Климент Иванов: «Балысхан уулаах үрэҕи туораан иһэн аты уларытыллыбат»

Ил Дархан Айсен Николаев биэс сыллаах үлэтин туһунан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бочуоттаах олохтооҕо, уопсастыбаннай диэйэтэл Климент Егорович Иванов санаатын үллэстэр:

— Быйылгы быыбардар аан дойду уустук балаһыанньалаах кэмигэр барыахтара. Онон олус эппиэттээх кэмнэр үүннүлэр. «Балысхан уулаах үрэҕи туораан иһэн аты уларытыллыбат» диэн өс хоһооно баар. Ол сиэринэн, өрөспүүбүлүкэ билиҥҥи салалтатыгар салгыы үлэлиир кыаҕы биэриэххэ, өйүөххэ диэн санаалаахпын.

Биһиэхэ кэм даҕаны билиҥҥи салалта үлэтин ахсарбат, ааһа баран өссө баһааҕырдар дьон бааллара хомолтоох. Маннык уустук кэмҥэ бары сомоҕолоһуулаах, дойдубут сайдарыгар, дьон олоҕо тупсарыгар биир санаалаах буолуохтаахпыт.

Мин араас ыарахан кэмнэри илэ харахпынан көрөн, ону этэҥҥэ туораан, дойдубут туругун, дьон-сэргэ олоҕун тупсарыыга кыһаллан-мүһэллэн үлэлээбит салалта үлэтин ис-иһиттэн билбит киһи быһыытынан билиҥҥи Ил Дархаммыт А.С. Николаев ситиһиилээх үлэтин туһунан кылгастык бэйэм санаабын этиэхпин сананным. Уопсастыба сайдыыта кэрдиис кэмнэрдээх буолар. Саҥа кэрдиис кэм уларыйыылары ирдиир. Холобур, 2018 сылга диэри өрөспүүбүлүкэ баһылыгынан Е.А. Борисов үлэлээбитэ. Кини бэйэтин быыбар иннинээҕи эбэһээтэлистибэтин сүнньүнэн толорбута: Саха сирэ Арассыыйа эрэгийиэннэрин орто таһымыгар тахсыбыта. Ол эрээри өрөспүүбүлүкэ сайдыытыгар кыһалҕалар бааллара. Ол кэмҥэ өрөспүүбүлүкэ сыллааҕы бүддьүөтүн 30% тэҥнэһэр иэстээх олорбута. Экэниэмикэ сайдыытын харгыстарын түргэнник туоратар наада буолбута.

А.С. Николаев өрөспүүбүлүкэ үрдүкү былааһын 2018 сыллаахха туппута. Ол кэмтэн ыла Саха сирэ бары өттүнэн сайынна. IT хайысхатын сайыннараммыт, олоҕу кытары тэҥҥэ хардыылаан аныгы саҥа технологиялары, сүүрээннэри баһылаан олохпут араас эйгэтигэр туһанар буоллубут.

Аны туран, кини Арассыыйа үрдүкү салалтатын кытары тэҥҥэ кэпсэтэн, ылыннарыылаах тылынан өрөспүүбүлүкэ туһатыгар олус наадалаах боппуруостары быһааттарар дьоҕурдааҕын көрдөрдө. Кини дойду губернатордарын ортолоругар биллэр-көстөр, Сахатын сирин аатын ааттатар салайааччы буола үүннэ. Кини бэйэтин үрдүк рейтининэн РФ

Бэрэсидьиэнэ салайар Судаарыстыбаннай Сэбиэтин чилиэнинэн талыллыбыта ылбычча буолбатах, онно 10 бастыҥ губернатор эрэ киирбитэ.

Саха сиригэр таас чох, ньиэп, гаас уонна кыһыл көмүс хостонуута, урукку, историческай көрдөрүүлэр таһымнарыгар тэҥнэстэ. 2022 сылга бырамыысыланнас үүнүүтүн кэриҥэ 2017 сылтан 1,4 төгүл үрдээтэ. Ыччаттарбыт кэнники сылларга бырамыысыланнаска хото үлэлиир буоллулар, онуоха сөптөөх бырагыраама, усулуобуйа оҥоһулунна.

Тыа хаһаайыстыбатыгар улахан өйөбүл оҥоһуллар. 2018 сылы кытары тэҥнээтэххэ, 2023 сылга тыа хаһаайыстыбатыгар үбү көрүү 14,2 млрд солк. диэри улаатта. Ону таһынан тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарааччыларын субсидията эмиэ үрдээтэ.

Бу ааспыт биэс сылга 274 социальнай эбийиэк тутулунна. Сылтан сыл оскуоланы тутуу ахсаана эбиллэн иһэр. Аны сылга 20 оскуоланы тутарга диэн соругу туруорда.

Биэс сыл иһигэр уопсайа 2,8 мөл. кв.м иэннээх олорор дьиэ тутуллан киирдэ, ол иһигэр 1,4 мөл. кв.м чааһынай дьиэ. Саха сирэ олорор дьиэни тутууга киһитин ахсаанынан ыллахха, бастыҥ көрдөрүүлэнэн, дойду үрдүнэн 32-с, Уһук Илин 2-с миэстэҕэ таҕыста. Ама, бу сайдыы буолбатах дуо?

Суол тутуута икки төгүл улаатта, хаһааҥҥытааҕар даҕаны тэтимнээхтик барар. Барыта 2,7 мөл. км суол оҥоһулунна, 47 муоста тутулунна. Аны Өлүөнэ муостатын тутуллуута оннуттан хамсаан эрэр. Онон ырааҕы-чугаһы ырыҥалаан, толкуйдаан сөптөөх бэлиитикэни өйүөхтээхпит.