Лиза Константинова: “Ыллыырбар дьол туругар киирэбин…”

Дьокуускайга “Чайковский-фест” ньиргийэ турдаҕына, “Иоланта” операҕа сылдьыбытым. Бу операҕа хараҕа суох кыыс туһунан кэпсэнэр. Аҕата-ийэтэ кинини аһынан, харыстаан, дьон бары көрбөттөр диэн улаатыннарбыттар, күн сырдыгын туһунан чып кистэлэҥҥэ туппуттар.

“Иоланта” операҕа сылдьан, эмиэ көрбөт кыыһы көрсө түспүтүм. Бу саас Эстрада тыйаатырын таһыгар туран ыллаабыт видеотын көрбүппүн санаабытым. Кыысчаан үрдүк, ып-ыраас куолаһынан “Соловей” диэн ырыаны наһаа да иэйиилээхтик толорбута, кый халлааҥҥа дьирибиниир чыычаах ырыатыныы, үрдүктэн үрдүк нуоталары бэрт холкутук куйуһуппута мин куппун долгуппута, ханна эрэ үөһэ көтүппүтэ.

Онон хайдах эрэ бу опера уонна көрсүһүү мээнэҕэ буолбатах дии санаан, тиийэн кэпсэппитим. Кыысчаан ийэтин кытта сылдьара. Онтон болдьоһон, кафеҕа көрсөн, кэпсэппиппит. Ийэлэрэ Лена Николаевна икки кыыһын илдьэ кэлбитэ.

Кыратыттан ыллыыра

Лиза бастакы, өр кэмҥэ күүтүүлээх оҕо этэ. Болдьоҕун иннинэ, 6 ыйыгар төрөөн, суһаллык курдары ылбыттара. Игирэтин аҥаара кыайан быыһамматаҕа. Төрөөт да, наһаа улаханнык, сип-синньигэстик хаһыытаабыта. Ийэтэ онон оҕотун куолаһын ыраахтан эндэппэккэ билэрэ. Олус ытанньах этэ. “Ытыыр оҕо ырыаһыт буолар” дииллэрэ кырдьык быһыылаах. Оттон кыысчаан сүрдээх иринньэх этэ, бу кэмҥэ кыайан көрбөт буолбута.

Олус эрдэ, балтараа сааһыгар саҥарбыта, икки сааһыттан ыллыыр этэ. Өйүгэр тутара үчүгэй буолан, иһиттэ да, ыллаан барара. Бэйэтэ олорон эрэн, “Култуура” ханаалы чааһы-чааһынан истэрэ. 4–5 сааһыттан “опера ырыаһыта буолуом” диир этэ. Ол кэмтэн эстрада, опера диэни араарар эбит ээ. Оҕо айылҕаттан анаммыт дьоҕура кыратыттан биллэр дииллэрэ кырдьык. Ол курдук этиттэрэр, эрдэтээҥҥи интэриэһигэр, оонньууругар эмиэ биллэр.

Онтон уһуйааҥҥа сылдьан баран, тоҕо эрэ ыллыыра хаҥнан, тохтоон хаалбыта. Арааһа, онно туох эрэ диэбиттэрин ыарыылаахтык ылыммыт буолуон сөп.

7 сааһыгар Өрөспүүбүлүкэтээҕи мөлтөхтүк көрөр-истэр оҕолор оскуола-интэринээттэригэр киирбитэ. Брайль систиэмэтинэн ааҕар-суруйар буолбута. Хамсык кэмигэр дьиэҕэ олорон, ийэтэ эбии дьарыктаабыта. Билигин 7‑с кылааска “4”, “5” сыанаҕа үөрэнэр. Ийэтэ этэринэн, өйүгэр тутар дьоҕура күүскэ сайдыбыт. Математика, алгебра — саамай сөбүлүүр уруога. Эбээтэ нуучча тылын учуутала буолан, эбии дьарыктыыр.

«Саха Иолантата»

Былырыын сааскыттан опера ырыаһыта Анна Дьячковская вокальнай оскуолатыгар дьарыктанар. Лиза куолаһа — саамай сэдэх, үрдүк колоратурнай сопрано. Онон олус үрдүк ариялары толоруон сөп. Кини уруккуттан да академическай ырыаны сөбүлүүрэ. Онон куолаһыгар сөптөөх хайысханы булан, олоҕун аартыга саҥа арыллан эрэр.

Быйыл Оҕо көмүскэлин күнүгэр Лиза Константинова Муусука, фольклор түмэлигэр сольнай кэнсиэрэ буолбута. Алябьев «Соловейын», «Санта-Лючияны», Шуберт «Серенадатын», «Катюша», «Синий платочек», «Time to say goodbye», “Казахский вальс”, о. д.а. ырыалары толорбута.

Вокальнай оскуола ырыаһыттарын кырдьаҕастар дьиэлэригэр, социальнай тэрилтэлэргэ аһымал кэнсиэртэргэ ыҥыран, элбэхтик ыллаталлар. “Царица ночи” арияны, “Гляжу в озера синие”, “Аве Мария”, “Санта-Лючия”, Ф. Шуберт “Вечерняя серенада”, «O Sole Mio» ырыалары ордук сөбүлүүр. Ньиэмэс, казах, английскай, итальянскай тылларынан ыллыыр. Төһө да улахан дьон ырыалара буоллар, ис хоһоонун, иэйиитин тиэрдэ сатыыр. Сыанаҕа тахсыан иннинэ куруук долгуйар.

— Камернай опера тыйаатырын аттыгар, кэрэ дорҕооннор ортолоругар олоруохпун баҕарабын, — диир Лиза. — Москваҕа Улахан тыйаатырга сылдьыбытым, наһаа үчүгэй акустикалаах этэ. “Ла Скала”, “Метрополитен Опера”, Улахан тыйаатыр сыаналарыгар ыллыыр ыра санаалаахпын. Ыллыыр диэн наһаа үчүгэй! Тута үөрэн, өрө көтөҕүллэн, дьол туругар киирэбин, ол күнү быһа дьоллоох сылдьабын. Түүлбэр мин ариялары ыллыыбын уонна халлааҥҥа көтөбүн.

Кини дьиэтигэр операны 3–4 чааһы быһа истэр. Ийэтинээн Суорун Омоллоон аатынан Опера, балет тыйаатырын испэктээкиллэрин көтүппэттэр. Артыыстар, көрөөччүлэр кинини номнуо билэллэр, “Саха Иолантата” диэн ааттыыллар.

Арассыыйатааҕы бырайыакка

Ийэлэрэ Национальнай бибилэтиэкэҕэ методиһынан, аҕалара “Сахаэнерго” тэрилтэҕэ үлэлииллэр. Кыра кыыстара Женя 8 саастаах, харбыырынан дьарыктанар. 2‑с разрядтаах. Лиза урут эмиэ харбыыр этэ.

Оҕолор төрөөбүт күннэрин эрдэттэн былааннаан, улахан бырааһынньыгы тэрийэллэр. Сыл аайы муораҕа бара сатыыллар, оҕолор доруобуйаларыгар ол тута биллэр, кыһын соччо ыалдьыбаттар. Дьиэ кэргэнинэн киинэҕэ, кэнсиэркэ сылдьалларын сөбүлүүллэр.

Сэтинньи ортото Санкт-Петербурга Мариинскай тыйаатырга барыахтаахтар. “Обнимаю сердцем” бырайыак салайааччыта Анна Федорова, волонтердар көмөлөһөн, Арассыыйатааҕы “Дневники реальных историй мам и пап особенных детей” кинигэҕэ киирбиттэрэ. Онон бу кинигэни сүрэхтээһиҥҥэ кыттыахтаахтар.

«Оҕолорбут интэриэстэринэн олоробут»

Константиновтар оҕо дьоҕурун сайыннара сатыыллар, тус бириэмэлэрин харыһыйбакка, күн аайы оскуолаҕа, дьарыкка таһаллар.

— Аан бастаан тиийбит операбытыгар, кистээбэккэ эттэххэ, утуйан хаалбытым (күлэр). Ырыаҕа интэриэһим да суох этэ. Урут сатаан харбаабат да этим, билигин куруук бассейнҥа сылдьабыт. Онон сороҕор бэйэҥ интэриэскэр бириэмэ ордубат.

Төрөппүттэр оҕолоро улааттылар да, куорсун анньан көтүтэллэр, тус-туспа олохтоноллор. Оттон мин Лизаҕа куруук көмө буолуохтаахпын диэн билэбин. Дьиҥэ, итини ылынарга ыарахан. Биһиги оҕолорбутугар туох баарбытын барытын биэрэн, олоххо бэлэмнээх буолалларын курдук, сайыннара сатыыбыт. Талаан диэн мээнэ киһиэхэ анаммат, айылҕаттан бэриллибит буоллаҕына, көмөлөһүөххэ, сайыннарыахха наада, — диэн Лена Николаевна кэпсиир.

Инникитин ырыатын устуудьуйаҕа уһулуохтарын, клип устуохтарын, оскуоланы бүтэрдэҕинэ, консерваторияҕа киллэриэхтэрин баҕараллар. Онно көрбөт дьону үөрэтэллэрэ уустуктардаах буолуон сөп. Билигин Лиза Брайль систиэмэтинэн муусука ымпыгар-чымпыгар үөрэнэр, дьиэтигэр электроннай пианиноҕа оонньуур. Муусуканы истээт, бэйэтэ оонньоон барар.

Онон эдэркээн Лиза олоҕо, айар үлэтэ — барыта иннигэр. Ким билиэй, баҕар, аҕыйах сылынан “Ла Скала” үрдүк сыанатыгар саха кыыһын ыраас куолаһа дьүрүһүйүөҕэ… Айылҕа анаан биэрбит талааннаах оҕобутун харыстыы соҕус сэҥээрэн, салгыы сайдарыгар кыах биэрэн, куорсун анньан, үрдүккэ көтүттэрбит ханнык!

Анна Дьячковская, РФ, СӨ үтүөлээх артыыһа:

— Лизаҕа айылҕаттан бэриллибит музыкальнай “слух” баар. Кини муусуканы этинэн-хаанынан билэр. Ол иһин, төһө да нуотаны көрбөтөҕүн иһин, уустук партиялары барытын төбөтүгэр тутар, өйдүүр дьоҕура сөхтөрөр, ис-иһиттэн чопчу тэтимнээх. Кини классическай муусуканы наһаа таптыыр уонна онон олорор.

Дьарыкка үөрүүнэн кэлэр уонна дьоллонон барар. Киниэхэ ыллыыра — үрдүк үөрүү, иэйии, хаһан да көрбөтөх сырдыга… Ол иһин ис-иһиттэн сырдык сыдьаайар, ону тулалыыр дьон билэллэр. Лиза ыра санаата хайаан да туолуоҕа, биһиги онно хардыыттан хардыыны оҥорон, баран иһэбит. 15 сааһыгар номнуо сольнай кэнсиэрин тэрийбитэ, сотору кэминэн, саҥа бырагыраама бэлэмнээн, иккис кэнсиэрин тэрийиэхпит.