Күөн күрэс, сомоҕолоһуу, доҕордоһуу түһүлгэтэ (хаартысканан кэпсиибит)

Күрэс төрүт көрүҥнэригэр XXII “Манчаары оонньуулара” Таатта улууһун сиригэр-уотугар өрө көтөҕүллүүлээхтик, үрдүк тэрээһиннээхтик ыытылыннылар.

Кыайыыга 11 үктэл — түһүлгэҕэ 11 араас күрэс

Саха олимпиадатынан ааттаммыт түөрт сылга биирдэ буолар далааһыннаах тэрээһин түһүлгэтигэр

35 хамаанда,

1521 спортсмен

11 көрүҥҥэ күөн көрүстүлэр.

Барыта

9 рекорд олохтонно.

XXII “Манчаары оонньуулара” туруоруутун уратытынан көрөөччүлэри чахчы астыннарда. Моҕол ураһа тула бастыҥнар, чулуулар муһуннулар. Түһүлгэҕэ быһыйдар, сымсалар, күүстээхтэр өрөгөйдүүр түгэннэрэ түстэннэ.

Кыракый уолчаан Манчаары оонньууларыгар кыттар баҕалаах үүнэн-сайдан тахсарга тардыһыыта, төрөөбүт тылыгар таптала бу манна көһүннэ. Олоҥхо бухатыырын Ньургун Боотуру кытта көрсүһүүтэ, тэрээһин түмүгэр Манчаары Баһылай түһүлгэҕэ кэлиитэ, оонньуулар уоттарын илиитигэр тутан Саха сирин устун Дьөһөгөй оҕотун арыалынан көтүтэ туруута тэрээһини ситэрэн-хоторон биэрдэ.

Тэрээһин уратыта, кэскилэ

Уратыта, соһуччу үөрдэрэ элбэх. Ол курдук, 11 араас күрэхтэһиини таһынан, 76 култуура тэрээһинэ, быыстапкалар, маастар-кылаастар, оонньуулар, көрөөччүлэргэ күрэстэр, атыы-тутуу дэлэгэйэ, о. д.а. ыалдьыттары умсугутта.

Иккиһинэн, “Манчаары оонньуутугар” элбэх эдэр ыччат кытынна. Күрэсчиттэр, үтүө түсчүттэр (волонтердар). Дьон-сэргэ ону киэн тутта бэлиэтиир. Кэнчээри ыччаппыт салгыа турдаҕа диэн эрэнэллэр. Эдэрдэр ааттаах-суоллаах улахан күрэсчиттэри уу харахтарынан көрөллөр, кинилэртэн үтүө холобуру ылаллар. Бу кэлэр өттүгэр далаһа ууруллуута диэн үөрэллэр, астыналлар.

Тутуу — сайдыы кэрэһитэ

Тутуу сайдыыны кэрэһилиир. Ытык Күөлгэ “Дьулуруйар Ньургун Боотур” стадиону киһи сөҕө-хайгыы көрөр. Сүүрэр анал сир, футболлуур хонуу, тыһыынчанан киһи киирэр түрүбүүнэтэ, улахан табло болҕомтону тардаллар. Аныгы үйэ ирдэбилигэр толору эппиэттиир кыахтаах стадион иэнэ — 933,47 м 2.

Бөһүөлэк киинигэр тутуллубут А. Е. Турнин аатынан күрэс уораҕайа толору хааччыллыылаах, киэҥ-куоҥ, уопсай иэнэ 7974.10 м 2. Дьарыктанарга араас тэриллэринэн номнуо хааччыллыбыт.

Саһыл Уйалаахха ипподром саҥардыллыбыт. Күрүөтэ-хаһаата тутуллан, 1024 киһи олорор миэстэлээх. Ол гынан баран, ардахтар түһэннэр, улахан күрэхтэһии көһөрүллүбүтэ. Манна акка олорон оҕунан сыалы ытыыны көрдөрүүлэрэ болҕомтону тардыбыта. Көрөөччүлэр, анаан бэлэмнэнэр буоллар, кэлин улахан күрэхтэһии да ыытыахха сөп этэ диэн эттилэр.

Бастыҥнар, күүстээхтэр түһүлгэлэригэр

XXII Манчаары оонньууларын сүрүн судьуйата. Өрөспүүбүлүкэтээҕи футбол оскуолатын дириэктэрэ Николай Цыпандины кытта кэпсэттим:

—“Манчаары оонньууларыгар” үлэни судьуйалар олунньуттан саҕалаабыппыт. Уопсайа 23 барыллаан күрэхтэһии ыытыллыбытын түмүгэр, 1521 спортсмен путевка ылбыта.

Күрэхтэһиигэ 467 — эр дьон, 226 — дьахтар, 341 — уол, 144 — кыыс, 259 — бэтэрээннэр (эр дьон), 80 бэтэрээн дьахталлар кытыннылар.

Уратытыгар тохтоотоххо, саха дэгит күрэһэ “Дыгын оонньууларын” бырагырааматынан барда. Бу иннинэ атын көрүҥнэр бааллара. Быйыл уларыйан, оонньуулар эбилиннилэр. Манна Амма күрэсчитэ Борис Сдвижков “Дыгыҥҥа” кыайбытын өссө төгүл бигэргэттэ. Манна даҕатан эттэххэ, 2005 с. Николай Дьяконов эмиэ бу курдук “Дыгын оонньуутугар” кыайан баран, салгыы Майаҕа саха дэгит күрэһигэр бастаабыта.

Тоҕус рекорд олохтонуута “Манчаары оонньууларыгар” аан бастаан буолла. Онон Таатта сирэ-уота күрэсчиттэргэ ситиһиилэри бэлэхтээтэ. Ол курдук, Дарья Черникова (Нерюнгри) гиирэҕэ, маамыктаны быраҕыыга Валентина Борисова (Үөһээ Бүлүү), Таатта‑1 хамаандатыттан Антонина Санникова сүгэнэн ырааҕы быраҕыыга, “ыстаҥаҕа” Валерия Олесова (Хаҥалас) ыччаттарга уонна дьахталларга, Маргарита Тумакова (Дьокуускай) “куобахха” уонна үс көрүҥ түмүгүнэн, Георгий Софронов (Өймөкөөн) наартаны үрдүнэн ойууга рекордун тупсаран, Нерюнгриттан Илона Прудникова дьахталларга наартаҕа рекорду олохтоотулар.

Ханнык хамаанда элбэх мэтээллээҕий диэн сэҥээрии элбэх буолааччы. Манна официальнайа суох уопсай түмүк тахсыбыта. Ол курдук, 71 мэтээли (21 кыһыл көмүс, 24 үрүҥ көмүс, 26 боруонса) Мэҥэ Хаҥалас хамаандата ылла. Мэтээлин ахсаанынан иккискэ Үөһээ Бүлүү хамаандата буолла (17 кыһыл, 11 үрүҥ, 27 боруонса). Чурапчылар 16 кыһыл көмүс, 19 үрүҥ, 19 боруонса мэтээллээхтэр.

Түмүк

Таатта сиригэр-уотугар “Манчаары оонньуулара” үрдүк таһымнаахтык, өрө көтөҕүллүүлээхтик ыытылынна. Дьон-сэргэ астынна, киэн тутунна, махтанна.

“Манчаары оонньуута” аатыра туруохтун, кэскилэ кэҥии туруохтун диэн бука бары биир сомоҕо буоланнар уруйдаан-айхаллаан тэрээһини түмүктээтилэр. «Манчаары оонньууларыгар» Хаҥалас сиригэр көрсүөххэ диэри дэстилэр.

Анатолий Мурунов успуорт тиэмэтигэр суруйбута 30‑с сылыгар барда. 1976 сылтан күрэс эйгэтигэр кэллиэксийэньиэр. Алта кинигэлээх. “Таатталар — Манчаарыга” кинигэтин биһирэмэ “Манчаары оонньууларын” кэмигэр буолла.

Таатта улууһугар успуорт управлениетын 2003–2007 сс. салайбыт. Кини маннык бэлиэтээһиннэри оҥордо.

— 2005 с. Майаҕа тэрээһин «Манчаары оонньуулара» диэн аатынан ыытыллыбыта.

Бастаан биэс эрэ көрүҥҥэ күрэхтэһэр этилэр. Мас тардыһыыта, атах оонньуута, хапсаҕай, оҕунан ытыы, гиирэ. Сыыйа чэпчэки атлетика киирбитэ. Ити курдук эбиллэн, билигин 11 көрүҥҥэ тиийдэ.

Сүүмэрдээһин диэн урукку өттүгэр “Манчаары оонньууларыгар” суоҕа. Сыыспат буоллахпына, 2017 сылтан саҕаламмыта. Онно, биллэрин курдук, күүстээхтэн күүстээхтэр түмсэллэр. Онон күрэхтэһии сытыырхайар.

Ымыылар тустарынан. Күрэскэ анаан ымыылары оҥоруу эмиэ кэнники киирбитэ. Талисманнары оҥорбут кыыс — Мандар Уус сиэн балта Санаайа Доргуева.

Өрөгөй ырыата. “Манчаары оонньуулара” аан бастаан өрөгөй ырыаланна! Сүүһүнэн киһи тахсан ньиргиппитэ астык буолла. Ырыа тылын олоҥхоһут Дарыбыан Дабыыдап хос сиэнэ Дьулустаан Толстяков, муусукатын Ийэ олоҥхоһут П. Решетников‑Көһөҥө Бүөтүр хос сиэнэ Ариана Решетникова суруйбуттар. Ити курдук, “Манчаарыга” кэнчээри ыччат ис сүрэхтэн ылсан иһэрэ кэрэхсэбиллээх.

Уопсай хамаандаларынан түмүк

1 бөлөххө

Мэҥэ Хаҥалас улууһа бастаата.

2 бөлөххө

Чурапчы улууһа бастаата.

3 бөлөххө

Кэбээйи улууһа бастаата.

4 бөлөххө

Эдьигээн улууһа бастаата.

Уопсай түмүккэ

Мэҥэ Хаҥалас улууһа кыайыылааҕынан таҕыста.

Саргын Скрябин (ЯСИА), Сардаана Баснаева хаартыскаларга түһэриилэрэ