрүллэр. Ол эрээри, оҕо баҕата уонна үлэ ырыынагын миэстэтэ уратылаһар буолан, сорох бүддьүөт миэстэтигэр куонкурус олус үрдүк. Оҕо баҕарбыт үөрэҕэр уонна ирдэнэр, үрдүк хамнастаах, үлэ миэстэтэ көстөр идэҕэ туттарсара табыгастаах.

Тус сыаллаах үөрэх – бу үөрэххэ туттарсааччы үлэ биэрээччини (сакаасчыты) кытта сөбүлэҥ түһэрсэр итиэннэ үөрэҕин кэнниттэн тустаах тэрилтэҕэ тиийэн 3-5 сыл үлэлиир мэктиэлээх бүддьүөт суотугар үөрэнэр.

Манна даҕатан эттэххэ, бу иннинэ үрдүк үөрэхтэр төлөбүрдээх миэстэни хааччахтаабат эбит буоллахтарына, быйылгыттан саҥа бэрээдэгинэн бүддьүөт миэстэтин курдук ыйар буоллулар. Ол эбэтэр төлөбүрдээх үөрэххэ туттарсар эмиэ уустугурар чинчилээх. Чахчы үрдүк бааллаахтар эрэ күөн күрэстэһэн киирэр буолуохтара. Бу, биир курдук үрдүк үөрэххэ чиҥ билиилээхтэр эрэ үөрэнэллэригэр сирдиэҕэ. Иккис курдук, элбэх оҕону “ытатара” буолуо.

Өрөспүүбүлүкэтээҕи тутар хамыыһыйа

Үөрэх уонна билим министиэристибэтигэр иһитиннэрбиттэринэн, 2023 сыллаахха СӨ Бырабыыталыстыбатын 445‑с нүөмэрдээх дьаһалыгар олоҕуран, Саха сиринээҕи уонна өрөспүүбүлүкэ тас өттүнээҕи үрдүк, орто тус сыаллаах үөрэхтэргэ ылыы былаанын бигэргэппиттэр. 2025–2026 үөрэх дьылыгар барыта 810 миэстэ көрүллүбүт. Ол иһигэр 561 миэстэ Саха сиринээҕи үөрэхтэргэ, 249 миэстэ өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр баар үөрэх кыһаларыгар.

Үөрэххэ туттарсааччылар 2025 сыл бэс ыйын 20 күнүттэн СӨ бүддьүөтүттэн өйөбүллээх миэрэлэр тус сыаллаах миэстэлэригэр Өрөспүүбүлүкэтээҕи тутар хамыыһыйаҕа докумуоннарын туттараллар. Ыйытыылаах уонна сиһилии быһаарыыны эрэйэр буоллахтарына 8–914–247–97–22 нүөмэринэн уонна rpkpriem@mail.ru электроннай буочтанан ыйытыахтарын сөп.

Тус сыаллаах үөрэх диэн тугуй?

Тус сыаллаах үөрэх — бу үөрэххэ туттарсааччы үлэ биэрээччини (сакаасчыты) кытта сөбүлэҥ түһэрсэр итиэннэ үөрэҕин кэнниттэн тустаах тэрилтэҕэ тиийэн 3–5 сыл үлэлиир мэктиэлээх бүддьүөт суотугар үөрэнэр. Үөрэҕин бүтэрэн баран дуогабардаспыт тэрилтэтигэр тиийэн үлэлээбэт түгэнигэр, суутунан үөрэттэрбит харчыларын ылар түгэннэрэ элбэх. Билигин сокуон кытаатан турар. Онон тус сыаллаах миэстэҕэ киириэх иннинэ эрдэттэн толкуйданар ордук.

Бэс ыйын 10 күнүгэр диэри үлэ биэрээччилэр (сакаасчыттар) “Работа в России” платформаҕа ханнык идэҕэ киирээччилэри кытта сөбүлэҥ түһэрсиэхтэрин сөбүн суруйбуттара. Үөрэххэ туттарсыы саҕана абитуриеннар платформаҕа киирэн ханна миэстэ баарын көрөр кыахтаахтар. Уонна урукку курдук тэрилтэни кытта сөбүлэҥи эрдэ буолбакка, үөрэххэ киирэн баран балаҕан ыйын 1 күнүгэр диэри түһэрсэллэр. Өскөтүн ыйыллыбыт болдьоҕор сөбүлэҥ түһэрсибэтэхтэринэ, киирбит үөрэхтэриттэн ууратыахтарын сөп диэн быһаараллар.

Саҥа уларыйыылар

Аны ханнык баҕарар үрдүк үөрэххэ туттарсыыга быйыл туох сүрүн уларыйыылар киирбиттэрин чопчулуур оруннаах.

Үөрэххэ ылалларыгар сөбүлэҥ (согласие о зачислении). Быйылгыттан аттестат (оригинал) оннугар үөрэххэ ылалларыгар сөбүлэҥ ыытар ирдэнэр. Маны биир эрэ үрдүк үөрэх кыһатыгар ыытыахха сөп. Өскөтүн абитуриент “Судаарыстыбаннай өҥө” (“Госуслуги”) саайтыгар ирдэнэр бэлиэни туруорбут буоллаҕына, электроннай көрүҥүнэн сөбүлэҥ ыытыллыбытынан ааҕыллар.

Тус сыаллаах тус ситиһии. Тус сыаллаах кубуотанан туттарсааччылар үлэ биэрээччи (сакаасчыт) идэҕэ эрдэттэн туһаайыыга ыытар тэрээһиннэригэр кыттыбыт түгэнигэр, үөрэххэ киирээччигэ тус ситиһиилэрин иһин эбии 5 баал ааҕыллар. Оҕо олимпиадаҕа, успуорка, кэмпириэнсийэҕэ о. д.а. ситиһиилэргэ барыта холбоон муҥутаан 10 баалы ылар кыахтаах. Онон ити этиллибит 5 баалы кытта холбоон 15 баалы сурунуон сөп. Ол эрээри, бу барыта докумуонунан бигэргэтиллибит, сэртипикээттэрэ баар уонна абитуриент сайабылыанньатын ыытарыгар ыйбыт буолуохтаах. Тутар хамыыһыйа бэйэтэ булан ылан кимиэхэ даҕаны эбии баалы суруйан биэрбэтэ чахчы.

Төлөбүрдээх миэстэ хааччахтаах. Үөрэххэ туттарсыы кэмигэр элбэх киһи сэҥээрэрин быһыытынан, үрдүк үөрэхтэр төлөбүрдээх үөрэх миэстэтин эбэр кыахтара суох. Үөрэххэ ылыы 5 ый иннинэ үөрэх тэрилтэлэрэ иһэ үллүбүтэ төһө төлөбүрдээх миэстэҕэ үөрэххэ ылыахтарын сөбүн туһунан иһитиннэриини таһаарыахтаахтар. Хас миэстэни суруйарын үрдүк үөрэх тэрилтэтэ бэйэтэ быһаарар. Урут төлүүр кыахтаах, баала хапсар оҕону барытын ыла сатыыллара. Онон төлөбүрдээх да миэстэлэргэ үрдүк куонкурус буолар чинчилээх.

Үрдүк үөрэх бэйэтин тургутуулара. Туспа кубуотанан үөрэххэ туттарсар бырааптаах дьон (бу бастатан туран, байыаннай дьайыы кыттыылаахтара уонна кинилэр оҕолоро) үрдүк үөрэх бэйэтэ ыытар тургутууларын (внутренние испытания) туттарар бырааптаахтар. Ол иһигэр уопсай куонкуруһунан туттарсар түгэннэригэр эмиэ. Бу курдук быраабы инбэлииттэр уонна тас дойду дьоно эмиэ туһанар бырааптаахтар.

Өрөспүүбүлүкэ тас өртүгэр

Ити барыта үрдүк үөрэххэ туттарсыы уопсай быраабылата. Онтон Саха сирин тас өттүгэр туттарсааччылар кэккэ сүбэлэри туһаналлара хаалбат.

Бастакытынан, өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр туттарсааччылар үөрэххэ ылыы быраабылатын киирэн ааҕаллара булгуччулаах. Аныгы кэмҥэ үгүстэр докумуоннарын тэйиччиттэн ыыталлар эрээри, дойду биллэр-көстөр, ааттаах-суоллаах үрдүк үөрэҕин кыһалара эбии тургутуулары ыытар үгэстээхтэр. Бу чахчы күүстээҕи, кыахтааҕы сүүмэрдээн ылар биир көрдөрүү буолар.

Иккиһинэн, өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн суотугар тус сыаллаах миэстэҕэ туттарсар түгэннэригэр эрдэттэн хамсаналлара, ыйыталаһаллара, чопчулууллара ордук.

Үсүһүнэн, быйыл үөрэххэ киирии орто баала чопчу былырыыҥҥы курдук буолбатаҕын иһин, ааспыт сылларга хас бааллаах оҕолор киирбиттэрин көрөн сирдэтинэр мэһэйдиэ суоҕа.

Төрдүһүнэн, үөрэххэ туттарсааччы элбээбитэ биэс үөрэх тэрилтэтигэр, хас биирдиитигэр биэстии сайабылыанньаны биэрэр бырааптаах. Ол аата барыта 25 исписээлинэс буолар. Хааччына таарыйа сорох сайабылыанньаны олохтоох үрдүк үөрэх кыһатыгар эмиэ биэрэр ордук.

ХААРТЫСКАЛАР: СИА УОННА ПОСТУПИ ОНЛАЙН СААЙТАН.