Күргэ бастакы тирэҕэ турда!

Өлүөнэ өрүс хаҥас кытылыгар, Табаҕа сиригэр-уотугар үөрүүлээх быһыыга-майгыга Өлүөнэ күргэтин бастакы тирэҕэр өйдөбүнньүк бэлиэни туруорар тэрээһин буолан ааста. Этэргэ дылы, бэҕэһээҥҥэ диэри саарбахтыыр санаалаах киһи, бүгүн миэстэтигэр тиийэн туох үлэ-хамнас ыытылларын харахпынан илэ көрөн, итэҕэйэн кэллим.

Бастакы тирэх бэлиэтин туруордулар

Суруналыыстар болдьоммут бириэмэҕэ оптуобуска олорcон, 50-ча мүнүүтэнэн Табаҕаҕа Өлүөнэ күргэтин тутуута ыытыллар былаһааккатын иннигэр тиийэн бу хорус гына түһэбит. Киириигэ камера, пропускной пуун бөҕө. Аҕыйах мүнүүтэ кэтэспиппит кэннэ үйэ бэлиэ тэрээһинэ саҕаланна.

СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Кирилл Бычков: “Бүгүн биһиги 4-с нүөмэрдээх бастакы тирэҕи туруорабыт. Мантан бетоннай тутуу саҕаланар, бу, күргэ бастайааннай чааһа буолар.

Чахчы сүүнэ тутуу. Бастакытынан, аан дойдуга суох тутуу. Ирбэт тоҥ усулуобуйатыгар, Өлүөнэ хорук тымырыгар туруоруллар аан маҥнайгы тутуу. Бырайыак суолтатын, уратытын өйдүүбүт. Бу, тустаах бырайыак олоххо киирэригэр кытта сылдьар дьон өҥөтө буолар”, — диэн эттэ.

Соторутааҕыта эбийиэги РФ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы уонна Уһук Илиҥҥи федеральнай уокурукка бэрэсидьиэн боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев кэлэн көрөн, уустук тутуулаах эбийиэккэ үлэ чахчы былаан быһыытынан барарын, үлэтэ тэҥҥэ ыытылларыгар күүс, үп, тиэхиньикэ, үлэһитинэн барытынан хааччыллыбытын ыйбытын бэрэссэдээтэл бэлиэтиир. Итиэннэ тустаах бырайыагы дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин тус бэйэтинэн хонтуруоллуурун санатар. “Күргэ Өлүөнэ икки кытылын эрэ буолбакка, БАМы, Трансибы муора хотугу пуордун, Саха сирин илин-арҕаа өттүн, бүтүн Уһук Илини кытта ситимниир”, — диэн бэрэссэдээтэл бэлиэтээтэ.

“ВИС” бөлөх дириэктэрдэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Сергей Ромашов: “Бүгүн өрүс бу өттүгэр барар үлэни көрөбүт, уҥа кытылга номнуо улахан үлэ оҥоһулунна. Бүгүн күргэ 4-с нүөмэрдээх тирэҕин аттыгар кэлэн турабыт. Бу 18 буронабивной сыбаайалаах, быһа холуйан 350 куб. бетон барда. Күргэни тутааччылар тутуу хас биирдии түһүмэҕин бэлиэтиир үгэстээхтэр. Бүгүҥҥү тэрээһин бастакы бэлиэнэн буолар”, — диэн эттэ.

Сууккаҕа 5300 массыына айанныаҕа

Күргэ тутуутун үлэтэ былырыыҥҥыттан саҕаламмыта. Сыл устата икки кытылга түөрт технологическай былаһааккаҕа күүстээх бааза тэрилиннэ. Сылы эргиччи бетонунан тутууну хааччыйар кыахтаах, арктическай быһыылаах 2 бетон собуота үлэҕэ киирдэ. Бетон үһүс собуота өссө кыахтаах итиэннэ сэтинньи саҥатыгар үлэлиэҕэ. Арматура каркастарын оҥорон таһаарар сыах, тиэхиньикэ турар 2 сылаас, инертнэй матырыйааллар 2 сылаас гарааһын тэрийдилэр, тутуу матырыйаалларын харайар 2 ыскылааты таҥан бүтэрэн эрэллэр.

Сайыҥҥы кэмҥэ 300 киһи уонна 95 тиэхиньикэ үлэлээбит. Билигин үлэ күһүҥҥү кэмигэр бары былаһааккаларга 200 киһи, 50 тиэхиньикэ үлэлиир диэн иһитиннэрэллэр.

Күргэ биир тирэҕэ баар. Быйыл өрүс уҥа кытылыгар өссө биир тирэх туруоҕа. Эһиил муус барда даҕаны өрүс анныгар икки коффердамы туруоруохтара. Салгыы тирэхтэри оҥорон, күргэ бетон чааһын туппутунан барыахтара.

Күргэ саамай үрдүк туочуката 284 м, уһуна 4,6 км тэҥнэһэр, икки балаһалаах буолуоҕа, сууккаҕа 5300 массыына айанныыр кыахтаныаҕа.

Арассыыйаҕа суох тутуу

Күргэ өссө биир уратыта–уустуга. Бу эттэххэ дөбөҥ эрээри, суруналыыстар ити сырыыларын кэмигэр быһаарбыттарынан сылыктаатахха, уустук, ону ааһан олус уустук тутуу эбит. Дьиҥэр, бу иннинэ улахаҥҥа уурбатах, иҥэн-тоҥон билэ-көрө сатаабатах бэйэм, ити сырыым кэнниттэн дьэ, өйдөөтүм. Наплавной коффердам технологията Арассыыйаҕа аан бастакытын туһаныллар диэн этэллэр. Бу 17 м. ордук үрдүктээх, 36–46 м. диаметрдаах улахан ыстаал конструкция өрүскэ кураанах үлэ зонатын хааччыйар кыахтаах. “Стальмост” Тюмень собуотугар 4560 туонна металл конструкциятын оҥорон Дьокуускайга аҕалбыттар. Коффердам оннооҕор өрүс улахан сүүрүктээх, муус барар эбэтэр уу таһыма түһэр-тахсар кэмигэр үлэ ыытылларын хааччыйар эбит. Бу Саха сиригэр курдук тутуу аҕыйах кэмҥэ барар сиригэр ордук суолталааҕын бэлиэтииллэр.

Тутуу былаһааккатын кэритэн көрдөрбүт арыаллааччыбыт, “ВИС” бөлөх корпоративнай коммуникацияларга департаменын салайааччыта Сергей Козловскай иһитиннэрбитинэн, маны дьэ өрүскэ киллэрэн туруоран сыбаайалары оҥоруохтаах эбиттэр. Судургутук быһаардахха, муус барыытын, дохсун сүүрүгү билиммэккэ үлэлииргэ усулуобуйа тэрийэллэр.

Үбүлээһинэ баар дуо?

Кистэл буолбатах, кэлин: “Өлүөнэ күргэтин тутууга үп-харчы суох үһү” — диэн кэпсэтиилэр сири аннынан элбэхтик иһиллэллэр. Тустаах боппуруос туһунан суруналыыстар биир бастакынан ыйыппыттарыгар бырабыыталыста бэрэссэдээтэлэ Кирилл Бычков: “Күргэ быйылгы уонна эһиилги үбүлээһинэ көрүллэн турар. Ону ааһан билигин федеральнай киинтэн 4,7 млрд. солк. кээмэйдээх казначейскай инфраструктурнай кирэдьиити ылыыга үлэ барар” — диэн хоруйдаата. Онон күргэ тутуута салгыҥҥа ыйанан хаалбатаҕын, үлэ барарын суруналыыстар харахпытынан илэ көрдүбүт.