Кытай уонна АХШ: тиис – тиискэ, муос – муоска

Аан дойду олоҕо урукку хаатыттан тахсан, ханнык сүүрээнинэн барара таабырын буолан турар. Ким баттаһан табыгастаах сүүрээҥҥэ олорсо түспүт, кэлин ат уорҕатыгар олоруо буоллаҕа.

Дракон аһыытын килэттэ

Кытайы урут уруккуттан икки адьырҕа охсуһарын ыраахтан кэтээн көрөр дракоҥҥа майгыннатааччылар. Бу сырыыга Трамп обургу Кытайга оннук ньылбыйан сытар кыаҕы биэрбэтэ, үлүгэрдээх түһээни түһэрэн, уйатыгар уу киллэрдэ. Онон тиис — тиискэ, муос — муоска буолан тураллар.

Аан дойду дьоно икки улуу дьаалылар күрэстэһиилэрин дьаархана кэтииллэр. “Тутуспутунан үөдэн түгэҕэр түһэр кутталлаахтар, — диэн Wasһington Post сылыктыыр. — Икки бөдөҥ держава хаһааҥҥытааҕар да экэнэмиичэскэй таҥнары барыы муҥутуур уһугар кэлэн тураллар, Дональд Трамп да, Си Цзиньпин да эргиэн сэриитигэр иннилэрин биэрэр санаалара суох”.

Бу күннэргэ Кытай былаастара дипломаттарыгар Трамп түһээнин утары бары бииргэ турунуоҕуҥ диэн атын дойдулары тылгытыгар киллэриҥ диэн сорудахтаатылар, диэн Reuters хас да источникка олоҕуран суруйар. Онно эппиэттээн, АХШ түһээммин 245% оҥоруом диэн суоһурҕанан эрэр. Эбиитин 70‑ча дойдуну кытай хампаанньалара баазаланалларын бобуҥ, чэпчэки табаарын «ыйыста» олорумаҥ диэн модьуйар, тылбын иһиттэххитинэ түһээҥҥитин кыччатыам диир, диэн Tһe Wall Street Journal (WSJ) таһаарыы суруйбутун РБК иһитиннэрэр.

Европа илин диэки олоотуур

Кытай Эмиэрикэ табаарыгар барытыгар тарыыбы 125%-ҥа диэри улаатыннаран баран, Трамп аҥаардастыы “күлүү-элэк” оҥостубутун бары бииргэ утарсыаҕыҥ диэн Европа дойдуларын ыҥырда. Бэйэтэ да моһуогуран олорор Евросойуус сэргэхсийэ түстэ. ЕС былырыын Кытай электромобилларыгар 45,3%-наах түһээнин киллэрбит эбит, билигин ол оннугар саамай кыра сыананы олохтуур дуогабары көрө-истэ сылдьар. Онон Брюссель уонна Пекин инвестицияҕа үчүгэй усулуобуйаны олохтоон, олох атын эргиэн сойууһун оҥостор баҕалаахтар. Ол гынан баран, барыта эриэ-дэхси буолбатах. Холобур, Кытайдыын чугасаһыыны Франция утарыан сөп, ол оннугар Германия ол сойуустан тыыннаах хаалар балаһыанньалаах. Онон ЕС дойдулара бастаан бэйэлэрин истэригэр быһаарсан баран, биирдэ КНР-дыын кэпсэтэр буолуохтаахтар.

Евросойуус энэргэтиичэскэй кыһалҕатын быһаарынар кыаҕа суоҕунан, биир өттүнэн чэпчэки сыаналаах Арассыыйа гааһыгар салбанар. Онон сорохтор билгэлииллэринэн, “Украина иирсээнин” тохтотон баран 180 кыраадыс эргийэн, Арассыыйалыын энэргиэтикэ өттүгэр бииргэ үлэлэһэр дуогабары да түһэрсиэҕин сөп. Бырамыысыланнастарын сектора ону туруорсубута ыраатта, энэргиэтикэ сыаната мантан антах өссө үрдүүр түгэнигэр Европаттан олох да баран хаалар туруктаах. Дьэ оннук түгэҥҥэ, мэһэйдэһэр сааҥсыйаларын устуохтарын наада.

Иккис өттүнэн, ЕС 2027 сылга Арассыыйа энэргиэтикэтиттэн аккаастаныахпыт диир санаатын бырахпат. Евросойууска чэпчэки энэргиэтикэ ресурсатын биэрэрэ Арассыыйаҕа эмиэ кутталлаах — ону туһанан сэриилэрин сэбин хааччыммытынан киирэн барыахтарын сөп.

Кытай чугас ыалларыгар эргилиннэ

Бу күннэргэ Кытай Европаны эрэ буолбакка, аттыгар баар АХШ союзниктара Япониялыын, Соҕуруу Кэриэйэлиин чугасаһан эрэр. Бу нэдиэлэҕэ Си Цзиньпин соҕуруулуу-илиҥҥи Азия дойдуларын кэрийэ барда. Муус устар 14 күнүгэр турнетын Вьетнамтан саҕалаата. Уруккута Соҕуруулуу-Кытай муоратыгар тыл-тылга киирсибэт боппуруостаах эбиттэр, ону кэпсэтиһии түмүгүнэн быһаарсыахпытын сөп диэтэ.

Дьэ итинник аан дойдуну бэйэтин утары туруорбут
АХШ-ы утаран Кытай, мин аан дойдуну баһылаан-көһүлээн АХШ-ы утары охсуһарга бэлэммин диэн биллэрдэ. Онон чугастааҕы, баҕар, уонунан да сылларга сүрүн экэнэмиичэскэй уонна технологическай охсуһуу бу икки дойду ыккардыгар буолар буолла. Бу аҥаардас экэнэмиичэскэй күөн көрсүү эрэ буолбакка, аан дойдутааҕы эргиэн систиэмэтин уларытар стратегическай охсуһууга кубулуйан эрэр.

Арассыыйа балаһыанньата

Билигин Кытай Евросойууһу кытта чугасаһар түгэнигэр “многополярнай мир” олохтонуута атын сиринэн барар кутталлаах. АХШ уонна КНР күрэстэһиилэрин түмүгэр кытай табаарын сыаната Арассыыйаҕа чэпчиэн, холобур электроника, смартфоннар 10–15% түһүөхтэрин сөп, диэн этэр
Г. В. Плеханов аат. РЭУ хаапыдыратын дассыана Павел Севостьянов.

Хайыы-үйэ импорты солбуйар Арассыыйа хампаанньалара Кытай оҥорон таһаарааччыларын өттүттэн күрэстэһии улаатан эрэрин билэ оҕустулар. Онон Кытай импорта дойдубут ырыынагар саба халыйан киирэрэ хайдах эбитэ буолла.

Арассыыйа маннык уларыйан эрэр аан дойдуга бэйэтин миэстэтин була охсоро наада.

100 хонук чугаһаата

Трамп бэрэсидьиэнинэн олорбутун 100 хонуга чугаһаатар чугаһаан иһэр. Билиҥҥитэ Үрүҥ Дьиэ ис да, тас да, экэнэмиичэскэй да бэлиитикэтигэр киһиргэнэрэ суох курдук. Пасханы көрсө Украина иирсээнин тохтотуом диэбитэ да, хайдах да тохтуур кыаҕа суох. Украина биһиги дойдубут энэргиэтикэҕэ эбийиэктэрин ыппытын курдук ыта олорор. Оттон Арассыыйа иирсээни төрдүттэн тохтотор курдук улахан дуогабары түһэрсиэн баҕарар.

Дональд Трамп кэлиҥҥи күннэргэ Украина иирсээнин Зеленскэйдээх Байден куомуннаһан саҕалаабыттара, мин баарым буоллар, ханнык да сэрии саҕаланыа суох этэ, диэн эттэ. Онон эйэлэһиннэрэ сатыырбын истибэккит диэн баран, туораатаҕына да көҥүл буолууһу быһыылаах. Эппиккэ дылы, бэйэтин хааһыта хойдон олорор. Соторутааҕыта Чикагоҕа быраабы көмүскээччилэр кэмпириэнсийэлэригэр экс-бэрэсидьиэн Джо Байден АХШ билиҥҥи дьаһалтатын кириитикэлээтэ, 100 хонук иһигэр араллааны таһаарда, дойду уопсастыбата икки аҥыы хайа тардыллар кутталланна диэтэ, диэн CNN иһитиннэрэр. Эбиитин АХШ Конгреһа Трампка импичмент биллэриэм диир.

Муус хамсыыр

Муус устар 11 күнүгэр Владимир Путин АХШ бэрэсидьиэнэ анаан ыыппыт киһитин Стивен Уиткоффтыын көрсөн 4,5 чаас кэпсэттилэр. Бэрэсидьиэн пресс-сэкирэтээрэ Дмитрий Песков, көрсүһүү түмүгүнэн Арассыыйа позициятын Трамп дьаһалтатыгар тиэрдиэхтэрэ, диэн эттэ. Үрүҥ Дьиэҕэ кэпсэтиһиигэ үтүө өрүттээх сыананы биэрбиттэр.

Бу иннинэ РФПИ баһылыга Кирилл Дмитриеви кытта Вашингтоҥҥа кэпсэтиһиилэрин түмүгүнэн Стивен Уиткофф Украина иирсээнин саамай түргэнник тохтотор ньыма — 5 э??????рэгийиэни РФ туһатыгар билинии диэн Дональд Трампка иһитиннэрэн турар, диэн Reuters ааҕыныстыба этэр.

Кирилл Дмитриев Х социальнай ситимҥэ (урукку Twitter, Арассыыйаҕа бобуулаах) Владимир Путин уонна Стивен Уиткофф көрсүһүүлэрэ кэмиэрчэскэй бииргэ үлэлээһини бөҕөргөтүөн сөп диэбит. Эмиэ маннык санааны Fox News ханаалга Стив Уиткофф эппит, Москва уонна Вашингтон сыһыаннаһыыларыгар саҥа көрүҥү кэмиэрчэскэй сибээстэр нөҥүө сайыннарыахха диэн. РФ бэрэсидьиэнин пресс-сэкирэтээрэ Дмитрий Песков этэринэн, икки дойду ыккардыгар олус табыгастаах экэнэмиичэскэй өттүнэн бииргэ үлэлиир кыах баар, ол аан дойдуга үчүгэйинэн эрэ сабыдыллыаҕа.