Кыстыгы этэҥҥэ туоруохпут

Быйыл сайын тыа сирин олохтоохторун оттооһуҥҥа көҕүлүүр туһуттан, “Саха сирэ” хаһыат “Бука бары – окко!” – диэн “Төгүрүк остуолу” тэрийбитэ.

Манна өрөспүүбүлүкэ Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтиттэн, Хаҥалас, Нам, Мэҥэ Хаҥалас тыатын хаһаайыс­тыбатын салайааччылара, “Россельхозцентр” тэрилтэ исписэлиистэрэ, биллэр урбаанньыт Руслан Федотов уо.д.а. кыттыбыттара. Бу кэпсэтии түмүгэр оттооһуҥҥа туох кыһалҕа баарын, тиэхиньикэнэн хааччыллыы, аһыҥаны эмтээһин, күрүөнү тутууга көрүллэр үп-харчы уо.д.а. туһунан кэпсэппиппит.

Былырыыҥҥы былаан 90 быр. туолан, хороҕор муостаа­ҕы, сыспай сиэллээҕи иитээччилэргэ охсуу­лаах сыл ааспытын кыттааччылар бэлиэ­тээбиттэрэ. Онон бы­­йылгы сорудаҕы толоруу наадата чопчуламмыта. Быйыл өрөспүүбүлүкэ тыатын хаһаа­йыстыбатын министиэрис­тибэтин хаһаайыстыбалара 459 307 туонна оту, 23885 туонна сиилэһи угуохтара, 12876 туонна сенаһы бэлэмниэхтэрэ диэн соругу министиэристибэ ту­­руорбута.

Ааспыт сыл түмүктэрин кытта тэҥниир олус туһа­лаах буолар. Холобура, “Федотов Р.Е.” ИП быйыл 2022 сыллааҕар 10-15 % элбэх сап­паас чааһы аҕалбыта бэлиэтэммитэ. Руслан Федотов тэрилтэтэ былырыыҥҥы сылы ырытан баран, балаҕан ыйыттан саҕалаан сайаапканан сап­паас чааһы, тиэхиньикэни эрдэттэн хааччыммыта быйылгы оттоо­һуҥҥа эмиэ көмөлөстөҕө. Мобильнай биригээдэлэргэ улуус дьаһалталарын кытта ыарахан сыаналаах тиэхиньикэни атыылаһалларыгар дуогабарынан үлэлиэхпит диэн эрэннэрбитэ.
“Россельхознадзор” исписэлиистэрэ аһыҥа ханнык улуус­тарга тэнийбитин, эмтээһин ыытыллыытын чопчулаабыттара.

Аһыҥа Сунтаарга, Ньурбаҕа, Мэҥэ Хаҥаласка, Уус Алдаҥҥа, Аммаҕа баара биллибитинэн, эһиил даҕаны бу улуустар эрдэттэн дьаһаналлара эрэбил.

Департамент салайааччыта Николай Питимко былырыыҥҥы кыстык курдук, эмиэ атын сиртэн аҕалар бы­­лаан суоҕун, үбү-харчыны кэмчилии сатаан буолбатах, сүөһү ыарыытын кытта сибээстээх боппуруос буоларын ыйбыта. Хайдаҕын да иһин, быйыл от үүнэн, былаан туолан, тастан оту тиэйбэт буолуу бу ыгым кэмҥэ үбү-харчыны кэмчилиирэ туох куһаҕаннаах буо­луоҕай?

КӨРДӨРҮҮ ҮЧҮГЭЙ – БАСТЫҤНАР ЭЛБЭХТЭР

Өрөспүүбүлүкэ Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ оттооһун кэмигэр хас нэдиэлэ аайы түмүк таһааран иһэр. Ол курдук, бу алтынньы 2 күнүнээҕи түмүгүнэн, өрөспүүбүлүкэ 11 оройуона былаанын аһары толорбут. Отчуттар 101 % — 139 % сыл­лааҕы былаантан толорбуттар.

Бастыҥ көрдөрүүлээхтэр бу бааллар – Абый, Амма, Үөһээ Халыма, Кэбээйи, Мэҥэ Хаҥалас, Нам, Ньурба, Өлүөхүмэ, Таатта, Уус Алдан, Хаҥалас, Бүлүү, Дьокуускай к., Жатай бөһ. Бу улуустартан Кэбээйи улууһун хайгыахха сөп. Төһө да сирдэрэ ууга сыттар, былааннарын толордулар.

Сүүс бырыһыаны – Горнай улууһа. 90 быр. быдан үгүөрү оттоотулар: Алдан, Үөһээ Бүлүү, Дьааҥы, Эдьигээн, Ленскэй, Орто Халыма, Сунтаар, Томпо, Уус Маайа, Чурапчы. Бу хаалбыт күннэргэ кинилэртэн үгүстэрэ биэтэккэ чугаһыыра буолуо.

Быйылгы оттооһун сезонугар Абый улууһа аатырда. Нам, Өлүөхүмэ, Ньурба, Кэбээйи, Дьокуускай уо.д.а. олох тилэх баттаһа иһэллэр. Быйыл от кэмигэр кураан туран биэрэн, улуустары абыраата.

Оттооһун хаамыытын көрдөххө, быйыл хоту улуус­тарга Абый, Үөһээ Халыма былааннарын аһары толорон олороллор. Булуҥ (36 быр.), Аллайыаха (32 быр.), Усуйаана (22 быр.) былааннарын ыраа­ҕынан толорботулар, бу улуус­тарга оттоон эбинэргэ билигин халлаан сөбө суох буоллаҕа дии.

БЫЛААНЫ ТОЛОРУУГА ТУОХ КӨМӨЛӨҺӨРҮЙ?

– Урукку сыллардааҕар быйыл от үүнүүтэ үчүгэй. Нэһилиэктэртэн Кустуур отчуттара үчүгэй көрдөрүүлээхтэр. Кырдьык, былырыын былааммыт туолбатаҕа, онон атын сиртэн атыылаһарга күһэллибиппит. СӨ Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ үбүлээн уонна улууспут 2 мөл солк. көрөн, оппутун тиэйтэрбиппит. Онон Амматтан, Тааттаттан эбинэн кыстаабыппыт. Онон быйыл от үүммүтүн туһанан кыахпыт тиийэринэн оттоотубут, – диир Эбээн Бытантай улууһун тыатын хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыга Гаврил Баишев.

Маныаха өссө эбии эбэн эттэххэ, бу улуус дьаһалтата 2019 сылтан быһа от үлэтигэр тиэхиньикэнэн хааччыйыыга болҕомтотун уурбута. Ол курдук, ворошилкалар, пресс-подборщиктар уо.д.а. атыылаһыллыбыттара. Маннык үтүө холобурдар былаанын аһары толорбут Нам уонна атын да улуустарга бааллар.

Өлүөхүмэлэр быйыл бэркэ оттоотулар. 15800 т былаан­наахтарын 17373 т тиэртилэр (113,5 быр.). Бу улууска “Кладовая Олекмы” тэрилтэни (1100 т) бэлиэтиэххэ сөп.
Урукку сылларга Мэҥэ Хаҥалас Чыамайыкы отчуттара са­­йыҥҥы былдьаһыктаах кэмҥэ үчүгэйдик оттоон, улуустарын ото тиийбэт нэһилиэктэрин абыраабыттара. Быйыл даҕаны кыахтара тиийэринэн оттообуттарын туһунан нэһилиэк тыатын хаһаайыстыбатын исписэлииһэ Семен Уткин этэр уонна: “Дьон тиэхиньикэлээх буолан кыайа оттуур”, – диэн чопчулуур.

СӨ Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтин чахчытынан, алтынньы 2 күнүнээҕи туругунан, өрөспүүбүлүкэ туруу отчуттара 462924 т оту кэбистилэр. Мобильнай биригээдэлэр 32684 т оту бэлэмнээтилэр. Онон хаһаайыстыбалар кыстыгы этэҥҥэ туоруулларыгар эрэбил буолла.