Салгыы
Ким сырдык ыралаах – ол кынаттаах аттаах

Ким сырдык ыралаах – ол кынаттаах аттаах

29.01.2023, 17:19
А.Чугунов суруйааччылары, учуонайдары кытары
Бөлөххө киир:

Академик, бэрэпиэссэр, суруйааччы РФ, СӨ наукаларын үтүөлээх үлэһитэ,  саха норуота бүттүүнэ киэн туттар, дириҥник сүгүрүйэр киһитэ Афанасий Васильевич Чугунов Мэҥэ Хаҥалас улууһун I Мэлдьэхси нэһилиэгэр 1938 сыллаахха тохсунньу торулуур тымныыта үгэннээн турдаҕына төрөөбүтэ.

Кини өбүгэттэн утумнаабыт саха өркөн өйүн, норуот үйэлэр тухары мунньуммут муудараһын, баай тылын-өһүн, устуоруйатын чинчийбитин, үөрэппитин таһынан, добун үйэлэр кирбиилэригэр олорон ааспыт улуу бөлүөһүөктэр, суруйааччылар, устуоруктар үлэлэрин этигэр-хааныгар, кутугар-сүрүгэр иҥэриммит, билии-сайдыы муҥутуур чыпчаалыгар тахсыбыт, Арассыыйа научнай эйгэтэ билиммит улахан учуонайа буолар.
Афанасий Васильевич Саха сирин тыатын хаһаайыстыбатын үнүстүтүүтүн ректорынан, Тыа хаһаайыстыбатын академиятын преподавателинэн, СӨ Наукатын академиятын вице-бэрэсидьиэнинэн үлэлээбитэ.
Академик Чугуновтыын алтыһыым Тыа хаһаайыстыбатын академиятыгар саҕаламмыта. Мин киниттэн олоҕу ылыныы, анаарыы дириҥ философиятыгар үөрэммиппин, кини хатыламмат сэһэннэрин истибиппин дьылҕам тосхойбут Улуу Дьоло дии саныыбын.
Сарсыарда үлэбит 7 чаастан Тыа хаһаайыстыбатын академиятын культурологиятын кафедратыгар саҕаланара. Академик А.В. Чугунов, бэрэпиэссэр К.Д. Уткин буолан, сарсыардааҥы чэйбитин иһэ-иһэ, күннээҕи суруйууларбытын ырытыһарбыт. Ол кэмҥэ А.В. Чугунов маҥнайгы арамаанын суруйар кэмэ буолан, иэйии, өрө көтөҕүллүү долгунугар сылдьара.
Сарсыардааҥы чэйбитигэр нэдиэлэҕэ иккитэ “Семиотика” лиэксийэлэрин Тыа хаһаайыстыбатын устудьуоннарыгар ааҕар буолан, ХИФУ бэрэпиэссэрэ, бөлүһүөк К.Д. Дьячковскай кыттыһара.
“Оо, мафиялар эмиэ мустан олороллор”, — диэн аантан уруйдаабытынан-айхаллаабытынан үөрэн-көтөн киирэн кэлэрэ…

ххх

Академик Афанасий Васильевич тохсунньу 26 күнүгэр 85 сааһын туолла. Убайым курдук истиҥник саныыр ытыктабыллаах Афанасий Васильевиһы эҕэрдэлээн туран, хоһооммун аныыбын.

Академик А.В. Чугуновка

Сиэдэрэй сибэккилээх,
Силигилиир күөхтээх,
Үрүҥ үрүмэччилээх,
Үүт көлүйэлээх,
Күннээх сирэм алааска
Охонооһой уол күн сирин көрбүтэ.
Мип-минньигэһинэн мичилийэ
Ийэтэ барахсан
Сарсыардааҥы сиккиэр илгийэринии,
Сэмэй-сэмэйдик сибигинэйэн:
«Оҕом барахсан тапталлаах аата
Нооһой буоллун!
Төлкөтүн өйүнэн тобуллун,
Саргытын санаатынан салайдын,
Дьолун үлэнэн дьүһүйдүн!
Оҕом барахсан үйэҥ тухары
Үрүҥ сөлөгөй үктэллэн,
Араҕас илгэ атахтан,
Төлкөлөөх түһүмэл олбохтон,
Уһун уйгу олохтон!» диэн
Ийэтэ барахсан
Айгыр-силик алааһыгар,
Алгыс күннээх туонатыгар,
Кэнчиэрийбэт кэтит кэскил
Түөнэ маҥан түөрэҕин
Төлкөлөөбүтэ үһү.

Уол оҕо барахсан
Оччугуй эрдэҕиттэн,
Остуоруйа сааһыттан
Таптыыр күөхтээх алааһыгар,
Чугас дьонун сылааһыгар
Оонньообута олох манньатынан —
Күн көмүс манньыатынан.
Оонньуур, сүүрэр кытылыгар,
Сибэккилээх кырдалыгар
Кустук эрэ суһумнуура,
Хомус эрэ хоҥкунуура.
Сардаана тырымныыра,
Сардаҥанан саатыыра.
Тыллаах чыычаах тырыптыыра,
Тырыбыныы ыллыыра…

Ким сырдык ыралаах –
Ол кынаттаах аттаах!
Уордаах Дьөһөгөй бэлэҕэ — Сыспалдьыйар сылгыта,
Улуу Үрүҥ Аар Тойон
Уруйдаабыт миҥэтэ
Үөйүллүбэт олус дьикти
Үрүмэччи маҥан ат
Үрүлүйэ толбоннура,
Көмүс сиэлэ долгуннура,
Сатыы маҥан халлаантан
Күөх алааска түспүтэ.
Иҥэрсийэр маҥан ат
Аалай көмүс арҕаһыгар
Суһум сулус үҥкүүлүүр,
Күн күлүмэ сөтүөлүүр.
Солотуулаах суларыгар —
Оҕо сааһыҥ оһуора,
Тырыбынас көнтөһүгэр —
Аар айылҕаҥ лоһуора.
Дьирибинэс дьиримигэр
Эдэр сааһыҥ эриэккэһэ,
Мөһүүрэлээх тэһиинигэр
Үөрэх суолун сырдыга.
Күлүмүрдэс иҥэһэтэ
Күннээх дьолуҥ сулуһа,
Аарыктаах көмүс үүнэ
Үрүҥ Айыы алгыһа!
Алгыс баһа сыаланан
Аан дойду
Ахсым дьоруо сылгылара
Аат ааттаан, албан уккуйан,
Эн тусаһаҕар тоҕууллар,
Эн туонаҕар тохтууллар.
Улуу омуктар улаан сүүрүктэрэ
Уйуһуйа тэбинэн,
Көрүлүү көччүйэллэр.
Халыан норуоттар
Хаҥыл сылгылара
Халылдьыта хаамтаран,
Хара харахтааҕы хараҥарда,
Хайҕахтааҕын хамсаталлар.
Кый дойдуттан кэлбит
Дьэҥкир туйахтаах
Кыталык аттар
Кытыгырас атахтарынан
Кытыастар кыымы саҕаллар,
Күрүө Дьөһөгөй
Эйигин албадытар,
Маанылыыр, атаахтатар.
Үйэлэртэн үөтүллүбүт,
Сэтии буолан үүрүллүбүт
Сардаҥалаах сылгылар
Сарсыҥҥыны түстээннэр,
Саһарҕаны ирдээннэр,
Сайбарыыннаах хаһааҕар
Хаһыйаллар чигдини,
Дьиэрэтэллэр дьиктини!

Ахсым хаҥыл үрүҥ атыҥ
Күҥҥэ айанныыр.
Албаралаах көмүс ыҥыыр
Күлэ күлүмнүүр…

Александра ГРИГОРЬЕВА-САНДААРЫЙА

+1
1
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
Бары сонуннар
Салгыы
29 марта
  • -12°C
  • Ощущается: -19°Влажность: 44% Скорость ветра: 7 м/с

Сообщить об опечатке

Текст, который будет отправлен нашим редакторам: