Кыһын — «Хюгге» кэмэ

Cаҥа дьылы кэтэһии бырааһынньыктааҕар ордук үчүгэй, күүтүүлээх, күндү курдук буолар. Оннук күндү кэтэһиини биһиги бэйэбит оҥоробут эбээт.

«Хюгге» диэн тугуй»?

Скандинавия дойдулара хотугу эргимтэҕэ сытар буолан, уһун, тыйыс кыһыннаахтар. Эмиэ эрдэ хараҥарар, хойут сырдыыр. Бу дойдулар олохтоохторо тыйыс усулуобуйаны тулуйарга бэйэлэрэ туспа ньыманы айбыттар.

Ол ньыма аата – “хюгге”. “Хюгге” диэн – олоххо дьол түгэннэрин сыаналааһын, кыраттан да дуоһуйуу. Киһи бэйэтин көмүскэллээх курдук сананар, таптыыр уонна таптатар, сөбүлүүр дьарыгын са -йыннарар, олоҕун бэйэтэ тупсарар кыахтаах буоллаҕына — дьоллоох.

Социологическай ыйытыктар көрдөрөллөрүнэн, Дания олохтоохторо Европаҕа саамай дьоллоох дьон эбиттэр. Кинилэр дьоллоох буоларга, нус-хас турукка олорорго дьулуһаллар. Ону ситиһэргэ “хюгге” көмөлөһөр.

Аан дойду үрдүнэн билигин “хюгге” диэн тыл муодунай буолла. Данияҕа баар Дьолу чинчийэр институт дириэктэрэ, суруйааччы Майк Викинг «Hygge. Секрет дат-ского счастья» диэн кинигэни суруйуоҕуттан, бу тиэмэҕэ интэриэс улаатан иһэр. Данияҕа онно-оҕор дьоллоох буоларга үөрэтэр куу рустар бааллар эбит.

Барыта — бэйэҥ илиигэр

1. Дьиэҕэ сылаас эйгэни тэри-йиҥ. Дания олохтоохторо дьиэлэрин чахчы көмүс ньээкэ уйаҕа кубулутарга кыһаллаллар. Киһи киэһэ ахсын дьиэтин ахтан кэлэрин, астына-дуоһуйа сынньанарын, дьоллоохтук сананарын курдук оҥостон-дьаһанан олороллор. Ордук кыһын буолла да, дьи-элэрин гирляндаларынан киэргэтэллэр, чүмэчилэри уматаллар. Таһырдьа хараҥа буоллаҕына, дьиэ иһэ сып- сырдык, сылаас буолуохтаах диэн эрэллээхтэр.

Таһырдьа төһө да хаар үллүк-тээтин, тымныы тыал улуйдун, ардах түстүн, дьиэ иһигэр минньигэс ас сыта тунуйар, дьэрэкээн уоттар умайаллар, дьиэ кэргэн бүтүннүү остуол тула мустан, күннээҕи сонуннарын кэпсэтэллэр, ыллыыллар-үҥкүүлүүллэр. Ол кэнниттэн сылаас суорҕаҥҥа сууланан олорон, итии чэй иһэ-иһэ, сөбүлүүр киинэлэрин көрөллөр. Бу – “хюгге”.

Түннүккэ сыттыктары ууран баран, онно олорон, итии чэйи, кофены иһэ-иһэ таһырдьаны көрөллөрүн, ыра-лыылларын, эбэтэр кинигэ ааҕалла-рын сөбүлүүллэр. Эбэтэр, камин инни-гэр уоту көрө олорон, мас тыһыргыыр тыаһын истэ-истэ, кэпсэтэллэр. Киэһэ аайы мустан, остуол оонньууларын оонньууллар, остуоруйалаһаллар.

2. Ыалдьыттары ыҥырыҥ. Чугас дьоҥҥун кытары алтыһыыны, сылаас сыһыаны туох да солбуйбат. Датчаннар чугас дьоннорун ыҥы-ран баран, ыксаабакка бииргэ ас астыылларын, аһыылларын, күлэ-үөрэ кэпсэтэллэрин, оонньуулларын сөбүлүүллэр. Холобур, өрөбүл аайы аймахтарын, доҕотторун ыҥыраллар. Минньигэс бөрүөктэри, хоруолуктаах рагулары буһараллар, итии глинтвейны, ууллубут сакалааты иһэллэр.

3. Таһырдьа сынньаныҥ. Датчаннар дьиэҕэ симиллэн олорбот-тор, сибиэһэй салгыҥҥа сылдьан хаа-лыктаах хаамаллар, хайыһардыыл-лар, сыыртан сырылыыллар, дьиэ кэр-гэнинэн хайалаах сиргэ турбазаҕа баран сынньаналлар. Аймахтарын, доҕотторун мунньан, үтүө үгэстэри олохтууллар.

Саа сиригэр элбэх үтүө үгэстэри олохтуохха сөп – бастакы ньургуһуну көрсүү, сааскы шашлык, Ньукуолуҥҥа айылҕаҕа тахсан сайыны көрсүү, луугу, кииһилэни, сир аһын хому йуу, сибэккилээх сыһыыга хаартыскаҕа түһүү, сөтүөлээһин, көмүс күһүнү көрсүү, бастакы хаар бырааһынньыга, хаар киһини оҥоруу, чыычаахтары аһатыы, сыыртан сырылааһын, хайыһардааһын, хаҥкылааһын, хаалыктаах хаамыы…

4. Олоххо үчүгэй, күндү сыаннастар босхо бэриллэллэр – чугас дьонуҥ таптала, куустуһуу-сыллаһыы, доҕоттор истиҥ сыһыаннара, ис сүрэхтэн бэйэ-бэйэҕэ көмөлөсүһүү, үтүөнү оҥоруу, оҕоҥ мичээрэ, доруобай буолуу, айылҕа кэрэ көстүүлэрэ… Бу маны сыаналыыр буоллаххына – эн дьоллооххун. Дьол диэн үп-харчы, баай-дуол, дуоһунас буолбатах. Онон маннык судургу эрээри, дириҥ суолталаах түгэннэри сыаналааһын – “хюгге” көстүүтэ.

Оҕо сылдьан, сарсыарда уһук-таргытын санааҥ. Оһох оттуллан ты -һыргыыр, араадьыйа саҥата, чаан-ньык оргуйан эрэрэ иһиллэр, минньигэс ас сыта кэлэр, ийэлээх аҕаҕыт ботур-ботур кэпсэтэллэр, наҕылы-йан олорон, чэй иһэллэр. Онтон кэлэн сыллаан уһугуннараллар, онуоха ата-ахтаан, суорҕаҥҥар сууланаҕын… Бу маннык түгэннэр күндү өйдөбүл буо-лан иҥэн хаалаллар.

5. Сөбүлүүр дьарык. Киһи үлэт-тэн уонна дьиэтээҕи түбүктэн ураты дууһалыын сынньанар, уоскуйар, сөбүлүүр дьарыктаах буолуохтаах. Бу дьарык киһи айар дьоҕурун сайыннарар уонна улахан дуоһуйууну биэрэр буолуохтаах. Үлэҕэ уонна түбүккэ бат-таппыт киһи олох үөрүүтүн билбэт буолан хаалар. Ол иһин сынньанары эмиэ сатыахха наада.

«Саха сирэ» хаһыат архыыбыттан