Күүстээх магнитнай буурҕалар салҕаналлар

Ыам ыйын 11-12 күннэригэр Сиргэ күүстээх магнитнай буурҕа түспүтэ бэлиэтэнэр. Маннык күүстээх магнитнай буурҕа 2003 сыллаахха эрэ түспүт, ол кэнниттэн 21-с үйэҕэ бу иккис күүстээх буурҕаны метеорологтар «шторм» диэн ааттаатылар. Оттон бүгүн балаһыанньа хайдаҕый?

Ыам ыйын 9 күнүгэр Күҥҥэ улахан эстиилэр буолбуттара, Күн «тыала» түргэн этэ — 800-1000- км/с. Ол аата икки төгүл түргэнник Сиргэ кэлбит. Бу кэнники түүннэргэ дьүкээбил уотун Саха сиригэр, оннооҕор Африкаҕа көрдүлэр, сөхтүлэр-махтайдылар. Үөһээ көрөр хаартыскаҕа — Крымҥа көстүбүт дьүкээбил уота.

Күҥҥэ эстиилэр уопсай иэннэрэ Сир иэнин 17 төгүл куоһарбыт. Ыам ыйын 11 күнүгэр өссө биир улахан, үрдүк кылаастаах Х5.8  эстии буолла, онон магнитнай буурҕа салҕанар. Бу эстии «тыалын» түргэнэ — 1500 км/с, онон плазменнай былыт планетабытын чопчу таптаҕына, Сир магнитнай хонуутугар охсуута өссө күүстээх буолуоҕа. Арыый халты аастаҕына, буурҕа мөлтүүр.

СО РАН Күн-Сир физикатын институтун үлэһитэ, Иркутскайдааҕы университет бэрэпиэссэрэ Сергей Язев этэринэн, ыам ыйын 9 күнүттэн 7 күүстээх эстии буолбут.

Учуонайдар этэллэринэн, Күҥҥэ эстиилэр 11 сыллаах эргимтэлээхтэр эбит, ол эбэтэр, мөлтүүр-күүһүрэр кэмнээхтэр. 2019 сылтан саҕаламмыт күүһүрэр кэмин муҥутуур оройо 2024-2025 сылларга түбэһэр эбит. Бу кэнниттэн эмиэ мөлтөөн барар.

РАН Сибиирдээҕи салаатын Күн-Сир физикатын институтун Күн астрономиятын лабораториятын дааннайдарынан, ыам ыйын 11 күнүгэр муҥутуур күүстээх 5G бааллаах буурҕа буолбут. Ыам ыйын 12 күнүгэр намтаан, 2-3G баалга тиийбит. Ыам ыйын 13 күнүгэр эмиэ үрдээн эрэр — күнүс 12 чааска 3G баалга тэҥнэспит.

Магнитнай буурҕаны 5 баалынан кээмэйдииллэр: 

1G баал — мөлтөх буурҕа.

2G баал — орто буурҕа.

3G баал — күүстээх буурҕа.

4G баал — олус күүстээх буурҕа.

5G баал — муҥутуур күүстээх буурҕа.

Күүстээх магнитнай буурҕаҕа сүрэх-тымыр ыарыылаах дьон дабылыанньалара түһүөн-тахсыан, доруобуйалара мөлтүөн сөп. Онон бу күннэргэ бэйэни кэтэнэн көрөн, ноҕуруускаламмакка сылдьыахха наада. Маны тэҥэ, араадьыйа, сибээс, Сир аргыстарын үлэлэригэр харгыстар тахсыахтарын сөп.