Кыһыҥҥы таҥаһы харайыы

Уһун кыһын кэнниттэн кыһыҥҥы таҥаһы харайыы кыһалҕата ордук куорат эҥээр олорор дьону, чуолаан дьахтар аймаҕы долгутар. Кыһыҥҥы саҕынньах, түүлээх бэргэһэлэр, этэрбэстэр сөпкө хараллыбатахтарына, сулууспалыыр үйэлэрэ кылгыан сөп. Иккилии-үстүү сыл буола-буола саҕынньах атыылаһар киһиэхэ барытыгар кыаллыбат, онон баар таҥаспытын сөпкө харайары сатыахтаахпыт.

Салгылатыы уонна ыраастааһын

Тыа сиригэр кыһыҥҥы таҥаһы харайыы судургу. Тиэргэҥҥэ салгылатан баран сөрүүн ампаар хоппотугар угуллар буоллаҕына, куоракка таас дьиэҕэ олорооччуларга арыый уустук.

Түүлээх бэргэһэлэр, саҕынньахтар, оннооҕор пуховик сылаас кууркалар бары ыскаапка хайдах ыйаммыттарынан туруо суохтаахтарын бары билэбит. Куорат дьиэтин итии салгыныгар тирии саҕынньахтар, бэргэһэлэр хатаччы хаталларын ааһан, моль курдук сэрэхтээх үөн сиэн сөп. Таах ыскаапка турар саҕынньахтарга сайынын аһаҕас түннүгүнэн киирбит лыахтар личииҥкэ хаалларыахтарын, тириини сиир хомурдуостар буулуохтарын сөп. Онон, бастатан туран, кыһыҥҥы этэрбэс, бэргэһэ, саҕынньах барыта болкуоҥҥа аһаҕас салгыҥҥа саас биир күн устата салгылыахтаах. Дьэ, ол эрэ кэннэ химиичэскэй ыраастатыыны (химчистка) оҥорторор ордук. Илдьиэх иннинэ сиэптэрин барытын бэрэбиэркэлиир, тимэхтэрин тигэр, абырахтыыр наада. Кыһыҥҥы таҥастар кыбартыыраҕа элбэх миэстэни ылаллар. Онон тустаах ыраастатыыттан аҕалан эбэтэр салгылатан баран тириини сиир хомурдуостар, моль буулаабатын курдук лаванда, мята, мас хатырыгын таҥастар сиэптэригэр угар ордук. Маны сэргэ, маҕаһыыннарга атыыланар моль личииҥкэлэриттэн көмүскүүр ыстарар спрей да, таҥаска да кыбытар тэрил элбэх.

Барыта биисинэс уонна лаар

Дьокуускайга сайыҥҥы кэмҥэ саҕынньахтары, этэрбэстэри харайар, угар сөрүүн лаардар өҥөлөрө баар. Дьон манна туттаран баран, кэлэр кыстыкка диэри холкутук сылдьар. Ол эрээри сыл ахсын маннык уурдарыы өҥөтүн сыаната үрдүүр. Онон куоракка олорооччу киһи кыһыҥҥы таҥаһын бэйэтин дьиэтин да лаарыгар харайыан сөп. Ханнык баҕарар түүлээх таҥас сөрүүҥҥэ түүтүн кылаанын сүтэрбэт. Бастатан туран, саҕынньаҕы, бэргэһэни тыыннарар (хлопок) таҥаска суулуур ордук. Үгүстэр манныкка анаан сыттык хаатын тутталлар. Сорохтор хаһыакка суулууллар. Сорох саҕынньахтар бэйэлэрэ чехоллаах буолаллар. Маннык чехолга мольтан харыстыыр быластыынаны угар хайаан да наада. Таҥаска, хаһыакка суулаан баран, аһы кытта буолбакка, туспа долбуурга эбэтэр төрүт да ас угуллубат лаарыгар угар ордук. Саҕынньаҕы, бэргэһэни салапааҥҥа суулуур олох сыыһа. Үгүстэр сайыҥҥы кэмҥэ лаары босхолоон сынньаталлар. Оттон саҕынньахпытын харыһыйар, өр сылларга харыстаан кэтиэхпитин баҕарар буоллахпытына, биир сайын устата лаар үлэлииригэр тиийэр. Хас биирдии сон сиэбигэр табах, мольтан харыстыыр быластыынаны угар олус туһалаах.

Тирии таҥаһы көрүү-харайыы

Кыһыҥҥы таҥаска-сапка дубленка, тирии кууркалар эмиэ киирсэллэр. Кинилэр эмиэ улахан болҕомтону, көрүүнү-харайыыны ирдииллэр. Тирии таҥас сымныырын, өҥүн-дьүһүнүн сүтэрбэтин туһугар анал спрейдэр бааллар. Маннык таҥастар аһары улахан уонна кытаанах билиэчиккэ ыйаныа суохтаахтар. Тоҕо диэтэххэ, тэнийэн быһыытын сүтэриэн сөп. Онон кыра уонна сымнаҕас билиэчиккэ ыйанар эбэтэр таҥаска сууланар. Оттон пуховик, синтепон кууркалары салапааҥҥа суулаан уурар табыгастаах. Ол эрээри кыстыкка киирии иннинэ эрдэ хостоон салгылатар, көнөрүн курдук билиэчиккэ ыйыыр наадатын умнумаҥ.

Химчистка эбэтэр барабаан

Саҕынньах түүтэ быыллыйбыт буоллаҕына, сэрэнэн сииктээх тирээпкэнэн сотор наада. Ол кэннэ сэрэнэн тэбээн баран салгыҥҥа ыйыыр туһалаах. Түү быыһыгар олохсуйбут быыл салгыҥҥа тахсан көтөр, ырааһырар. Саамай көрүүлээх уустук түүнэн киис бэргэһэ, саҕынньах, нуорка, андаатыра буолаллар. Енот тириитэ өр кэтиллэринэн, мээнэ кумаламматынан ордугун үгүс киһи бэлиэтиир.

Билигин химиянан ыраастатыы таһынан, барабаан өҥөтө диэн баар. Барабаан өҥөтө саҕынньах түүтүн көп оҥорор, саҥатыгар түһэрэр. Маны сэргэ, сорох маҕаһыыннар дьыл кэмиттэн көрөн паарга ыраастыыр өҥөнү эмиэ оҥороллор.

Этэрбэс элэйбэтин туһугар

Кыстыыр сүрүн таҥаһынан этэрбэс саҕынньах кэнниттэн арааһа иккис миэстэҕэ сылдьара буолуо. Ол курдук этэрбэһи харайыы эмиэ саҕынньах курдук балачча түбүгү ылар. Таба тыһа, сылгы, тирии этэрбэстэр диэн хас да көрүҥҥэ арахсаллар. Этэрбэһи бары билэрбит курдук, хаһыаты толору симэн баран хордуон дьааһыкка угабыт. Оччотугар быһыыта-таһаата алдьаммат. Туох да киирбэт гына скотчтаан баран сөрүүн сиргэ уурабыт. Оччотугар моль, тириини сиир хомурдуос буулаабат. Ол эрээри сиигирбит этэрбэһи хаһан даҕаны итии оһоххо, батарыайаҕа куурдар сатамматын үгүс киһи билбэт. Этэрбэс иһигэр кумааҕы уган эбэтэр бэйэтинэн туран кууруохтаах. Хоту сиргэ таба тыһа этэрбэһи куурдаары, төттөрүтүн таһырдьа быраҕаллар диэн сураҕы дьиктиргии истибитим, ол эрээри үйэ тухары таба иитиитинэн дьарыктанан кэлбит хоту сир олохтоохторо таба тириитин көрүүтүн-харайыытын биһигиннээҕэр бэркэ билэн эрдэхтэрэ.

Саҕынньах арааһа уонна мольтан утары эмп-томп

Нуорка саҕынньах саамай хаппырыыс буолар. Салгыны киллэрэр чехолга уган баран мольтан харыстыыр тэрили үлүбээй ылан угар сэрэхтээх. Тоҕо диэтэххэ, сырдык өҥнөөх саҕынньах испиир састааптаах моль эмиттэн өҥүн уларытыан сөбүн эспиэрдэр бэлиэтииллэр. Онон лимон хаҕын, лаванда сытын сон сиэбигэр угар наада. Шиншилла тириитэ саҕынньах нуоркаттан итэҕэһэ суох хаппырыыс саҕынньахха киирсэр. Шиншилла саҕынньаҕы кыараҕас, элбэх таҥас быыһыгар ыйыыр куһаҕан. Салгын хамсыыр, кэҥэс сиргэ билиэчиккэ ыйаныахтаах. Оттон буобура саҕынньах енот тириитин куоһарар бөҕө саҕынньахтарга киирсэр. Ол эрээри балары сөрүүн лаарга, ампаарга харайбат буоллахха, аттыгар салгыны сиигирдэр тэрил (увлажнитель) баар буолуохтаах. Оттон каракуль уонна мутуон саҕынньах барыларыттан эрэ ураты судургу көрүүнү-истиини, харайыыны ирдиир. Ханнык баҕарар салгыҥҥа, тымныыга да сылааска да, тутуохха сөп. Кумаламмыттара да, кумаламматахтара да биллибэт. Бөҕө-таҕа тириини күрдьүк да хаарга сытыаран тэбиэххэ сөп. Таас кыбартыыраҕа сайынын тутарга арай салгын киллэрэр сиидэс чехолга уган ыйаан туруоруохха наада. Киниэхэ мольтан харыстанар эмп-томп испиирдээҕэ-испиирэ суоҕа оруолу оонньообот. Билигин оннооҕор мольтан харыстыыр анал чехоллар атыыланаллар. Онон саҕынньаххытын харыстыыр, сөпкө харайар туһуттан биһиги сүбэлэрбитин туһаныҥ.

Исписэлиис сүбэтэ

Галина Иванова, түүлээх таҥаһы, саҕынньаҕы тигэр иистэнньэҥ:

 

• Саҕынньаҕы сайын ханнык кыраадыска тутан харайар ордугуй?

Түүлээх саҕынньах итии салгыннаах сайыҥҥы кыбартыыраҕа, дьиэҕэ –15–17 кыраадыс сөрүүҥҥэ тутуохха сөп. Ол кыаллыбатаҕына, 5 кыраадыска да туруон сөп. Сүрүнэ, салгыннаах уонна сөрүүн буолуохтаах.

• Сайынын нуорка саҕынньаҕы күн уотугар сыламнатыахха сөп дуо?

Сайынын нуорка саҕынньаҕы күн уотугар салгылатар, сыламнатар куһаҕан. Өҥүн-дьүһүнүн сүтэриэн сөп. Ол курдук хара нуорка кытархайдыҥы өҥнөнүөн сөп, маҥан саҕынньах саһарыан сөп. Сайынын саҕынньаҕы хараҥа, сөрүүн сиргэ харайар ордук.

• Түүлээх саҕынньах чехолга төһө өр туруохтааҕый?

Манна чопчу эппиэт суох. Дьиэ, кыбартыыра кыраадыһыттан, төһө сылааһыттан, сөрүүнүттэн тутулуктаах. Ханнык да түгэҥҥэ салгыны киллэрэр чехолга саҕынньаҕы тутар ордук. Иккилии ый буола-буола саҕынньаҕы салгылатар, тэбиир, быыллыыр наадатын умнумаҥ.