Кыайыы күнүгэр — дьикти булумньу

Куйаар ситиминэн дьиэҕэ олороммут күннээҕи сонуммутун үллэстэбит. Ол сиэринэн өрүү сонуну кэпсиир эдьиийим Валентина Никифоровна Сивцева  (Кобякова) дьикти сонунун үллэһиннэ:

“Бэҕэһээ бырааһынньык кэнниттэн тэлгэһэбэр киирэн иһэммин тугу эрэ тэбэн аастым. Эргиллэммин иҥнибит сирбин чүүччэйэн көрдүм. Төгүрүк тимир буолан биэрдэ. Бүдүк-бадык суруктаах курдук. Улахан кыыспар таһаараммын улаатыннарар тааһынан көрүү-истии буолла. Онтум мэтээл буолан биэрдэ. «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.» диэн суруктаах уонна ортотугар Сталин мэтириэттээх. Мэтээл кэннигэр «Наше дело правое, мы победим» диэн эбит”.

Дьэ, дьикти булумньу эбит диэн сэлэстибит. Мэтээл туһунан Валентина Никифоровна Куокуйга олорор Нина Егоровна Олесоваҕа кэпсээбит. Биһиги, кэрэспэдьиэннэр, сонуну иилэ хабан ылар идэбитинэн, Нина Егоровна мэтээл туһунан билэ охсон Валентинаҕа ыыппытын аахтахха, 1945 сыллаахха ыам ыйын 9 күнүгэр олоххо киирбит. 14 933 киһи бу мэтээлинэн наҕараадаламмыт эбит.

Мантан сиэттэрэн Валентина Никифоровна бу дьикти булумньута кимиэнэ буоларын сабаҕалаан кэпсээтэ. Ол маннык эбит:

“Бу сэдэх булумньу мин буларбын кэтэһэ сыппыт бадахтаах. Билигин олорор уһаайбабар сэриигэ сылдьыбыт Обутов Давид Васильевич олорбут. Түгэн көстүбүччэ мин эйиэхэ бу аймахтарым туһунан сырдата түһүүм.

Давид Иванович Курула Максимовтарыттан төрүттээх. Оттон былыр Курула Куокуй буолаһыгар киирсэрэ. Давид Кэбээйи нэһилиэгин Хатырык диэн алааһыгар Баһылай уонна Өксүүн Обутовтар диэн дьадаҥы ыалга 1914 сыллаахха кулун тутар 18 күнүгэр төрөөбүт. Бииргэ төрөөбүттэр ахсыалар эбит, Давид иккис оҕо. Давид Иванович  аймахтарыгар иитиллэн, ииппит аҕатын аатынан Иванович буолбут. Оттон араспаанньата Обутовынан  хаалбыт.

Аҕа дойду сэриитигэр 1942 сыллаахха от ыйын 9 күнүгэр ыҥырыллыбыт. Кини 2-с Украинскай фронт 81 стрелковай полкатыгар стрелогунан сылдьыбыт. Сэриилэһэ сылдьан Одесса куорат анныгар уҥа илиитигэр улаханнык бааһырбыт. Госпиталга өр кэмҥэ сытан эмтэммит. Сэрии бүппүтүн кэннэ армияттан босхолонон дойдутугар Кэбээйигэ кэлбит. Кэлэн Кэбээйи нэһилиэгэр почтаҕа үлэҕэ киирбит. Петрова Марфа Иннокентьевна диэн Тыайаттан төрүттээх эдэр кыыһы кэргэн ылбыт. Ыал буолан биир кыыс оҕоломмуттар, Мария диэн ааттаабыттар. Ийэлэрэ ыарыһах буолан, эмискэ сүрэҕинэн ыалдьан өлөн хаалбыт. Кыыстара Маруся ол кэмҥэ кыра эбит. Балтараа сааһыгар ийэлэрэ өлөн аҕатынаан хаалбыттар. Ол кэмҥэ Давид Иванович госбааҥҥа харабылынан үлэлиир эбит. Оҕо көрөр киһитэ суох буолан, кыыһын суорҕаҥҥа суулаан үлэтигэр илдьэ сылдьар эбит. Кыыһын биэс сааһыгар диэри бэйэтэ көрөн улаатыннарбыт. Кини иккиһин ыал буолардыы сананан, 1955 сыллаахха Левина Александра Николаевнаны кэргэн ылбыт. Кыыс оҕоломмуттар, онон Маруся кыра балтыламмыт. Кини кырабын диэбэккэ ийэтигэр көмөлөһөрө, балтын Зинаны көрсөн туһалыыра.

Давид Иванович аҥар илиилээх да буоллар, ханнык да үлэттэн чаҕыйбакка, ылсыбыт үлэтин үтүө суобастаахтык толороро. Оҕолоругар амарах аҕа, дьиэтигэр-уотугар бүгүрү үлэһит буолан, ылсыбытын бүтэрэрэ.

Кыргыттара Куокуйга ыал буолан олохсуйбуттара. Улахан кыыс Мария билигин элбэх оҕо тапталлаах ийэтэ, элбэх сиэн эйэҕэс эбээтэ буолар. Зина ыарыһах буолан оҕото суох. Эмиэ эдэр сылдьан өлбүтэ.

Давид Иванович Аҕа дойду сэриитигэр хорсун быһыыны көрдөрбүтүн иһин Кыһыл Сулус уордьанынан, “Фашистскай Германияны кыайыы иһин” уонна хас да мэтээллэринэн наҕараадаланар чиэскэ тиксибитэ», — диэн сэһэнин түмүктээтэ.

Урут дьоммут мэтээл суолтатын билбэт буоллахтара. Оҕолоругар оонньото биэрэллэрин, сүтэртээн кэбиспиттэрэ чахчы баар суол.

Ол сиэринэн Дабыыт мэтээллэрин кыргыттарыгар оонньото биэрэр эбит. «Оннук оонньуу сылдьаннар оҕолорум мэтээллэрбин сүтэрбиттэрэ” диэн муҥатыйара эбитэ үһү. Манан барыллаан таһаардахха, Давид Иванович ол мэтээллэриттэн биирдэстэрэ Кыайыы 80 сыллаах өрөгөйдөөх үбүлүөйүн күн, ыам ыйын 9 күнүгэр, балтыгар Валентина Никифоровнаҕа көстөн кэлбит.

«Бу үчүгэйгэ көстүбүтэ буолуо дии санаатым. Хойутаан да буоллар, мэтээли булбут сирбин тахсаммын аһатыам”, — диир Валентина Никифоровна.

Татьяна Максимова-Лазарева.