“Кола Бельды сиэнэ” Святослав Эверстов

Айар куттаах дьон атыттартан туох эрэ уратылаах буолуохтаахтарын курдук өйдүүбүт. “Саха” НКИХ тэрийэн ыытар “Үрдэл” ырыа куонкуруһугар “Көрөөччү биһирэбилэ” номинацияҕа тиксибит Святослав Эверстовы дьон “Кола Бельды сиэнэ” диэн сүрэхтээбититтэн ыла, кини атын кыттааччылартан чорбойо түспүтэ.

Ол да иһин буолуо, үгүс суруналыыстар ала чуо бу ырыаһыты кытта кэпсэтээри “уочараттаатыбыт” диэххэ сөп.

Баттах оруола

– Святослав, кэпсэтии­битин эйигин атыттартан ойуччу тутан аатыр­дыбыт баттаххыттан саҕалыахха. Үгүс киһи эн куудараҕын өйдөөн хаалбыта чахчы.
– Дьон барыта баттахпыттан иҥнэр. Биллэн турар, күннээҕи олохпор итинник куударалаах сылдьыбаппын. Хойуу баттахпын кэтэхпэр анньынан, сүүспүн “босхолуубун”. Ол эрээри инчэттэхпинэ, куударам тахсан кэлэр. “Эн сыанаҕа парик кэтэн тахсаҕын дуо?” диэн ыйытааччы эмиэ баар. Бу баттаҕым да эмиэ уратылаах ээ. Кэтэхпиттэн аллараа өттө – көнө, оройум – куудара. Быһата, нууччалыы таттаран эттэхпинэ, “почти куударабын”. Баттахпын биир сыл курдук үүннэрдим. Онон “Үрдэлгэ” көрөөччү биһирэбилин ылыыбар баттаҕым улахан оруоллаах диэхпин сөп.

“Кола Бельды сиэнэ”

– Ол да иһин тас көрүҥҥүттэн көрөн, дьон эйигин “Кола Бельды сиэнэ” диэн хос ааттаата. Бэйэҥ итинник “ааттааххын” хаһан билбиккиний?
– “Кола Бельды сиэнэ” буола сылдьарбын былырыын күһүн уоппускаттан кэлэн баран билбитим. Доҕотторум бастакы сонуннара ол этэ. Ол иһин бэркэ кэрэхсээн, интэриниэккэ киирэн Кола Бельды олоҕун интэриэһиргээн үөрэтэн көрбүтүм. Сэбиэскэй Сойуус кэмэ мин улаатарбар олус ыраата илик буолан, оччолорго но­­руот таптыыр ырыаһытын туһунан истэр этим. Биллэн турар, ­азиаттар буолан, туох эрэ майгыннаһар өрүппүт үгүс. Ол эрээри дьон көрдөһөрүн курдук, Кола Бельдыны үтүктэн дуу, элэктээн дуу (пародия) ыллыыр санаам суох. Бастакытынан, чэпчэки аатырыыны эккирэппэппин, иккиһинэн, кини куолаһа – баритон, миэнэ – “иккис тенор”. Арай, “Үүт-үкчү” быра­йыакка кыттыахпын сөп буолуо.

Ырыа ис хоһоонун икки өрүтэ

– “Ама, мин…” ырыа­ҕынан тыа сиригэр олорор холостуой уолаттары сирэйдээн, дууһаларын кутун уһугуннардыҥ быһыылаах…
– Бастатан туран, ырыаны бэйэм ылыныахпын наада. Оччотугар эрэ истээччигэ тиэрдэр буоллаҕым. Оттон ырыа ис хоһоонун ким хайдах ылынарынан буоллаҕа. Ким эрэ “ама, мин таптыыр киһим өрө тахсарыгар өйүөм суоҕа дуо?” диэн тапталлааҕын инникитин көрүөҕэ. Ким эрэ, эн этэриҥ курдук, тыа сиригэр олорон “ама, мин сөтүөлэтиэм суоҕа дуо истиҥ тапталга, ама, мин көтүтүөм суоҕа дуо кый ыраах сулуска…” диэн олоҕун аргыһын ыра санаа оҥостуон сөп курдук. Онон эр дьоҥҥо бу ырыа ис хоһооно тапталлааҕын дьоллуурга, нууччалыы эттэххэ, “мотивациянан” буолар. Оннук буоллаҕына, олус үөрүөм этэ.

“Ама, мин…” устуоруйата

– Оччотугар салгыы “Үрдэлгэ” киирбит “Ама, мин…” ырыаҥ устуоруйатын арыйан кэбис дуу.
– Кырдьык, дьикти устуо­руйалаах ырыа. Бу ырыа бастакы куплетын Сиэйэ Уола-Айыллыата Дьырылыат былырыын сайын суруйбут эбит. Бу хоһооҥҥо Сунтаар Бордоҥуттан төрүттээх Михаил Алексеев-Мичиллэй мелодия айбыт. Ол “Ама, мин…” этэ. Ыллаан көрөн баран, олус сөбүлээбитим. Аны бу ырыабыт биир эрэ куплеттаах эбит, Бииктэр кэлин ол хоһоо­нун ситэрэн биэрбитэ. Онон балаҕан ыйыгар Сиэйэ Уола-Айыллыата Дьырылыат тылларыгар, Михаил Алексеев-Мичиллэй мелодиятыгар, “Дуораан” рекордс” устуудьу­йаҕа Алексей Батюшкин аранжировкатыгар “Ама, мин…” ырыа араадьыйаҕа тыаһаан барбытын кэннэ, дьон сөбүлээбит этэ.

Куонкурус аайы – ситиһии

– “Күн оҕото” диэн ырыаҥ эмиэ ханнык эрэ киинэҕэ ылламмыта дии.
– Бу ырыаны тоҕо эрэ үгүс дьон киинэ саундтрегын курдук ылыналлар. Дьиҥэр, Лэгэнтэй ырыатын кини бэйэтэ режиссердаан, видеоклип оҥорон таһаарбыппыт. Ол ону киинэ курдук саныыллар. 2009 сыллаахха Надежда Ильина тылларыгар, Дмитрий Бэстиинэп “Аналбар” диэн ырыаларынан “Саҥа ырыаҕа” эмиэ “Көрөөччү биһирэбилэ” номинация хаһаа­йынынан буолбутум. Онон, ырыаларым араас куонкурустарга миэстэлэһиилэрэ – санаабын кынаттыыр.

Арчылыыр аат

– Айар куттаах киһи сценическэй хос ааты (псевдоним) ылынар санаа­лааххын дуо?
– Бастаан утаа сахалыы тыыннаах ааты ылыммыт киһи дии саныырым. Билиҥҥи ааппын тылбаастаан, “Албан” эбэтэр “Сырдык” диэн ааттаныахпын сөп курдук эрээри, бэйэм аатым миэхэ олоххо тардыһыыбар күүс биэрэр Үөһээ Айыылартан бэриллибит аат. Ол эмиэ устуоруйа­лаах. Ийэм оҕолоноругар миигин эпэрээссийэлээн ылбыттар (кесарево сечение). Ол кэнниттэн кини комаҕа киирэн сыппыт. Икки ый курдук ийэм мөлтөҕүттэн миигин киниэхэ чугаһаппатахтар. Онон, акушердар “бачча уһуннук оҕо аата суох сытыа дуо? Сибэтиэй Аанньал биэрбит оҕото буоларын быһыытынан, Святослав буоллун” диэн ааттаабыттар. Дьиҥэр, ийэм миигин аҕатын аатынан Көстөкүүн диэри гыммыт эбит. Ол эрээри эмчиттэр биэрбит ааттарын уларыппакка санаммыт. Аатым миигин арчылыы сылдьар курдук.

“Ким эрэ тыаҕа олорон “ама, мин сөтүөлэтиэм суоҕа дуо истиҥ тапталга, ама, мин көтүтүөм суоҕа дуо кый ыраах сулуска…” диэн олоҕун аргыһын ыра санаа оҥостуон сөп курдук. Онон эр дьоҥҥо бу ырыа ис хоһооно тапталлааҕын дьоллуурга, нууччалыы эттэххэ,
“мотивациянан” буолар”.

“Силис тардыбыт сирим – Куокуй”

– Төрөппүттэргин ахты­бычча, хантан төрүт­тээххиний, бэйэҥ туох идэлээххиний?
– Аҕам Тарас Никифорович Кэбээйи Чагдатыттан төрүттээх, сибээс үлэһитэ этэ. Ийэм Варвара Константиновна Уус Алдан Бороҕонун Бурцевтарын кыыстара. Идэтинэн математика учуутала этэ, оскуола дириэктэринэн эмиэ үлэлээбитэ. Бииргэ төрөөбүт түөрт эдьиийдээхпин. Олохпор силис тардыбыт сирим, төрөөбүт дойдум – Кэбээйи Куокуйа. Төрөппүттэрим миигин атахпар туруоран баран, күн сириттэн бараахтаабыттара. СГУ физика-тиэхиньиичэскэй институтун араадьыйа-­тиэхиньиичэскэй факультетыгар үөрэммитим. Идэбинэн инженер-радиотехникпин эрээри, үлэлээбэтэҕим. Билигин тутуу эйгэтигэр сантехническай салааҕа, ититии тиһигин оҥорууга үлэлиибин.

Дохсун ытыс тыаһа – ураты түгэн

– Ырыаҕа төнүннэххэ, 2009 сыллаахха “Саҥа ырыа” куонкуруска кыттан баран, тохтоон хаалбыккын дии. Ол төрүөтэ тугуй?
– Күөмэйим быччыҥа мөлтөөн, куолаһым тахсыбат буолан хаалбыта. Ол эбэтэр, үрдүк ноталары кыайан ылбат буолан, ыллыахпын баҕарбат буол­бутум. Онтон кэлиҥҥи сылларга сыананы ахтар буолан барбытым. Ырыаҕа төннүүм сүрүн төрүөтэ – көрөөччүнү кытта ыкса сибээс, дохсун ытыс тыаһа. Бу артыыс­ка, ырыаһыкка киһи тылынан сатаан тиэрдибэт турук буолар. Ол ону суохтаан барбытым. Көрөөччүнү кытта си­­бээс – олох ураты дьикти түгэн. Ыллыы тураҥҥын иннигэр олорор көрөөччү эн ырыаҕын хайдах ылынарын көрөҕүн, тыла суох, харахпытынан кэпсэтэн өйдөһөбүт. Онтон ытыс тыаһа кэлэр. Бу олох эмиэ ураты тыын, турук. Ол кэнниттэн ырыаһыт ытыс доҕуһуолун мэлдьи истиэн баҕарар.

… Кэпсэтиибит түмүгэр Святослав Эверстов “2025 сыл миэхэ ситиһииттэн саҕаланна. “Көрөөччү биһирэмэ” номинация ханнык баҕарар ырыаһыкка саамай үрдүк наҕараада. Истиҥ махталбын тиэрдиэм этэ “Саха” НКИХ айар кэлэктии­бигэр. “Тэтим” араадьыйа уонна саха тэлэбиидэнньэтэ айар ыччаттарга суолларын арыйан биэрдилэр. Онон, “Үрдэл” би­­һиэхэ, эдэр ырыаһыттарга, ситиһии кынаттанар далаһанан буолар”, – диэн санаатын үллэһиннэ. Көрөөччү кутун туппут Кэбээйи ыччатыгар суола аһыллыбычча, сонун сүүрээннэри олоххо киллэрэн иһэригэр, өссө да истээччи дууһатын кылын таарыйар ырыалары ыллыы турарыгар баҕарабыт.

ХААРТЫСКА СВЯТОСЛАВ ЭВЕРСТОВ ТУС АРХЫЫБЫТТАН.