Мария Христофорова: «Байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар тэҥ өйөбүлү туруорсуохпут»

Өрөспүүбүлүкэттэн анал байыаннай эпэрээссийэҕэ хантарааҕынан кытта сылдьар эр дьоҥҥо, быстах ыҥырыынан бэбиэскэ тутан барбыттарга курдук, көмө уонна өйөбүл баар буоларын кинилэр чугас дьонноро туруорсаллар. Ол туһунан Ил Түмэн дьокутаата Мария Христофорова санаатын үллэһиннэ.
— Ил Түмэҥҥэ алтынньы 19 күнүгэр «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр быстах хомуурунан итиэннэ бэйэлэрин баҕаларынан барар дьоннорго, кинилэр дьиэ кэргэннэригэр көмө дьаһаллара» диэн «төгүрүк остуолга» Н.А. Хоютанова бойобуой дьайыылар буола турар сирдэригэр хантараагынан сулууспалыы барбыт оҕолордоох ийэлэр ааттарыттан тыл эппитэ: “Өскөтүн Сахабыт сирин олохтоохторун улахан аҥаарыгар быстах хомуур ый анараа өттүгэр саҕаламмыт буоллаҕына, биһиэхэ бу алдьархай олунньу 24 күнүгэр саҕаламмыта. Оҕолорбут бойобуой дьайыылар ыытыллар сирдэригэр сылдьыбыттара 8 ый буолла, байыаннай үөрэтиини аахтахха – 10 ый. Оччолорго билиҥҥи курдук көмө суоҕа. Уолаттарбыт аһыылларыгар, таҥналларыгар, бронежилет, кааска ылалларыгар бэйэбит үппүтүн туттарбыт. Оттон уолаттарбыт ахсааннара аҕыйаҕа суох ээ — төрөппүттэр бөлөхпүтүгэр 75 киһи баар.
Билигин хас биирдиибитигэр олус элбэх ыйытыылаахпыт. Уолаттарбыт сибээскэ тахсыбатахтара икки нэдиэлэ буолла. Миэстэтигэр көмө, өйөбүл, сүбэ ылыахпытын, кинилэр докумуоннара биһиэхэ суох. Бүгүҥҥү «төгүрүк остуолга» мобилизацияҕа түбэспит дьоҥҥо көмө, өйөбүл оҥоһулларыгар үлэ бөҕө ыытылларын иһиттибит. Оттон ол биһиги оҕолорбутугар сыһыана суох курдук. Холобур, биһиги бөлөхпүтүгэр баар ийэлэр суруйалларынан, үөһэттэн көмө суох буолан, сорох төрөппүттэр оҕолорун булаары бэйэлэрин үптэринэн атын куоракка айанныыллар. Сураҕа суох сүппүт саллааттар дьонноро докумуон хомуйан, бэйэлэрин кыахтарынан көрдүү бараллар…
Бэҕэһээ “кыайан ыстаабат буола бааһырбыт саллаакка убаҕас аһылык наада” диэн иһитиннэрии кэлбитэ. Ону биһиги киниэхэ анаан миин (бульон) астаары, Москубатааҕы штабтан биир дойдулаахтар түмсүүлэринэн тахсан, Саха сириттэн эт ыыттарарга кэпсэттибит. Соҕуруу сир этэ барсыбатын иһин. Төрөппүттэр госпитальга сытар оҕолоругар киирэллэрэ табыллыбат. Биһиги бу кыһалҕабытын быһаарарга көмөҕө наадыйабыт.Аны этэҥҥэ эргиллэн кэлбит дьоммут доруобуйаларын туругун толору көрдөрүнэллэрэ, психологка реабилитация ааһаллара наада. Маннык дьоммутун Инбэлииттэри реабилитациялыыр кииҥҥэ ыыталлар, оттон бэйэ кыаҕа суоҕун билинии 20-чэлээх уолаттарга ыарахан. Ону тэҥэ реабилитация кэмэ чопчу биллибэт, сорохтору хаттаан ыҥыраллар.
Билиҥҥитэ бронь устудьуоннарга эрэ бэриллэр. Оттон биһиги бу соторутааҕыта аармыйаҕа сулууспалаан кэлбит (срочнай сулууспаттан) уолаттарбытын хаттаан ыытыахпытын баҕарбаппыт. Үөрэххэ туттарсыы комиссията бүппүтэ, арай, төлөбүрдээх эрэ хаалла. Ол төлөбүрү киһи барыта уйунар кыаҕа суох. Бу боппуруоска эмиэ көмөлөһөргүтүгэр көрдөһөбүт. Маны таһынан, демобилизацияланан кэлбит дьоммутугар сөптөөх хамнастаах үлэни булууга көмө наада.

Мин Н.А.Хоютанова бу этиитигэр сөпсөһөн туран, мобилизацияҕа ону сэргэ хантараагынан сулууспаҕа барбыт оҕолордоох ийэлэр көрдөһүүлэрин толоруохтаахпыт, кинилэргэ көмөлөһүөхтээхпит диибин. Ити икки хайысханы сааһылаан, сэрии уотугар сылдьар эр дьоммут бары тэҥ көмөҕө тиксэллэрин дьокутааттар бэйэбит өттүбүтүттэн туруорсуохтаахпыт, онно үлэлэһиэхтээхпит.