Кыһыҥҥы билгэлэр

Өбүгэлэрбит тулалыыр айылҕа уратытын, халлаан эттиктэрин, кыыллар быһыыларын таба көрөн, күнү-дьылы билгэлиир этилэр. Кыһын туһунан туох билгэ баарый?

Сылаас кыһын буоларыгар:

• күһүн бырдах хойутаан өлөр.
• бэс уонна харыйа туораахтара аҕыйах буолаллар.
• кииһилэ хойуутук үүнэр.
• күһүн куурусса эрдэ түүлүүр.
• кымырдаҕас оргулун намыһах гына оҥостор.
• Миитэрэйэп саҕана (сэтинньи 8 күнэ) халлааҥҥа чүмэчи курдук былыттар тахсаллар.
• тиит эрдэ көмнөҕүрэр.
• төннүгэс көтөрдөр үөһэнэн ааһаллар.
• күһүн тэтиҥ сэбирдэҕэ умса түһэр.
• күһүн хаардаахха үөт үнүгэстэнэр.

Тымныы кыһын буоларыгар:

• күһүн сир аһа өлгөмнүк сибэккилэнэр.
• тэллэй, отон өлгөмнүк үүнэр.
• күһүн куобах эмис буолар.
• сэбирдэх түргэнник, эрдэлээн түһэр.
• тэтиҥ сэбирдэҕэ күһүн тиэрэ түһэр.
• хаар кыырпаҕа бытархай уонна сэдэх буолар.
• тиит көмнөҕө аҕыыйах буолар.

Кыһын халлаан сылыйарыгар:

• күн тоҥон кытарар.
• саҥа үүммүт Ый сытыары таҕыстаҕына — былыттаах, хаардаах ый буолар.
• сулустар кыччаан көстөллөр.
• туман сиргэ тэлгэнэ көтөр.
• түүн Үргэл өлбөөдүйэн көстөр.
• тыа иһэ суугунуур.
• ыт тымныыга түүтүн быттанар.
• хаар маска сыстар  буолар.
• ымыы чыычаах тэлгэһэҕэ кэлэр.

Кыһын тымныы түһэригэр:

• буруо оһох турбатынан халлааҥҥа көнөтүк тахсар.
• киирэн эрэр күн тула улахан үрүҥ төгүрүктэр, үрдүк остуолбалар, эбэтэр, хс да сымыйа күн баар буоллаҕына, халлаан салгыы тымныйар.
• киһи тыына сырдырҕас буолар, атаҕын тыаһа хаарга улаханнык хаачыргыыр, дьон саҥата, ыт үрэрэ ыраахтан иһиллэр буолар.
• куоска атаҕын саланар, сирэйин суунар, оһох үрдүгэр утуйа мээрик буолар.
• ойуурга мутукча тостор.
• оһох уота кытарар, күүскэ таһырҕаан умайар.
• саҥа үүммүт Ый өргөһө туруору тахсар.
• сулустар түүн сытыытык чаҕылыһыаллар.
• суордар икки-үс буолан ханыылаһан, үөһэнэн эргийэ көтөллөр.
• халлааҥҥа кубалаҥ былыттар көһүннэхтэринэ, халлаан сотору тымныйар.
• чооруостар сарсыардаттан чыбыгыраһар буоллахтарына, түүнүн тымныйар.
• ый икки, эбэтэр, биир болоррхой дьиэлэнэр.
• ыт түүрүллэн баран сытар, утуйар мээрик буолар.

«Саха ыалын бастыҥ кинигэтиттэн».