Маастар-былаан Саха сирин сайдыытыгар хайдах сабыдыаллыай?

Сыл саҕаланыыта Ил Дархан Айсен Николаев маастар-былааҥҥа олоҕуран,  Дьокуускай куораты сайыннарыыга эрэгийиэн судаарыстыба бүддьүөтүттэн 10 млрд. солк. үбү ылбытын туһунан иһитиннэрбитэ. Бу Уһук Илиҥҥэ көрүллүбүт уопсай үп онус чааһынан буолар. Бырабыыталыстыба Саха сиригэр тоҕо маннык улахан болҕомтону уурда уонна маастар-былаан олоххо киирдэҕинэ эрэгийиэн хайдах уларыйыаҕын Өлүөнэтээҕи кулуупка Арассыыйатааҕы саҥа университет судаарыстыбаннай уонна муниципальнай салайыыга хаапыдыратын сэбиэдиссэйэ, экэниэмикэ билимин хандьыдаата Анна Масленникова кэпсээтэ.

Саха сирэ бүтүн дойду экэниэмикэтин тирэҕинэн буолар ураты кыахтаах. Маннык биллэр кылааты киллэрэр субъект судаарыстыбаттан онно сөп түбэһэр өйөбүлү ылар диэн судургутук быһаарыллар. Ону тэҥэ, куорат табыгастаах эйгэтин тэрийии сиртэн хостонор баайынан дэлэй эрэгийиэҥҥэ, каадыр тиийбэт кыһалҕатын быһаарарга көмөлөһөр суолталаах. Каадыр тиийбэтэ эрэгийиэн сайдыытын атахтыыр. РФ саамай бөдөҥ субъегын нэһилиэнньэтин ахсаана Москва Хотугулуу-Арҕааҥҥы административнай уокуругун нэһилиэнньэтин ахсааныгар тэҥнээх. Бу кыһалҕаны дьон олоҕун хаачыстыбатын үрдэтиинэн эрэ быһаарыахха сөп.

Эрэгийэн салалтата социальнай-экэнэмиичэскэй инфраструктураны тупсарыыга кэккэ суолталаах хардыылары оҥорор. Ону “2032 сылга диэри Саха Өрөспүүбүлүкэтин киинин – Дьокуускай куораты сайыннарыы туһунан” СӨ Ил Дарханын ыйааҕа бигэргэтэр. Докумуоҥҥа бигэ туруктаахтык сайыннарыыга ылсыбыттарын бэлиэтиир оруннаах. Дьокуускайы сайыннарыыга бастыҥ быраактыкалары уонна хотугу куораттар аан дойдутааҕы ыстандаартарын туһаныахтара.  Онтон стратегия социальнай өрүтүнэн доруобуйаларынан хааччахтаах дьон  харгыһа суох эйгэлэрин тэрийии буолар.

Бу боппуруоһу былырыын Дьокуускайга ыытыллыбыт “Арктика – сайдыы территорията” куорат табыгастаах эйгэтин тэрийиигэ туһаайыллыбыт кэмпириэнсийэҕэ эспиэрдэр ырытан тураллар.

Саха сирэ Дьокуускай куораты сайыннарыынан эрэ дьарыктаммата суолталаах. Сотору былаас Нерюнгрига аналлаах бырайыагы олоххо киллэрэн саҕалыаҕа. Инникитин өссө хас да куорат маастар-былаанын оҥоруоҕа. Кыра нэһилиэнньэлээх пууннары уонна тыа сирин табыгастаах эйгэтин тэрийиэҕэ.

Өссө биир хайысханан улахан биисинэһи кытыннарыы буолар. Тэрилтэлэр каадырдары олохсутууга уонна киһи хапытаалын сайыннарыыга интэриэстээхтэр. Маныаха үлэ табыгастаах усулуобуйатын эрэ буолбакка, уопсайынан олоҕу тупсарар ирдэнэр.

Өрөспүүбүлүкэ салалтата таһымнаах маастар-былаан олоххо киириитин тус хонтуруолугар ыларга, биэдэмистибэлэр икки ардыларынааҕы проектнай офиһы салайарга быһаарыммыта сөптөөх. Каадырдар Уһук Илинтэн дойду европейскай чааһыгар көспөттөрүн туһугар дьоһуннаах миэрэлэри ылаллара көстөр. Маны сайыннарыыга уонунан сылларга сүрүн үбүлээһин ыытыллыбыта. Ол үрдүк кылаастаах исписэлиистэри тарҕатыы тэҥэ суоҕар тиэрдибитэ. Бүгүн экэниэмикэҕэ ордук кэскиллээх сирдэри үбүлээһин суолталааҕын өйдөөтүлэр. Бу, дойдуга да, эрэгийиэҥҥэ даҕаны бастакы нүөмэрдээх соругунан буолар.