Кини – Татьяна Ларина, Мими, Чио-Чио-сан…

Сотору, кулун тутар 21 күнүгэр, Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет тыйаатырыгар “Евгений Онегин” опера туруоруллуоҕа. Сүрүн оруолу, Татьяна Ларинаны СӨ култууратын туйгуна, 2013 сылтан тыйаатырга  үлэлиир опера ырыаһыта  Екатерина Захарова оонньуоҕа.

— Екатерина, эн саха көрөөччүтэ олус сөбүлүүр, сопрано куоластаах ырыаһыт хантан хааннааххын, кимтэн кииннээххин билсиэххэ.

— Мин “Саха күөрэгэйинэн” номоххо киирбит Екатерина Захарова биир дойдулааҕабын, Амма улууһуттан төрүттээхпин. Ийэм Эмис Олом Күөлүттэн, аҕам Чыамайыкыттан уонна Бөтүҥтэн сыдьааннаахтар. Аймахтарым бары үчүгэй куоластаах, айар талааннаах дьон. Ийэм Раиса Васильевна уруһуй, черчение учуутала, ырыа ансаамбылын, норуодунай тыйаатыр көхтөөх кыттыылааҕа. Аҕам Гавриил Васильевич Захаровы баритон курдук мааны куолаһын иһин “Амма Левитана” диэн ааттыыллара, диктордыыр этэ, биир да улахан бырааһынньык, өрөспүүбүлүкэ тэрээһиннэрэ кинитэ суох ыытыллыбат этилэр. Үчүгэйдик уруһуйдуура, уһанара. Төрөппүттэрим хайдах билсэн ыал буолбуттара наһаа кыраһыабай устуоруйалаах. Амматааҕы норуодунай тыйаатырга “Таптал сулуһа” диэн испэктээк туруораары, режиссер сүрүн оруолларга кимнээҕи талар туһунан артыыстартан ыйыппыт. Онуоха бары биир киһи курдук: “Раисалаах Гаврилы!” — диэбиттэр. Инньэ гынан, иккиэн сыанаҕа тапталлаахтары оонньоон баран, сүрэхтэринэн сөбүлэһэн ыал буолбуттар.

— Сыанаҕа аан бастаан хаһан тахсыбыккыный?

-Ийэм кэпсииринэн, олох кырачаан саастаахпар тэлэбиисэргэ биэрэр классическай эбэтэр кутурҕан муусукатын (дойдуга улахан кутурҕан кэмигэр күнү быһа холбууллара – ааптар) тэлэбиисэр аттыгар сытан истэр үһүбүн. Арай биирдэ, ийэм ол истэ сыттахпына тэлэбиисэри арааран кэбиспитигэр ийэбин “мөхпүппүн”, онон чахчы истэ сытар эбит диэн төттөрү холбообут. Кини Новосибирскайга педагогическай институкка художественнай графикаҕа үөрэммитэ. Ол кэмнэргэ биир дойдулааҕа, дьүөгэтэ Нина Чигирева консерваторияҕа үөрэнэ сылдьара. Баҕар дьүөгэтин кытары биир эйгэҕэ сылдьарыттан эбитэ дуу, миигин оҕолоноору сылдьан, классика ырыалардаах пластинкалары (ол иһигэр Чайковскай “Времена года”) истэр эбит.
Онтон куонкурустарга аан бастаан 10 саастаахпар кыттыбытым. Уус Алдан улууһун Сыырдааҕар Катя Протопопова сырдык кэриэһигэр анаммыт куонкуруска үстэ кыттыбытым. Онон кинилэр миэхэ опера ырыаһыта буоларбар эмиэ аартыкпын арыйбыттар дии саныыбын. Оччолорго академическай ырыа куонкуруһа аҕыйах этэ, онтон 2000 сыллартан син элбээн барбыттара, “Кэнчээри” оҕо норуодунай ансаамбылын салайааччыта Василий Парников тэрийэн ыытара. Итинник куонкурустарга лауреат аатын сүгэрим.

Олох устун — сценарийынан

-Кыра эрдэхпиттэн олоҕум сценарийын бэркэ билэр этим. Атын идэ туһунан санаан да көрбөккө, опера ырыаһыта буолуохтаахпын: мусукаалынай кэллиэскэ, онтон Новосибирскайга консерваторияҕа үөрэниэхтээхпин диэн чопчу былааннааҕым, бэйэм бэйэбэр оҥостубут сценарийбыттан харыс да туоруо суохтаахпын диэн бигэ санаалааҕым.
Биир дойдулааҕым Нина Чигирева, Анегина Ильина диискэлэрин, кассеталарын сөбүлээн истэр этим. Аны таҥара дьиэтигэр сулууспа муусукатын араадьыйаҕа биэрэллэрин истэн, мин эмиэ итинник ыллыам дии саныырым. Кэлин мусукаалынай кэллиэскэ үөрэнэ сырыттахпына, хормейстербыт Елена Голикова таҥара дьиэтин хорун салайара. Кини мин ыллыырбын истэн баран, ол хорга ыллата ыҥырбыта.

— Үөрэххэ киирэргэр төһө долгуйар этигиний? Холобур, консерваторияҕа чулууттан чулуулар үөрэнэ кэлэллэрэ буолуо?

— М. Н. Жирков аатынан мусукаалынай училище фортепианоҕа уонна вокалга отделениетыгар үөрэнэрбэр да, М. И. Глинка аатынан Новосибирскайдааҕы судаарыстыбаннай консерваторияҕа да киирэрбэр, улаханнык куттаммыппын өйдөөбөппүн эрээри, долгуйуу син биир баар буоллаҕа. Киһи долгуйбат буоллаҕына, ол аата сөбө суох. Киһи үйэтин тухары үөрэнэр, сайдар, маастарыстыбатын чочуйар.

— Мусукаалынай тыйаатырга саҥа туруорууларга оруоллары хайдах аныылларый?

— Композитор айымньытын айарыгар бу оруолга ханнык куолас (сопрано, меццо-сопрано, контральто, тенор, баритон, бас) сөп түбэһэрин суруйар. Арай, аан дойду тыйаатырдарын ылан көрдөххө, режиссер төрүт матырыйаалтан атыннык туруоруон баҕардаҕына, бэйэтин көрүүтүнэн биирдэ эмэ уларытыан, атын куолаһы киллэриэн сөп. Ол эрэн, биһиги тыйаатырбытыгар оннук аҕыйах. Онон композитор суруйуута, режиссер туруоруута, ырыаһыт толоруута хардарыта сибээстээхтэр. Оттон дьоруойуҥ уобараһын арыйаргар кинини сүрэххэр киллэрэр, дууһаҕынан аһардар буоллаххына, тылын үөрэтэргэр да чэпчэки.

Опера ырыаһытыгар куолас эрэ буолбакка, кэрэ аҥаарга тас көстүүҥ, уопсай сайдыыҥ, өйгө тутар дьоҕуруҥ, киһи быһыытынан майгыҥ-сигилиҥ барыта оруоллаах.

— Толорооччу дьоруойун сырыы аайы араастык арыйар дуу эбэтэр толоруу биир тэҥ буолуохтаах дуу?

— Оонньууруҥ наар биир тэҥ, үүт-үкчү буолбат. Артыыс эмиэ ис туруга уларыйар, үүнэр-сайдар. Аны туран, олоххо уопутуҥ элбиир, ол иһин көрүүҥ атын буолар.

— Саамай улахан оруолгунан ханныгы ааттыыгын? Саамай сөбүлүүр оруолум диэн баар дуо?

— «Мадам Баттерфляй» операҕа Чио-Чио-сан оруола. Оттон саамай сөбүлүүр оруол диэн, баҕар, кимиэхэ эрэ баара буолуо, миэхэ барыта үчүгэй курдук. Дьоруойдарым бары атын атыннар, биир эмэ уопсай өрүттээх эрэ буолуохтарын сөп, ол иһин толорор артыыска интэриэһинэй буолар. Онон, бу дьоруойбун ордук сөбүлүүбүн диир кыаҕым суох.

“Аммабыт биһиэхэ күүс-уох биэрэр”

— Екатерина, айар үлэлээх киһиэхэ бигэ тирэҕинэн дьиэ кэргэнэ буолар.

— Мин кэргэмминиин биир кыыс, икки уол оҕолоохпут. Кэргэним чуваш омук сыдьааннаах, тыйаатыр аркыастырыгар тромбонист. Хаһан баҕарар айар киһини, чуолаан опера ырыаһытын, кытары бииргэ олорор ыарахаттардаах. Тоҕо диэтэххэ, эрэпэтииссийэ, киэһэ испэктээк күнэ буоллаҕына, тыйаатырбытыгар киирдибит да, түүн биирдэ тахсабыт. Холобур, кыһын 50 кыраадыска дьиэҕэр, үлэҕэр төттөрү-таары сылдьыбаккын, күөмэйгин харыстыыгын. Ыллаатаххына күөмэйиҥ сылыйар, онтон тута тымныыга таҕыстаххына, ыалдьан хаалыаххын сөп. Тыйаатырга үлэбин сэргэ, 12 сыл мусукаалынай кэллиэскэ уонна былырыыҥҥыттан Муусука үрдүкү оскуолатыгар преподавателлыыбын.

Онон дьиэбитин-уоппутун, оҕолорбутун сүрүннээн кэргэним көрөр. Оҕолонон баран оҕо көрөн олорор диэни билбэтэҕим, төрөппүттэрбит көмөлөспүттэрэ. Оҕолорбут улаата түстүлэр да, наар тыйаатырга илдьэ сылдьарбыт, артыыстар бары да оҕолорбут тыйаатыр иһигэр улааталлар.

Дьиэ кэргэмминиин сайын уонна Саҥа дьыл бырааһынньыгар Аммаҕа барарбытын сөбүлүүбүт. Кэргэним: “Ханнык да муора наадата суох. Бэйэбит Аммабыт биһиэхэ күндү, чугас”, — диэн санаалаах. Уопсайынан, дьиэҕэ таах олоро үөрэммэтэх дьоммут.

Биирдэ эмэ иллэҥсийдэхпинэ, иистэниэхпин, күрүчүөгүнэн оонньуурдары баайыахпын, араас брошкалары оҥоруохпун сөп. Минньигэс аһылыгы астаатахпына сынньанар, уоскуйар курдукпун. Биирдэ эмэ, зефиринэн сибэкки дьөрбөтүн оҥороммун Юлаҕа таһаардахпына, үөрэ-көтө ылаллар. Ити дьарыктарым кэмигэр син биир опера муусукатын холбоон истэ олорор буолабын.

Опера ырыаһыта наар үлэ үөһүгэр сылдьар. Оттон аһара налыйдаххына, дьиэҕэр саҥата суох сырыттаххына, ыалдьыахха да сөп. Хас эмэ күн ыллаабатахпына, күөмэйим тута биллэрэр, ангинам көбөр.

Үлэбин олус таптыыбын. Көрөөччүлэрбит тыйаатыр туруорууларыттан, артыыстар оонньууларыттан дуоһуйан, өрө көтөҕүллэн бараллара — артыыс киһиэхэ улахан дьол. Дьоҥҥо үчүгэйи, кэрэни бэлэхтээри үлэлиибит, айабыт-тутабыт. Аныгы үйэ сиэринэн, эн социальнай ситимҥэр махталларын биллэрэллэрэ эмиэ олус долгутуулаах.

— Олоҕуҥ аныгыскы сценарийа ханныгый?

— Былырыын аспирантураҕа киирбитим. Онон, эһиил дьупулуоммун ситиһиилээхтик көмүскүөхтээхпин. Уопсайынан, “Барыта үчүгэй буолуо!” диэн сырдык санааны өрө тутар киһибин.

Е.Захарова биир сүгүрүйээччитэ кини “Сардаана сибэкким” диэн ырыатын бэйэтэ баҕа өттүнэн устан Яндекска, Ютуб-ханаалга таһаарбыта

Быһаарыы:

Екатерина Захарова:
2008 с. М.Н.Жирков аатынан мусукаалынай училище фортепианоҕа уонна вокалга отделениетын, 2013 с. М.И.Глинка аатынан Новосибирскайдааҕы судаарыстыбаннай консерваторияны бүтэрбитэ.
2013 сылтан – Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет тыйаатырыгар опера солистката.
СӨ култууратын туйгуна, ССРС норуодунай артыыһа А.П.Иванов аатынан вокалистар норуоттар икки ардыларынааҕы VI куонкурустарын дипломана, Италияҕа норуоттар икки ардыларынааҕы бэстибээл бириэмийэтин хаһаайката, СӨ Опера уонна балет тыйаатырын операларыгар сүрүн оруоллары толорооччу, дойду куораттарыгар, улахан тыйаатырдарыгар, Соҕуруу Кореяҕа буолбут кэнсиэртэр кыттыылаахтара.