Квадробердар сүттүлэр, аны руфердар…

Үрдүк этээстээх дьиэлэр кырыыһаларын кытыытынан сэрэҕэ суох оҕолор сырсыакалаһаллара элбээтэ. “Кимнээх оҕолорой, сууллар буоллулар. Тугу гыналларый?”, — диэн социальнай ситимҥэ үгүс ыйытыы киирэр.

Бу соторутааҕыта социальнай ситимҥэ Дьокуускайга руфердар үөдүйбүттэрин туһунан сурах эмиэ тарҕаммыта. Били, биир сыптараҥнаах ынах хотону сутуйар диэн өс хоһоонун курдук, туох саҥа үөдүйбүтү барытын сүһэн ылаллар, тута үтүктүбүтүнэн бараллар.

Руфердар…

Икки сыллааҕыта квадробердар диэн үөскүү сылдьыбыттара. Кутурук иилиммит, мааска кэппит оҕолор дөрүн-дөрүн оҕо оонньуур былаһааккаларыгар көстүтэлииллэрэ. Кыыл хамсаныытын үтүктэн ыстаҥалыыллара. Урукку эбитэ буоллар, маннык оҕолору көрөн киһи сонньуйуо этэ. Хата, улахан сэҥээриини ылбакка, бу субкултууранан үлүһүйүү намыраабыт курдук буолбута. Онуоха аны руфердар диэн баар буолбуттар. Руфердар хас да көрүҥҥэ арахсаллар. Экстрими толорооччулар, романтик-руфердар (кинилэр үөһээттэн кэрэ көстүүнү көрөөрү тахсаллар), бэрээдэги кэһэр руфердар, балар кутталлаах трюктары оҥороллорун таһынан, ону-маны алдьаталлар, вандализмы күөртүүллэр.

Кинилэр кимнээхтэрий?

Дойду улахан куораттарыгар маннык субкултуура уруккуттан баар. Уһуну-киэҥи санаабат оҕолор үрдүк этээстээх дьиэлэр кырыыһаларынан хаамаллар. Ол курдук, экстрим диэн ааттаан кутталынан суоһуур балаһыанньаны үөскэтэллэр, ардыгар эмсэҕэлииллэр, сорохтор өлөллөр. Аҕыйах сыллааҕыта Санкт-Петербург куоракка үрдүк этээстээх дьиэ кырыыһатыттан эдэр киһи ыстанаары сууллан өлбүтэ. Маннык ис хоһоонноох сонуннар элбэхтэр. Ол эрээри, бу хамсааһын аны биһиэхэ, Дьокуускайга. Эдэр оҕолор олоҕу сыаналаабаттарыттан, күннээҕинэн олорор быстах санааларыттан сылтаан маннык саарбах хамсааһыннары батыһаллар. Руфинг диэн субкултуура дойдуга тарҕаммыта уонча сыл буолла. Руфердар экстримнэрин видеоҕа усталлар уонна социальнай ситимнэринэн тарҕаталлар. Ону көрөн биһиги оҕолорбут эмиэ көххө бу хамсааһыны батыһаллар. Санааларыгар хорсун быһыы курдук ылыналлар, оттон ис дьиҥэр, маннык ыстана, үөһээ кырыыһанан сүүрэ сылдьан, үйэ саас тухары инбэлиит да буолан хаалыахтарын сөп.

Барыта кыраттан саҕаланар

Арассыыйаҕа биллэр психотерапевт-быраас Арсений Гусев бэлиэтииринэн, руфинг көрүҥүнэн 13–20 саастарыгар диэри үлүһүйүөхтэрин сөп эбит. Арыый саастара ыраатта да бу көстүүгэ интэриэстэрэ сүтэр. Ордук бу көрүҥүнэн уолаттар үлүһүйэллэр. Бэйэлэрин кыахтарын көрдөрөөрү, саастыылаахтарыгар убаастабыл ылаары, тугу эрэ дакаастыы сатыыллар. Оттон кыргыттар көххө, уопсай долгуҥҥа оҕустаран алҕас барсыахтарын сөбүн ыйар кини. Ол курдук, бастаан руфердар намыһах гараастар үрдүлэриттэн ыстана оонньууллар, кэлин элбэх этээстээх дьиэлэргэ дураһыйаллар.

Элбэх этээстээх дьиэ кырыыһатыгар, тиэхэньиичэскэй этээһигэр салайар хампаанньа үлэһиттэриттэн уонна өрөмүөн оҥорор тутааччыларыттан ураты ким да тахсыа суохтаах. Руфердарга накаастабыл суоҕа бу дьайыыга күөртүүр. Админстративнай, холуобунай эппиэтинэс суох буолан, оҕолор эрэһиэҥкэлээх эбэтэр күлүүстээх турар тиэхэньиичэскэй этээстэн иҥнибэттэр.

Төрөппүттэр эппиэтинэскэ тардыллаллар

Өскөтүн, руфинг көрүҥүнэн сокуоннай сааһын ситэ илик оҕо дьарыктанар буоллаҕына, административнай эппиэтинэскэ төрөппүттэр тардыллаллар. Тоҕо диэтэххэ, эрдэҕэс саастаах оҕону көрүүгэ-истиигэ төрөппүт бэйэтин эбээһинэһин толорботуттан оҕо дьиэлэр, гараастар үрдүлэринэн сылдьар дииллэр. Оччотугар дьиэ кэргэн учуокка да ылыллыан сөп. Маны сэргэ, руфердар үксүн киэһэ хараҥаҕа тахсаллар. Күнүскү өттүгэр итинник сүүрэ сырыттахтарына, элбэх дьон хараҕын далыгар полиция, ЫБММ сулууспата да кэлиэн сөп. Руфердар бу биир киэһээҥҥи ыстаныы инники олохторугар хайдах дьайыан өйдөөбөттөр. Төрөппүттэр хааччахтаабаттарыттан, көҥүл ыытыыларыттан араас субкултуура сайдар. Оҕоҕо бэйэтигэр, кини саастыылаахтарыгар маннык көстүү кутталынан суоһуур.

Дьиэлэри маныыллар

“Дьокуускай кырыыһалара” диэн ТГ-анаалга куорат оҕолоро ханнык дьиэ тиэхэньиичэскэй этээһэ аһаҕаһын кэпсэтэллэр, мусталлар эбит. Кинилэр испиһэктэригэр Короленко аатынан уулусса 25‑c, Лермонтов уулуссатын 102‑с, Курашов уулуссатын 6‑c №-дээх дьиэлэрэ бааллар эбит. Руфердар элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр видеокамераларыгар сирэйдэрин көрдөрүмээри балаклавалаах эбэтэр мааскалаах сылдьаллар. Ханныгын да иһин, руфердар — оҕолор. Өйдөрө-санаалара ситэ илик, быһымах толкуйдаах оҕолор эчэйбэттэрин, буруйга-сэмэҕэ тардыллыбаттарын туһугар төрөппүт өттүттэн кытаанах хонтуруол наада. Маннык субкултуура биһиэхэ, тымныы кыһыннаах дьоҥҥо сөп түбэспэт. Хаар түһүүтэ, сааһын хаар ууллуута олус халтараан, онон олус сэрэхтээх көрүҥ буолар. Ол кэриэтин оҕолор успуордунан үлүһүйүөхтэрин, бэйэлэрин атын эйгэҕэ холонон көрүөхтэрин сөп. Оҕо саас сырдык күлүмэ, эрдэҕэс саас экстримэ кырыыһа эрэ үрдүгэр буолбатаҕын өйдүөхтээхтэр.

Павел Федотов, ИДьМ Дьокуускайдааҕы муниципальнай управлениетын сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолор дьыалаларынан уонна полиция участковай боломуочунайдарын салаатын салайааччытын солбуйааччы:

— Руфинг көрүҥэ Дьокуускайга саҥа тарҕанан эрэр көрүҥ буолар. Эрдэ маннык көстүү суоҕа. Бу көрүҥ оҕолор эчэйиилэригэр тиэрдиэн сөп. ТГ-ханаалга “Дьокуускай кырыыһалара” диэн бөлөх баар буолбутун билэбин, билигин ити бөлөх сабыллыбыт. Сокуоннай сааһын ситэ илик оҕолор элбэх кыбартыыралаах дьиэ кырыыһатыгар тиэхиньиичэскэй этээс күлүүһүн алдьатан тахсар түгэннэригэр, ити кыра күлүгээннээһиҥҥэ киирсэр. Ол эрээри, билиҥҥитэ итинник түгэн бэлиэтэнэ илик.