Лариса Троева: “Сайын аайы дойдубуттан саҥа нүөмэрдээх кэлэбин”

Сорох дьон ханнык эрэ ураты дьарыгы уонунан сыл чочуйар. Онтон сороҕор бүгүҥҥү дьоруойбутугар курдук үөһэттэн этитэрдии, чыпчылыйыах түгэҥҥэ бэйэтэ киирэн кэлэр. Хаһыаппыт бүгүҥҥү ыалдьыта — аан дойду хас да рекордун олохтообут, Ю. Е. Платонов аатынан Эстрада тыйаатырын ураты жанрын артыыһа Лариса Троева.

Уон күн кэнниттэн

— Лариса Иннокентьевна, эн хаһааҥҥыттан ураты жанрынан дьарыктанар буолбуккунуй? Хайдах саҕаламмытай?

— Өбүгэлэрбэр ити курдук дьарыктаах дьон суохтара. Оскуоланы бүтэрбит сылбар улаханнык пневмониялаан балыыһаҕа киирбитим, уон күнү быһа тугу да аһаабакка капельницаҕа сыппытым. Ол ыалдьыбыт кэмҥэр эккэр-сииҥҥэр туох эрэ уларыйыы барбыта буолуо дииллэр, бэйэм даҕаны инньэ дии саныыбын. Балыыһаттан тахсан баран бурдук, эт аһылыгы сиэбэт буолан хаалбытым, этим-сииним букатын ылыммат этэ. Ити, дьиэбэр олорор кэммэр тэлэбиисэринэн Федор Колосов таас үрдүгэр хаамарын, түөһүгэр тимири уурдаран баран сүгэнэн оҕустарарын көрбүтүм. Ону көрөн, дьонум суохтарына таһырдьаттан бытыылкалары киллэрэн алдьатан, уоран таас үрдүгэр хаамтым, атахпын быспатым, төттөрүтүн, хайдах эрэ чэпчээн хааллым. Өссө тугу эрэ оҥорбут киһи диэн санаа киирбитэ. Сыыйа дьонум билбиттэрэ, аҕам өйүүрэ, араас сүбэлэри биэрэрэ, тоһоҕону туһан диэбитэ, батыйа оҥорон биэрбитэ, ийэм биһирээбэтэҕэ эрээри, хайыаҕай, кэлин ылыммыта. Бииргэ төрөөбүт икки бырааттаахпын. Билигин тохтуоҥ этэ дииллэр да, эдьиийдэрэ тохтуур санаата суох. Хайдах оҥорорбун айылҕам бэйэтэ ыйан-кэрдэн биэрэр.

Ол саас Төҥүлүгэ норуот артыыһа Федор Колосов илэ бэйэтинэн кэлбитин мүччү туппакка, тиийэн кэнсиэрин көрөн, кэпсэтэн, кини тыйаатырга ыҥыран, 1989 сыллаахха Эстрада тыйаатырыгар үлэҕэ киирбитим.

Ураты жанрга айан

— Салгыы хайдах сайыннаран барбыккыный?

— Алексей Павловтааҕы “Наара суохтары” кытта сылдьан тиһигин быспакка гастроллуур этибит. Сыллата бэйэтэ этиттэрэн араас идиэйэлэр киирэн иһэллэрэ, матассыыкыллаах нүөмэри толкуйдаабытым. Уоппускаҕа дойдубар таҕыстым даҕаны булгуччу саҥа нүөмэрдээх кэлэрим.

Биир үтүө күн Матрена Степановна Павлованы кытта, оччолорго миниистирдээн олорор Андрей Саввич Борисовка киирэн: “Мин айар киэһэбин эн туруоруохтааххын” — диэн көрдөһөн, тылбын ылыннаран, “Сон Ларисы” диэн ааттаах шоу-бырагыраамабын тэрийбиппит. Орто дойдуга буола турар Лариса түүлэ диэн ис хоһоонноон, оннооҕор оччотооҕу 1990‑с сылларга сөп түбэһэр мафиялары кытта киллэрэн, Кулаковскай аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр бастакы айар тэрээһиним буолбута. Аны буоларын саҕана Андрей Саввич атаҕын тоһутан кэбистэр да, балыыһаттан баттыктаах кэлэн эрэпэтииссийэлиир этэ.

Ити кэнниттэн аҕыйах сыл буолан баран, эмиэ Андрей Саввичка киирэн, массыыналаах нүөмэрдээхпин диэн этии киллэрэн, кини оччолорго кылаабынай балетмейстер Мария Сайдыкулованы кэпсэтэн, “Супер шоу Ларисы” иккис улахан тэрээһиммэр бүтүн Опера уонна балет тыйаатырын артыыстара кыттыбыттара. Ити бырагырааманан сайыҥҥы өттүгэр Уус Алдан, Хаҥалас, Нам улуустарыгар гастроллаабыппыт.

Аан дойду сөҕөр киһитэ

— Бастакы рекордкун хас сыллаахха олохтообуккунуй? Бука, ураты устуоруйалаах буолуохтаах.

— 1999 сыллаахха этэ. Оччолорго интэриниэт эҥин диэн суох, «Интерстронг» хампаанньа “Арассыыйа рекордун кинигэтин” таһаарарын, рекордсменнары кытта үлэлэһэрин туһунан хаһыаттан булан ааҕан төлөпүөннээппин, дааннайдарбын ыытааппын кытта сэҥээрэн, тута ыҥырбыттара. Сайын «Лужники» комплекска «Московскай комсомолец» күннэрин” оҥорон онно кытыннарбыттара, сүүс матасыыкыл тэҥинэн баран, рекорд кинигэтигэр аан бастакытын киирбитим.

Ити кэнниттэн успуорт силовой көрүҥнэрин рекордсмена Владимир Турчинскай-Динамит, аан дойду рекордун хас да төгүл олохтообут Виктор Царев, Брюс Хлебников о. д. а. курдук рекордсменнары кытта билсэн, араас куораттарынан сылдьан бииргэ тэрээһиннэргэ кыттан, сылын ахсын эбиллэн, чочуллан хас да төгүл аан дойду рекордун олохтоотум. Киһи атын талааннаах, дьоҕурдаах, кыахтаах дьону кытта алтыстаҕына элбэҕи билэр-көрөр, сайдар.

— Аан дойдуну кэрийэн араас бырагыраамаларга кыттаҕын. Кистэл буолбатах буоллаҕына, гонорарыҥ төһөнүй?

— Гонорарым арааһынай, төһө кыахтаах тэрилтэ ыҥырарыттан, ханнык нүөмэри көрдөрөрбүттэн тутулуктаах. Ол эрээри, “уой” диир сыананы, биллэн турар, эппэппит.

Турукка киирии

— Трюк оҥоруоҥ иннинэ төһө бэлэмнэнэҕин? Бэйэтэ туспа быраабылалаах эҥин буолуо.

— Сылдьан эрэн эмискэ маннык оҥоруохха сөп эбит диэн бэйэтэ киирэн кэлэр. Салгыы толкуйдаан, диетаны тутуһан, бэлэмнэнэн барабын. Хас биирдии нүөмэр иннинэ хайдах эрэ, хах (оболочка) оҥостон кэбиһэбин, кими да истибэппин, онно бэйэм-бэйэбэр сылдьабын.

— Саамай уустук ханнык нүөмэриҥ буоларый?

— Арааһа, суох быһыылаах. Бэйэтэ этитэн оҥорторор, ол иһин чэпчээн хаалабын. Уустук нүөмэр эҥин диэн толкуйдаабаппын эбит. Сатаныа, табыллыа диэн бэйэбэр эрэллээх буолан оҥорон эрдэҕим.

Биир түгэни ахтан ааһыахпын баҕарабын. Биһиги тыйаатырбыт оччолорго Каландарашвили уулуссаҕа турара. Суол нөҥүө бэтэринээрийэ дьиэтигэр Владимир Кондаков үлэлиир хостооҕо, дьону эмтиирэ. Биирдэ эмтиибин диэн сытыаран баран: “Билигин утуйаҕын, хараххын симэҕин — диэн эрдэҕинэ — суох, утуйбаппын”, — диэн оҕонньору өһүргэтэн турардаахпын. Туран дьиэбэр баран иһэн, сарсыныгар үлэбэр кэлиэхпэр диэри, сымыйалаабыт курдук, көбүс-көнө суолга охто сылдьар буолбутум. Үлэбэр кэлэн Матренаҕа: “Мин охто сылдьар буоллум” — диэбиппэр тута оҕонньортон тахсан көрдөс, кини дьиибэлээбитэ буолуо диэбитэ. Киирээппин кытта Владимир Алексеевич: “Ээ, дьэ кэллиҥ дуо?” — диэн баран күлэр. “Бырастыы гын, сыыһа эппиппин, тылбын ылабын” — диэн алы гыннардым. Дьэ, олорон эрэн кэпсэтиэххэ диэн бэрт уһуннук хайдах Москваҕа баран үөрэммитин, саха норуота хайдах курдук күүстээҕин туһунан кэпсээбитэ. Түмүгэр: “Эн күүһүҥ улахан, барыта бэйэҕиттэн тутулуктаах, кытаат” — диэн алҕаан ыыппыта. Иллэҥсийдиҥ да киир диирэ, ыарыһахтарын көрдөрөрө, олорон үөрэниэҥ этэ диирэ. Биирдэ эмэ өҥөйөн аастахпына олус үөрэрэ.

Ураты туттар ньымам суох

— Дьон эйигин күүстээх баттахтаах киһи быһыытынан билинэр. Баттаххын хайдах көрүнэҕин?

— Туох да ураты ньыманы туттубаппын, көннөрү шампунь, бальзам эрэ.

— Баттаххынан хастыы да туоннаны соспутуҥ кэннэ, төбөҥ эҥин ыалдьыбат дуо?

— Суох, төттөрүтүн чэпчээн, өссө арыллыбыт курдук туруктанабын.

— Иллэҥ кэмҥэр тугунан дьарыктанаҕын?

— Урут алмазнай мозаиканан хартыыналары оҥорорум. Кэлин иллэҥсийдим да, иккис ийэ кэриэтэ Сахаюшканан (Бурнашевтар кыыстарынаан) олоробун, күнүм-дьылым киниттэн тахсар.

Былааннар

— Саха сиригэр бу ураты жанры сэҥээрэр ыччат төһө элбэҕий?

— Урут Намынан, Чурапчынан биирдиилээн оҕолор бааллара, кэлэн сүбэлэтэн-амалатан барааччылар. Син дьарыктыахха сөп эбитэ буолуо эрээри, олус улахан эппиэтинэстээх.

Тыйаатыр иһинэн иккис сылын инбэлиит оҕолорго анаан саас ахсын маастар-кылаас ыытабыт. Былырыын чопчу ааттаан-суоллаан кэлбит үс оҕону дьарыктаабытым: таас, батыйа үрдүнэн хаамар, үҥкүүлүүр буолбуттара. Быйыл харахтарынан мөлтөх оҕолор кэлэн ырыа, кэпсэтии жанрыгар, хомуска үөрэнэн барбыттара.

— Инникитин туох былааннааххын?

— Олохпут олус сайынна, усулуобуйа барыта баар. Ол иһин Үөһэттэн этитии кэллэ даҕаны, күүһүм төһө баарынан, киһи кыаҕын көрдөрөр, саҥаттан-саҥа нүөмэрдэри таһааран иһэр соруктаахпын.