Күннээх былаахпыт үйэлэргэ уруйдуу туруохтун!

Муус устар 27 күнэ – биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр улахан суолталаах даата. Бу күн 1922 сыллаахха РСФСР Бүтүн Арассыыйатааҕы Киин ситэриилээх кэмитиэтин Президиумун Уурааҕынан Саха АССР төрүттэммитэ.

Оттон 70 сыл буолан баран, 1992 сыллаахха XII ыҥырыылаах Үрдүкү Сэбиэт ылыммыт Саха Өрөспүүбүлүкэтин саҥа Конституцията күүһүгэр киирбитэ. Дойду олоҕо тосту салаллар кэмигэр саҥа Төрүт Сокуон өрөспүүбүлүкэ сайдар суолун тосхоллообута.

Бүгүн Суорун Омоллоон аатынан Опера, балет тыйаатырыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин Күнүгэр анаммыт үөрүүлээх мунньах буолла. Дьоһун күнүнэн өрөспүүбүлүкэ салалтатын аатыгар элбэх эҕэрдэлэр киирбиттэр. Олортон РФ Федерация Сэбиэтин Бэрэссэдээтэлэ Валентина Матвиенко эҕэрдэтин ааҕан иһитиннэрдилэр.

Хомойуох иһин, биһиги кэккэбитигэр өрөспүүбүлүкэ саҥа сайдыытыгар олук уурбут Бастакы Бэрэсидьиэммит Михаил Николаев суох. Бу күн кини аата элбэхтик ааттанна, Саха сирин дьоно өрөспүүбүлүкэни салгыы сайыннаран иһэллэригэр эрэнэрин эппитин иһитиннэрдилэр.

“Биһиги өрөспүүбүлүкэни төрүттээбит, атаҕар туруорсубут, сайыннарбыт бары көлүөнэ дьоҥҥо махталбытын биллэрэбит, — диэн үөрүүлээх мунньаҕы Ил Дархан Айсен Николаев саҕалаата. —  Кинилэргэ төрөөбүт дойдуларыгар таптал уонна бэриниилээх буолуу саамай үрдүк сыаннас этэ. 2022 сыллаахха өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннаһын 100 сылыгар Саха сириттэн Сэбиэскэй Союз дьоруойун аатын ылбыт дьон ааттара алмааска үйэтитиллибитэ. Быйыл байыаннай дьайыы хонуутугар Арассыыйа Дьоруойун үрдүк аатын ылбыт уолаттар ааттара эмиэ 11 бөдөҥ алмааска иҥэрилиннэ”.

Айсен Николаев байыаннай дьайыыга көмөлөһөр дьоҥҥо бука барыларыгар дириҥ махталын тиэртэ. Мустубут дьон сэрии хонуутугар охтубут буойуннары кэриэстээн, биир мүнүүтэ сөҥөн турдубут, биһиги сорукпут кинилэр ааттарын үйэтитии буолар.

Салгыы Ил Дархан өрөспүүбүлүкэ бары хайысхаларынан ситиһиилээхтик хардыылаан иһэрин кэпсээтэ:

“Быйылгыттан улуустар тыа хаһаайыстыбаларын сайыннарыыны бэйэлэрин илиилэригэр ыллылар, бары хайысханан элбэх боломуочуйа бэрилиннэ. Бу тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын улаатыннарыыга оҥоһуллубут хардыы буолар”.

Ийэҕэ, оҕоҕо көрүллэр көмө 6 төгүл улааппытын, оҕо төрөөһүнүгэр Арасыыйаҕа уон бастакы эрэгийиэн иһигэр баарбытын иһитиннэрдэ. Ураты болҕомто, кыһамньы саастаах көлүөнэҕэ ууруллар.

“Бүгүн Дьокуускайга кырдьаҕастарга аналлаах өрөспүүбүлүкэтээҕи интэринээт-дьиэ бастакы сыбаайатын түһэриигэ сырыттым, — диэтэ кини. – Бу дьиэҕэ кырдьар сааһы актыыбынайдык көрсөргө бары усулуобуйа баар буолуо”.

Саҥа национальнай бырайыактарынан дьон олоҕун уйгутун тупсарыы салҕанар. Суоллар, аэропортар, социальнай эбийиэктэр салгыы тутуллуохтара, хапытаалынай өрөмүөннэр ыытыллыахтара. Ил Дархан дойду баһылыгын көҕүлээһининэн, кэтэх дьиэни тутууга кэлим туспа бырагыраама үлэлиэҕэ диэн эттэ.

“Быйыл муус устар 1 күнүгэр дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Дьокуускай 400 сааһын бэлиэтиир туһунан уураахха илии баттаабыта. Бу дойду саамай үрдүк таһымыгар биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр болҕомто уурулларын кэрэһилиир. Куорат инфраструктуратын кытта куорат култуурата  уларыйыахтаах: тас көстүүтүттэн саҕалаан ис култуураҕа тиийэ – ыалдьытымсах буолууга, бэйэ-бэйэҕэ үтүө сыһыаҥҥа. Итинник бииргэ түмсүүлээхтик ылыстахпытына эрэ, куораппыт 400 сааһын көрсө Ирбэт тоҥҥо турар бастыҥ куоракка кубулутуохпут”, — диэн түмүктээтэ.

Ил Түмэн спикерэ Алексей Еремеев өрөспүүбүлүкэ төрүттэниитин, Сэбиэскэй кэмнээҕи, билиҥҥи сайдыытын сиһилии кэпсээтэ. Бу хас да көлүөнэ дьон Арассыыйа империятын хаалыылаах сириттэн тэтимнээхтик сайда турар өрөспүүбүлүкэни оҥорон таһаарбыттарын эттэ.

Спикер улахан болҕомтотун олохтоох бэйэни салайыныы саҥа түһүмэҕэ саҕаламмытыгар уурда:

“Мантан антах олохтоох салайыныы уорганнара уонна судаарыстыбаннай былаас уорганнара РФ публичнай былааһын биир систиэмэтигэр киириэхтэрэ. Кулун тутар 20 күнүгэр саҥа федеральнай сокуон ылыллыбыта, бу манан олохтоох бэйэни салайыныыны ханнык моделынан ыытары Арассыыйа эрэгийиэннэрэ бэйэлэрэ быһаарыналларыгар быраап бэрилиннэ – биир таһымнаах систиэмэҕэ көһүүнү дуу, икки таһымнаах систиэмэҕэ хаалыыны дуу”.

Үөрүүлээх мунньах кытыылаахтарын Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа Валентина Васильевна Ефремова, ДНӨ баһылыга Денис Пушилин Саха сирин дьонун үөрүүлээх күнүнэн видеонан эҕэрдэлээтилэр. Денис Пушилин Кировскай уонна Докучаевскай куорат олохтоохторун аатыттан барҕа махталын тиэртэ. “Социальнай суолталаах эбийиэктэри чөлүгэр түһэрэҕит, өрөмүөннүүгүт. Бырааттыы бэйэ-бэйэҕэ көмөлөсүһүү биһиги эрэгийиэннэрбит ыккардыгар инникитин да салҕанарыгар эрэнэбит”, — диэтэ.

Байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан өрөспүүбүлүкэ элбэх олохтооҕо байыастарга көмөлөһөр. Кинилэр ааттарыттан “Волонтеры Саха” волонтерскай хамсааһын көхтөөх чилиэнэ Ольга Захарова тыл эттэ. Бу бэйэлэрэ бултаан, балыктаан, биир сыл иһигэр 3,5 т саха аһын Хабаровскай, Владивосток, Уссурийскай, Москва, Санкт-Петербург госпиталларыгар эмтэнэр уонна инники кирбиигэ сылдьар байыастарга ыыппыт дьиэ кэргэн ийэтин бука бары ытыс таһынан махтаннылар.

“Бу тыҥааһыннаах кэмҥэ үчүгэйи ыраланан, киэҥ көҕүстэнэн, бэйэ-бэйэни харыстаһан олоруоҕуҥ, байыаннай дьайыыга сылдьар эр хоһууннарбыт этэҥҥэ эргиллэн кэлэллэригэр баҕарыаҕыҥ, көмөбүтүн хааччыйа туруоҕуҥ”, — диэтэ Ольга Захарова.

Аҕа дойду сэриитигэр биһиги эһээлэрбит көрдөрбүт холобура суох хорсун быһыыларын күн бүгүн байыаннай дьайыыга сылдьар байыастар хатылыыллар. Арассыыйа Дьоруойа, СӨ ыччакка, социальнай коммуникацияларга миниистирин э.т. Игорь Юргин хорсун быһыыта ону туоһулуур.

“Биһиги национальнай кодтаахпыт – биһиги Ийэ дойдубутун бэйэбит төрөппүт ийэбит курдук ылынабыт. Онон туох эрэ уустук бүрүүкээтэ да, кинини көмүскүөхпүт. Биһиги өрөспүүбүлүкэбит ыалдьытымсаҕынан, норуоттара доҕордуу сыһыаннаахтарынан биллэр. Байыаннай дьайыы буола турар сиригэр биһиги уолаттарбыт тустарыгнан үчүгэйи эрэ кэпсииллэр. Бу маннык бииргэ тутуспутунан төрөөбүт өрөспүүбүлүкэбит, модун Арассыыйабыт туһугар бииргэ үлэлиэҕиҥ, дьоһун түмүктэри ситиһиэҕиҥ!” – диэнинэн эҕэрдэ тылын Арассыыйа Дьоруойа түмүктээтэ.