Кыһын мууһурар, саас-күһүн уунан туолар…

Дьокуускай куорат Сайсары оройуонугар 20‑c №-дээх оскуоланы кытта сэргэстэһэ хас да элбэх кыбартыыралаах мас дьиэ баар. Уулуссанан ааһан иһэн омос көрдөххө, арай, дьиэлэр сэнэх курдуктар. Онтон чугаһаан подъеһыгар киирдэххэ, уунан туолбут тэлгэһэ, дьаар сыттаах, хаһан да өрөмүөн диэни көрбөтөх көрүдүөр көрсөр…

Байыаннай дьайыы кыттыылааҕын ийэтэ олорор дьиэтигэр…

Бу Новокарьернай уулусса 2/1‑дээх дьиэтигэр байыаннай дьайыы кыттыылааҕын ийэтэ, уһун сылларга култуура эйгэтигэр үлэлээбит, билигин бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор Катерина Романова олорор…

Икки этээстээх мас дьиэ көрүдүөрүн түннүгүттэн арай эр дьон: “Эн кимиэхэ кэллиҥ, хаһыс кыбартыыраны көрдүүгүн?” — диэн ыйыта тоһуйдулар. Бытыылкалаах арыгыларын туппутунан миигин алдьаммыт түннүк нөҥүө өҥөйөн көрдүлэр. Бастакы этээскэ киириигэ оҕо кэлээскэтэ турар, хас да кыбартыыра аана хаптаһынынан туора тоһоҕоломмут, хаһааҥҥы эрэ испиэскэ көөрөттөн түһэн, дьиэ эркиннэрин дьулаан көстүүлээбит. Миигин дьиэ хаһаайката Катерина Семеновна утары көрүстэ. Бэрт ыраастык туттан-хаптан олорор дьоҕус кыбартыыраҕа дьулаан көрүдүөр кэннэ соһуйа киирэҕин. Бу 1966 cыллаах тутуу дьиэҕэ биэс оҕотун кытта 2001 сылтан олорбут. Оҕолор ыал, үлэһит буолан барбыттар. Бу туһунан Катерина Семеновна маннык кэпсиир:

— 2001 сыллаахха култуура эйгэтигэр, цииркэҕэ костюмерынан үлэҕэ киирбитим. Онно элбэх оҕолордооҕум иһин бастаан хос, онтон бу дьиэни биэрбиттэрэ. Бастаан көһөн кэлиибитигэр дьиэ сэнэх этэ. Дьиэ цииркэ бас билиитигэр буолан көрүллэр-харайыллар этэ, кыбартыыраларга да дьон толорулар этэ. Билигин биэнсийэҕэ олоробун, үлэлээбэппин.

Дьиэ биллэ эргэрбитин ааһан, кыһынын киһи тулуйбат тымныыта, сааһын муоста дыгдаҥныар диэри уунан туолар. Үгүс кыбартыыралар быраҕыллан, дьоно көһөн барбыттара. Ол кыбартыыраларга ититиини араарбыттара, онон истиэнэбитигэр кыһынын тымныы аргыйар. Төһө да батарыайа барбах сылаас курдугун иһин, дьиэ иһигэр киһи этэрбэһэ суох сатаан сылдьыбат. Аны халлаан сылыйда да ол быраҕыллыбыт кыбартыыралары алдьата-алдьата араас ускул-тэскил сылдьар дьон киирэн хонор, арыгылыыр. Күн ахсын итирикситтэр араллааннарыгар олорбуппут ыраатта. Көрөрүҥ курдук, киһи олорор усулуобуйата суох. Кыһынын турбалар тоҥон хаалаллар, онон тымныы уу кэлбэтин да кэриэтэ. Киһи дьиэлээхпин диэн ону-маны оҥорон тупсарыан баҕарар да, обуойдаатахха, уһуллан түһэр, кырааскалаатахха, көөрөттөн хаалар. Тоҕо диэтэххэ, истиэнэбит иһэ барыта инчэҕэй, сииктээх, барыта түүнүк буолан турар. Мин биэс оҕолоохпуттан биир уолум, түөрт оҕо аҕата, билигин хантараагынан байыаннай дьайыыга сулууспалыы сылдьар. Оҕолорум бары бу дьиэҕэ бырапыыскалаахтар.

Түннүк сабыытын арыйан көрбүтүм, түһэн хаалбыт дьиэ сабараанньата хараҕар диэри ууга сытар. Оттон бу көстүү саас хаар ууллуута өссө ынырык буоларын туһунан Катерина Семеновна харааста кэпсээтэ.

2022 сыллаахха тоҕо көһөрбөтөхтөрүй?

2017 сыл от ыйын 26 күнүнээҕи 1207 №-дээх Дьокуускай куорат дьаһалтатын дьаһалынан, Новокарьернай уулусса 2/1‑дээх дьиэтэ хаарбаҕынан билиниллибит уонна 2022 сылга диэри олохтоохтору хаарбах дьиэттэн көһөрүү бырагырааматынан көһөрүөхтээхтэр эбит. Катерина Семеновна Романова бу дьаһал куоппуйатын санаа курдук ууруна сылдьар.

Бу туһунан Дьокуускай куорат дьиэ-уот сыһыаннаһыытын департаменын салайаччытын солбуйааччы Вадим Семенов манныгы эттэ:

— Элбэх кыбартыыралаах, хаарбах туруктаах Новокарьернай уулусса 2/1 №-дээх дьиэтэ сокуон бэрээдэгинэн хаарбаҕынан 2017 сыллаахха билиниллибитэ. Дьиэ — 1966 сыллаах тутуу. Дьиэ-уот сыһыаннаһыытын департаменын олохтоох дьону учуоттуур картотека салаатын чахчытынан, бу дьиэҕэ уопсайа 51 киһи бырапыыскалаах. Онтон төһө киһи олорорун чахчытын Сайсары уокуругун салалтатыттан билсиэххэ сөп. Уопсайа 23 кыбартыыра баар. Онтон 10 кыбартыыра (3, 4, 5, 7, 10, 18, 19, 22, 24, 27 №-дээх) бас билиигэ барбыт. 13 кыбартыыра куорат бас билиитигэр сылдьар (1, 2, 6, 9, 11, 12, 13, 14, 16, 17, 20, 23, 25, 26 №-дээх). Бу дьиэттэн 15‑c кыбартыыра олохтооҕо Анна Анисимова суут быһаарыытынан (хаһаайын суукка ирдэбил түһэрэн) хаарбах дьиэттэн көһөн барбыт. РФ федеральнай сокуонун 16 ыст. 2 п. 2007 cыл от ыйын 21 күнүнээҕи “О Фонде содействия реформированию жилищно-коммунального хозяйства” 185 №-дээх федеральнай сокуонунан “Хаарбах дьиэттэн көһөрүү” өрөспүүбүлүкэтээҕи бырагырааманан 2019–2025 сс. 2012 сыл тохсунньу 1 күнүттэн 2017 сыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри бириэмэҕэ хаарбаҕынан билиниллибит дьиэлэр көһөллөр. Новокарьернай уулусса 2/1 №-дээх дьиэтэ хаарбаҕынан 2017 сыл тохсунньутун кэннэ биирдэ билиниллибитэ. Онон бу аадырыстаах дьиэни өрөспүүбүлүкэтээҕи субу үлэлии турар бырагыраамаҕа киллэрэр кыаллыбат. 2012 сыл тохсунньу 1 күнүттэн Дьокуускайга элбэх кыбартыыралаах дьиэлэри хаарбаҕынан билиниигэ үлэ барар. Бүгүҥҥү күҥҥэ 1 330 элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр хаарбах туруктаахтарынан билиниллэллэр. Ити сылтан 276 дьиэ олохтоохторо хаарбах дьиэттэн көспүттэрэ. Онон бүгүҥҥү күҥҥэ 4 771 киһи 1588 хаарбах туруктаах дьиэттэн көспүтэ. Билигин 23 дьиэни бу сыл балаҕан ыйын 1 күнүгэр диэри көһөрүөхтээхпит.

Владимир Трегубов, СӨ Дьон олорор дьиэтин тутар дириэксийэтэ (“ГКУ Дирекция жилищного строительства”) генеральнай дириэктэрэ:

— Бүгүҥҥү күҥҥэ 2019–2025 сылларга хаарбах дьиэттэн көһөрүү диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи бырагыраамаҕа 24,9 млрд. солкуобай тиийбэтинэн, 2017 cыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри хаарбаҕынан билиниллибит 153 тыһ. кв. м иэннээх хаарбах туруктаах дьиэлэр кыайан көһөрүллэ иликтэр. Үп-харчы тиийбэтинэн, үлэлии турар бырагырааманан дьиэлэниигэ куонкурустар үлэлэрэ эмиэ тохтоон турар. СӨ Тутуу министиэристибэтэ федеральнай уорганнартан тиийбэт үбү-харчыны көрдүүргэ үлэ ыытар. Бу үлэ түмүгүнэн, РФ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы М. Ш. Хуснуллин этиитинэн, хаарбах дьиэттэн көһөрүүгэ үлэлиир бырагыраама чэрчитинэн, “Инфраструктура для жизни” диэн национальнай бырайыак саҥа ньыматынан 2017 cыл тохсунньу 1 күнүттэн хаарбаҕынан билиниллибит дьиэлэр көһүөхтэрэ. Манан сибээстээн, биһиги дьон олорор дьиэтин тутуунан дьарыктанар дириэксийэбит, хаарбах дьиэттэн көһөрүүгэ үлэтин сөргүтүөҕэ. Ол курдук, үп көрүлүннэ да бастаан 2017 сыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри хаарбаҕынан билиниллибит, көспөккө ордон хаалбыт дьиэлэр олохтоохторун көһөрүөхпүт.