«Күлүмнүүр таас»: саха алмааһа үөскээһинин туһунан кэрэ номох

«Бу олус аныгы испэктээккэ биһиги классиканы сэргэ аныгы хамсаныыны, сөҕүмэр түгэннэри көрдүбүт. Испэктээк — аныгылыы киэргэтии, бэртээхэй муусука уонна, биллэн турар, талааннаах хореография»», — диэн Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет судаарыстыбаннай тыйаатыра туруорбут «Күлүмнүүр таас» («Сияющий камень») этническэй балеты бэрэпиэссэр, Ваганова аатынан Нуучча балетын академиятын балетмейстер үөрэҕин кафедратын дассыана, устуорук уонна балет кириитигэ Ольга Розанова сыаналаата. Оттон бу дьикти испэктээги туруоруу АЛРОСА үбүнэн көмөтүнэн ситиһилиннэ.

Балет устуоруйатыгар иккис түгэн

«Күлүмнүүр таас» бэс ыйын 7 күнүгэр көрдөрүллэн, «Кыталык» классическай балет Бүтүн Арассыыйатааҕы XI бэстибээлин түмүктээтэ. Маннык испэктээги туруорар туһунан санаа тыйаатыр сүрүн балетмейстера, РФ уонна СӨ үтүөлээх артыыската Екатерина Тайшинаҕа өссө былырыын Олоҥхо тыйаатырын кытары «Ньургун Боотур» олоҥхоҕо үлэлии сырыттаҕына киирбитэ.

— Мин операҕа кыталыктаах нүөмэрдэри туруорбутум уонна тыйаатыр мусукааннарын кытары аан бастаан билсибитим. Этническэй мусукааннары кытары импровизация түгэннэрин, миэстэтигэр үҥкүүнү уонна ырыаны толкуйдуурбутун олус сөбүлээбитим. Саха норуотун үһүйээнин туһанан этничэскэй истииллээх, хайаан да үс дойду удаҕаннарын кытары сибээстээх сюжеттаах балет туруоруохпун уруккуттан баҕарар буолан, бастатан туран, тыйаатыр дириэктэрэ Владислав Левочкиҥҥа кэлбитим. Владислав Валерьевич олус биһирээбитэ уонна сюжет туһунан толкуйдаан барбыппыт. Онон саха алмааһа үөскээһинин туһунан кэрэ номох баар буолбута…

«Күлүмнүүр таас» иннинэ бэрэпиэссэр Ольга Розанова премьера уратылааҕын бэлиэтээбитэ. Чахчыта да, манна элбэх түгэн саха балетын устуоруйатыгар аан бастаан буолла. Бастатан туран, либретто ааптара — тыйаатыр дириэктэрэ, СӨ култууратын туйгуна Владислав Левочкин. Ваганова аатынан Нуучча балетын академиятын дассыана: «Бу — балет устуоруйатыгар иккис түгэн: XIX үйэ бүтүүтүгэр Санкт-Петербурга Императордар тыйаатырдарын дириэктэрэ уһулуччулаах Иван Всеволожскай этэ. Кини көмөтүнэн биһиги «Спящая красавица» уонна «Щелкунчик» диэн балеттардаахпыт – кини либретто ааптара. Мин санаабар, Владислав Левочкин эмиэ ити суолунан айаннаан иһэр»,  — диэн бэлиэтээбитэ.

Ону таһынан, балет ускуустубатыгар, чуолаан «Күлүмнүүр тааһы» итэҕэтиилээхтик тириэрдэргэ араас уоттаах эффектэр аан бастаан туһанылыннылар. Уонна, биллэн турар, бу испэктээккэ анаан-минээн суруллубут муусука, классическай уонна этническэй муусука, классическай балет уонна аныгы үҥкүү, балет уонна опера сатабыллаахтык холбоһууларын туһунан бэлиэтиир оруннаах.

Алмаас — Саха сирин брендэ

— Алмаастар Саха сирин брендэ буолаллар. Онон «Күлүмнүүр таас» этническэй балет көмөтүнэн миэстэтигэр хостоммут алмаастан аан дойдуга саамай бастыҥ бирилийээннэри оҥорор дьикти кыраай туһунан кэпсиэхпитин баҕарбыппыт. Биллэн турар, алмаас тиэмэтигэр маннык киэҥ хабааннаах бырайыагы аан дойдуга алмааһы

хостооһуҥҥа сүрүн хампаанньа, АЛРОСА, кыттыыта суох олоххо киллэрэр кыахпыт суоҕа. Хампаанньа салалтата биһиги бырайыакпытын өйөөн, ороскуот сорҕотун уйуммута, онон биһиги ураты испэктээги туруорар кыахтаммыппыт, — диэн тыйаатыр дириэктэрэ Владислав Левочкин кэпсээтэ.

«Күлүмнүүр таас» муусукатын композитор, СӨ ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ, биһиги өрөспүүбүлүкэбит Өрөгөйүн ырыатын ааптара Кирилл Герасимов суруйбута. Ону тыйаатыр симфоническай аркыастыра толордо, муусукаҕа хомус, кырыымпа, дүҥүр, айаан тыастара киирэн биэрэллэр. Испэктээги туруорууга СӨ ускуустубутын үтүөлээх диэйэтэллэрэ, П. Ойуунускай аатынан СӨ Судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреаттара — туруорааччы-худуоһунньук Михаил Егоров уонна көстүүм худуоһунньуга Сардаана Федотова, ону сэргэ СӨ култууратын туйгуна, видеоконтент худуоһунньуга Николай Ефремов үлэлээтилэр.

Тыйаатыр сүрүн балетмейстера Екатерина Тайшина туруоруутугар олох саҥа хореография туһунан туспа бэлиэтиэххэ наада. Кини толоруу тиэхиньикэтигэр уустук хореографияны толкуйдаабыт, манна аныгы үҥкүү уонна классическай балет элэмиэннэрэ сатабыллаахтык дьүөрэлэһэллэр,  — диэн тыйаатыр дириэктэр Владислав Левочкин кэпсээтэ.

— Маннык сүдү түгэн Саха сиригэр, баҕар, атын эрэгийиэннэргэ даҕаны хаһан да буола илигэ. Онон АЛРОСА биһиги бырайыакпытын өйөөбүтүттэн олус үөрэбит. «Күлүмнүүр тааһы» Саха сирин көрөөччүлэрэ өссө быйыл күһүн көрүөхтэрин сөп»,  — диэн тыйаатыр дириэктэрэ эбэн эттэ.

«Улахан уус-уран суолталаах»

Балет испэктээгэр дьоһун суолтаны муусука ылар. Композитор Кирилл Герасимов бэлиэтииринэн, биир аакталаах балет муусукатыгар аҕыс ый курдук үлэлээбит.

— Уустуга диэн, икки айылҕаны — Олоҥхо тыйаатыра аутентичнай үстүрүмүөннэрдээх фольклорга истиилин уонна симфоническай аркыастыр үгэстэрин холбуохха наада этэ. Олус үчүгэй синтез тахсан кэлбитэ, ити биһиэхэ туруоруллубут соруктартан биирдэстэрэ этэ,  – диир композитор.

— Мин Кирилл Афанасьевич этническэй балекка олус бэрт, сиэдэрэй муусуканы суруйбутуттан, оттон туруорааччы-дирижер, СӨ култууратын туйгуна Павел Васьковскай салайааччылаах тыйаатыр аркыастыра наһаа үчүгэйдик толорбутуттан үөрэбин,  — диэн Екатерина Тайшина кэпсиир. — Олоҥхо тыйаатырыгар, маннык үлэҕэ сөбүлэспит тыйаатыр салалтатыгар, ону таһынан, тыйаатыр фольклорга ансаамбылыгар (Вероника Лыткинаҕа, Иванида Алексееваҕа, Прокопий Сыроватскайга, Айсен Кысылбаиковка) махтаныахпын баҕарабын. Кинилэр көмөлөрүнэн киһи соһуйар дьикти дорҕооно, эйгэтэ, кыраһыабай муусука үөскээн тахсыбыттара.

Балет артыыстара сөҕүмэр үлэни оҥордулар. Биллэн турар, СӨ култууратын туйгуна Александра Ларева, СӨ култууратын туйгуна, норуоттар икки ардыларынааҕы куонкурустар лауреаттара уонна дипломаннара Венера Федотова уонна СӨ үтүөлээх артыыската Динара Гасанбалаева толорууларыгар үөһээ, орто уонна аллараа дойду удаҕаннарын хамсаныылара умсугутар.

Прима-балерина, норуоттар икки ардыларынааҕы куонкурустар лауреаттара уонна дипломаннара Мария Кузьмина (Күлүмнүүр таас) виртуознай толоруута, норуоттар икки ардыларынааҕы куонкурус лауреата Валерий Аргунов толоруутугар аллараа дойду Боотурун харизмата уонна СӨ норуодунай артыыһа, норуоттар икки ардыларынааҕы уонна Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкурустар, «Үҥкүү дууһата» бириэмийэ лауреата Сарыал Афанасьев толоруутугар үөһээ дойду Боотурун үтүө быһыыта сөхтөрдө. Кинилэр үрдүк маастарыстыбаларын бэрэпиэссэр Ольга Розанова премьераҕа үрдүктүк сыаналаата.

*   *   *

Көрөөччүлэр санааларын салҕаан эттэххэ, култуураны уонна матырыйаалынайа суох сыаннастары өйөөһүн Саха сирин алмаастаах хампаанньатын социальнай бэлиитикэтин дьоһуннаах сорҕотунан буолар. СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников «Күлүмнүүр таас» премьератыгар: «АЛРОСА социальнай бырайыактары олоххо киллэриини тиһигин быспакка өйүүр социальнай эппиэти-

нэстээх хампаанньанан буолар»,  — диэн бэлиэтээтэ уонна хампаанньаҕа бииргэ үлэлииллэрин, өрөспүүбүлүкэни өйүүллэрин иһин махтанна.

АЛРОСА көмөтүнэн көрөөччүгэ тиийбит «Күлүмнүүр таас» этническэй балет сотору кэминэн Саха сирин ураты култууратын араас таһымҥа көрдөрөр кыахтаах.